1) Χαρούκι Μουρακάμι: "Σκοτώνοντας τον Κομεντατόρε", εκδόσεις Ψυχογιός, μετάφραση του Βασίλη Κιμούλη
Οι δύο τόμοι του καινούριου βιβλίου του Ιάπωνα συγγραφέα, που, σύμφωνα με τους New York Times, "εφηύρε τη μυθιστοριογραφία του 21ου αιώνα", είναι ένας φόρος τιμής στον Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ, και συγκεκριμένα στο έργο του τελευταίου "ο Μεγάλος Γκάτσμπι", κάτι που δεν είναι παράξενο, καθώς ο διακεκριμένος πολυβραβευμένος συγγραφέας είναι επηρεασμένος βαθιά από την δυτική, και ιδιαίτερα από την αμερικανική κουλτούρα.
Γλαφυρός και πυκνός, ο Μουρακάμι, πλέκει με λέξεις ένα εξαίσιο υφαντό, χρησιμοποιώντας κάποια πολύ βασικά νήματα: έρωτας, μοναξιά, πόλεμος και τέχνη – η μαστοριά του, αλλά κι η επιμονή του, η απαρέγκλιτη προσήλωση στον μύθο του, είναι απαράμιλλες. Στο κάτω –κάτω ο γλωσσολόγος, μεταφραστής, καθηγητής και βέβαια λογοτέχνης Χαρούκι Μουρακάμι το 1983 είχε τρέξει ανάποδα τον κλασικό Μαραθώνιο στην Αθήνα, για να συμπεριλάβει την πρωτοφανή αυτή εμπειρία στις ταξιδιωτικές τους εντυπώσεις...
2) Λένα Διβάνη "Ονειρεύτηκα τη Διδώ", εκδόσεις Πατάκη
Τη Λένα Διβάνη την κέρδισε οριστικά η πεζογραφία – πρόσφατα παραιτήθηκε από καθηγήτρια στη Νομική Σχολή Αθηνών, όπου δίδασκε Ιστορία Εξωτερικής Πολιτικής. Μπορεί να την έχασαν οι φοιτητές της, την κερδίσαμε όμως εμείς – η Λένα έχει το χάρισμα να κάνει την Ιστορία ευανάγνωστη, ρέουσα, απολαυστική, χωρίς να την "πειράζει", χωρίς να τη μυθοποιεί.
Η έρευνα που είχε αρχικά ξεκινήσει για την Διδώ Σωτηρίου, την ενέπνευσε να γράψει το προτελευταίο της βιβλίο , τα "Ζευγάρια που έγραψαν την ιστορία της Ελλάδας". Τώρα όμως "μέσα στο ζόφο των αλλεπαλλήλων κρίσεων, ένιωσα ξαφνικά την έντονη άνάγκη να ανασάνω λίγο φρέσκο αέρα, να αισιοδοξήσω. Αποφάσισα λοιπόν να ξαναζωντανέψω το ίνδαλμά μου, τη Διδώ Σωτηρίου", όπως λέει η ίδια η συγγραφέας. Κι εμείς έχουμε τώρα στα χέρια μας, για να "ανασάνουμε λίγο φρέσκο αέρα" ένα σούπερ διαβαστερό βιβλίο γι’ αυτή την εμβληματική γυναίκα, την αντιστασιακή, γι’ αυτή τη μάχιμη δημοσιογράφο και συγγραφέα, με το αιώνιο χαμόγελο και το κόκκινο μπερέ, αυτή την "πολεμίστρια του καλού", τη Διδώ Σωτηρίου, που βρέθηκε στο επίκεντρο κάθε ελληνικής τραγωδίας, από τη Μικρασιατική καταστροφή μέχρι τη χούντα.
3) Κλαρίσε Λισπέκτορ "Πνοή ζωής", εκδόσεις Αντίποδες, μετάφραση του Μάριου Χατζηπροκοπίου
Η Λισπέκτορ, γεννημένη στην Ουκρανία από Εβραίους γονείς, αλλά μεγαλωμένη στη Βραζιλία, ήταν μία από τις σημαντικότερες συγγραφείς της πορτογαλικής γλώσσας στον κόσμο. Η "Πνοή ζωής" εκδόθηκε μετά το θάνατό της – είναι ένα παράξενο, γοητευτικό βιβλίο, ουσιαστικά ένας διάλογος του ήρωα-συγγραφέα με την ηρωίδα του, η οποία σιγά-σιγά αυτονομείται από αυτόν, αποκτά αυτοσυνείδηση, και ξεκινά το δικό της ταξίδι προς την πνευματική και συναισθηματική ολοκλήρωση.
Η Λισπέκτορ, με μεγάλη επιδεξιότητα, μιλά με χάρη για πολύ σοβαρά πράγματα, όπως είναι η μοναξιά, η έμφυλη διάσταση της γλώσσας, ο Θεός, η φιλοσοφία, ο φόβος του θανάτου κι η απροσδόκητη όψη των απλών, καθημερινών πραγμάτων, ανακεφαλαιώνοντας, κατά κάποιον τρόπο, τις αγωνίες που χαρακτήρισαν, που έδωσαν πνοή, σε όλο το συγγραφικό της έργο.
4) Αντρέι Κούρκοφ "Γκρίζες μέλισσες", εκδόσεις Καστανιώτη, μετάφραση Δημήτρη Τριανταφυλλίδη
Ο Κούρκοφ είναι ο πιο γνωστός και πολυμεταφρασμένος στο εξωτερικό Ουκρανός συγγραφέας - στα έργα του καταγράφει την παράξενη μετασοβιετική πραγματικότητα της χώρας του. Όμως, σ’ αυτό το βιβλίο, που γράφτηκε το 2018, ο Κούρκοφ αποδεικνύεται διορατικός, για να μην πούμε προφητικός...
Σ’ ένα χωριό της "γκρίζας ζώνης" στην Ανατολική Ουκρανία, έχουν απομείνει μονάχα ο συνταξιούχος Σεργκέγιτς και ο πρώην συμμαθητής του Πάσκα. Έχοντας διαμετρικά αντίθετες πολιτικές απόψεις, είναι αναγκασμένοι να συνυπάρχουν, όχι μόνο μεταξύ τους, αλλά και με τους κρατικούς αξιωματούχους από τη μια και τους ρωσόφωνους αυτονομιστές από την άλλη, που δεν αφήνουν τους δυο άντρες στην ησυχία τους. Με τον ερχομό της άνοιξης, το βασικό μέλημα του Σεργκέγιτς είναι να μεταφέρει τις έξι κυψέλες με τις μέλισσές του όσο γίνεται πιο μακριά από την καυτή περιοχή, για να μην πάρει το μέλι του την πικρή γεύση του πολέμου, κάτι που αποδεικνύεται μια επικίνδυνη περιπέτεια.
Ο Κούρκοφ, ακροβατώντας μεταξύ σουρεαλισμού και ρεαλισμού, αιχμαλωτίζει την προσοχή του αναγνώστη μ’ αυτή τη σάγκα, την περιπλάνηση του μελισσοκόμου και των μελισσών του σε ένα αιμάσσον τοπίο, προλέγοντας, θα έλεγε κανείς, τις τραγικές περιπέτειες της χώρας του.
5) Ιρένε Βαλέχο "Πάπυρος", εκδόσεις Μεταίχμιο, μετάφραση Κλεοπάτρας Ελαιοτριβιάρη
Η βραβευμένη Ισπανίδα καθηγήτρια κλασικής φιλολογίας Ιρένε Βαλέχο λες και έγραψε αυτό το χορταστικό δοκίμιο για την ιστορική διαδρομή του βιβλίου διά μέσου των αιώνων, έχοντας στο νου της τους απανταχού βιβλιόφιλους, αυτούς που αγαπούν την ανάγνωση, που έχουν πάντα κάποιο βιβλίο σε απόσταση χειρός, που θεωρούν τη βιβλιοθήκη τους το σημαντικότερο έπιπλο του σπιτιού τους... Όλοι αυτοί μπορεί να μην είναι τόσο πολλοί σήμερα, μπορεί η φιλαναγνωσία να φθίνει γενικώς, ωστόσο όσοι και όσες έχουμε μείνει, σίγουρα θα λατρέψουμε αυτό το βιβλίο για τα βιβλία, που γράφτηκε με πολλή προσοχή και επιμέλεια, και περισσότερη αγάπη.
Το βιβλίο της Βαλέχο είναι μια χρονομηχανή: μας πάει στα πεδία των µαχών του Αλέξανδρου, στα ανάκτορα της Κλεοπάτρας και στον τόπο δολοφονίας της Υπατίας, στις βιβλιοθήκες και στα εργαστήρια αντιγραφής χειρογράφων, στις πυρές όπου κάηκαν απαγορευμένοι κώδικες και στα γκουλάγκ, στη βιβλιοθήκη του Σαράγεβο και στον υπόγειο λαβύρινθο της Οξφόρδης το έτος 2000, όπου τέλος πάντων υπάρχουν άνθρωποι που γράφουν, τυπώνουν και διαβάζουν...
6) Κόλσον Γουάιτχεντ "Μπέρδεμα στο Χάρλεμ", εκδόσεις Ίκαρος, μετάφραση Μυρσίνης Γκανά
Τι κάνει ένα τίμιο μαγαζάτορα του Χάρλεμ της Νέας Υόρκης, που εργάζεται σκληρά για να συντηρήσει την οικογένειά του, να πάρει τον κακό τον δρόμο και να ανοίξει παρτίδες με τον υπόκοσμο, με ληστές, πορνογράφους της πεντάρας, μικροαπατεώνες, διεφθαρμένους αστυνομικούς και λοιπά κοινωνικά αποβράσματα, διατηρώντας μάλιστα το κοινωνικό του πρόσωπο, ή προσωπείο;
Αυτή είναι μια καλή ερώτηση, στην οποία ο Κόλσον Γουάιτχεντ, ο βραβευμένος με Πούλιτσερ δημοσιογράφος και συγγραφέας, δίνει μια ακόμα καλύτερη απάντηση στο βιβλίο του. Το "Μπέρδεμα στο Χάρλεμ" βρέθηκε στην κορυφή των ευπώλητων βιβλίων στον κατάλογο των New York Times, στα 100 σημαντικότερα βιβλία της χρονιάς σύμφωνα με το περιοδικό TIME, και στη λίστα με τα αγαπημένα βιβλία του Μπάρακ Ομπάμα για το 2021, ο οποίος προφανώς ξέρει να εκτιμά μια καλή, ζόρικη και αστεία συνάμα περιπέτεια που εκτυλίσσεται στο Χάρλεμ του ’60, τη γειτονιά των μαύρων, όπου οι τεταμένες σχέσεις φυλής και εξουσίας παράγουν πράξεις και γεγονότα...
7) Μαριάνα Λέκι "Το όνειρο της Ζέλμα", εκδόσεις Gutenberg, μετάφραση Μαρίας Αγγελίδου
Η μαγική σχέση μιας γιαγιάς, της Ζέλμα, και της εγγονής της, Λουίζε, από τη μια, και του κόσμου των ονείρων με την πραγματικότητα από την άλλη, είναι σε γενικες γραμμές η λεωφόρος επί της οποίας τρέχει, καλπάζει το ασυνήθιστο μυθιστόρημα της Μαριάνας Λέκι. Η γιαγιά ονειρεύεται σπάνια ζώα και κάποιοι συγχωριανοί της πεθαίνουν, ενώ η ζωή άλλων συντοπιτών της αλλάζει, όμως η Λουίζε θα βασιστεί στα ενύπνια της Ζέλμα για να καταλήξει σε κάποιες σημαντικές αποφάσεις που θα καθορίσουν το μέλλον της.
Το βιβλίο της βραβευμένης Γερμανίδας συγγραφέως έγινε μπεστ-σέλερ και μεταφράστηκε σε είκοσι γλώσσες, και όχι άδικα, μιας και χαρίζει στον αναγνώστη μια ψυχική ανάταση, παρόλο που μιλά για την απώλεια, το θάνατο και τον έρωτα – ή ίσως εξαιτίας τους.
8) Παντελής Μπουκάλας "Ο έρως και το έθνος" , εκδόσεις Άγρα
Ποιητής, συγγραφέας, μεταφραστής και δημοσιογράφος, ο Παντελής Μπουκάλας είναι, επί σειράν ετών, ένας ακούραστος και φιλότιμος εργάτης της πένας. Τα άρθρα του είναι μια όαση στο δημόσιο λόγο: ελλόγιμα, στιλπνά, διεισδυτικά, ευαίσθητα. Τώρα όμως, με τον πρώτο τόμο του δοκιμίου του "Ο έρως και το έθνος", ο Παντελής φωτίζει έναν ολόκληρο κόσμο: τις ερωτικές σχέσεις των Ελλήνων και των Ελληνίδων, έτσι όπως αναδεικνύονται μέσα από τα δημοτικά τραγούδια, με αλλοεθνείς, αλλόγλωσσους ή/και αλλοθρησκους, δηλαδή με μαύρους, Βλάχους, Αρβανίτες και Τούρκους.
Η διερεύνηση επεκτείνεται και σε άλλες μορφές του λαϊκού λόγου: παροιμίες, παραδόσεις, παραμύθια, επωδές, κατάρες, λέξεις-ύβρεις. Το δημοτικό τραγούδι έχει καταγράψει όλες αυτές τις πτυχές του έρωτα, που ξεφεύγουν από τα αυστηρά όρια που θέτει η ιδέα του έθνους στη συλλογική συνείδηση, κι έχει τραγουδήσει εκείνα τα σμιξίματα που ενόχλησαν τα χρηστά ήθη της εποχής τους. Ο Μπουκάλας μπαίνει με θάρρος σ’αυτή τη λαογραφική, εθνογραφική και ηθογραφική στενή ατραπό και τη διαβαίνει με επιμέλεια και αμεροληψία – όπως μας έχει συνηθίσει στα δημοσιογραφικά γραπτά του.
9) Όσκαρ Ουάιλντ "Μόνο οι θαμποί λάμπουν στο πρόγευμα", εκδόσεις Ποταμός, μετάφραση του Δημήτρη Καρακίτσου
Ορκισμένος δανδής, απροσκύνητος εστέτ, ευαίσθητος ποιητής, ευφάνταστος μυθιστοριογράφος, προκλητική περσόνα του δημοσίου βίου, δαφνοστεφανωμένος θεατρικός συγγραφέας, το τρομερό παιδί της βρετανικής ιντελιγκέντσιας του 19ου αιώνα, ο Ιρλανδικής καταγωγής κοσμοπολίτης Οσκαρ Φίνγκαλ Ο’Φλάχερτι Γουίλς Γουάιλντ, που γεννήθηκε στο Λονδίνο και πέθανε σε ηλκία 46 ετών στο Παρίσι, ήταν ένας ιδιοφυής άνθρωπος.
Τα αποφθέγματά του άφησαν εποχή. Σ’ αυτό το διασκεδαστικό βιβλίο ανθολογούνται τα πιο ξεκαρδιστικά, καυστικά, ευθύβολα και παραστατικά από αυτά τα γνωμικά, που λειτουργούν για εμάς όχι τόσο σαν πανέξυπνα ευφυολογήματα, όσο σαν προβολείς, σαν ακτίνες λέιζερ που φωτίζουν τις κοινωνικές και ψυχολογικές όψεις μια ολόκληρης εποχής, αυτές που βέβαια, κατά τη γνώμη και την αίσθηση του Όσκαρ Γουάιλντ, άξιζαν τον κόπο να ασχοληθεί μαζί τους, εξαπολύοντας το χιούμορ του καταπάνω τους.
10) Ουίλιαμ Φόκνερ "Κόκκινα φύλλα", εκδόσεις Κίχλη, μετάφραση Γιάννη Παλαβού
Αυτό το διήγημα είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα μικρής φόρμας του Γουίλιαμ Φόκνερ, ένα αληθινό μικρό διαμάντι 152 σελίδων, όλο ψαχνό, χωρίς ούτε ένα κόμμα να περισσεύει. Με το μακάβριο χιούμορ του, ο διακεκριμένος συγγραφέας του Αμερικανικού Νότου, που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1949, αφηγείται μια παράξενη ιστορία: όταν πεθαίνει ένας αυτόχθων Αμερικανός, (που είναι η πολιτικώς ορθή έκφραση για τον Ινδιάνο), σαν αρχηγός φυλής που είναι, το έθιμο επιβάλλει να ταφεί μαζί με το άλογο, το σκυλί και τον μαύρο σκλάβο του (τον "αφροαμερικανό", σύμφωνα με τον τρέχοντα αποδεκτό νεολογισμό). Όμως ο δούλος του έχει άλλη γνώμη, και το σκάει.
Το ανθρωποκυνηγητό που εξαπολύεται για τη σύλληψη του δύστυχου ανθρώπου είναι το προνομιακό πεδίο του συγραφέα: η κριτική του στο έθιμο της δουλοκτησίας, που είχαν και οι αυτόχθονες, παρόλη την γενοκτονία που υπέστησαν από τους Λευκούς Αφέντες, τους αποίκους του Νέου Κόσμου, είναι οξύτατη. Ο Φόκνερ, που τιμήθηκε με πληθώρα βραβείων για έργα όπως "ο Φαύνος", και "Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ!" δεν χαρίζεται σε κανέναν και σε τίποτα – το νυστέρι της γραφής του πηγαίνει πιο βαθιά από το δέρμα, στην ανθρώπινη ψυχή.
11) Βαγγέλης Ραπτόπουλος "Ανέγγιχτη", εκδόσεις Κέδρος
Ο Ραπτόπουλος είναι ένας πολυγραφότατος συγγραφέας. Έχει υπογράψει πάνω από 20 μυθιστορήματα, χρονικά και αυτοβιογραφικά έργα, στα οποία έχει αποτυπώσει την εξέλιξη της κοινωνίας, της γενιάς και της δική του σκέψης. Ο Ραπτόπουλος γράφει επειδή δεν μπορεί να κάνει διαφορετικά, είναι η μοίρα του να γράφει, και όχι μόνο λογοτεχνία, αλλά και δημοσιογραφικά άρθρα και σενάρια για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση.
Η τελευταία σοδειά της πένας του Ραπτόπουλου είναι η "Ανέγγιχτη", όπου εξιστορείται ο λευκός συζυγικός βίος ενός διάσημου συγγραφέα με την πρώτη του γυναίκα, μέσω της αφήγησης της ιδίας, που λαβαίνει χώρα μερικά χρόνια μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου Καστρινάκη. Εάν όλα αυτά σας θυμίζουν τον Καζαντζάκη και τη Γαλάτεια, έχετε δίκιο: το βιβλίο είναι εμπνευσμένο από τη ζωή του μεγάλου Κρητικού συγγραφέα, ο οποίος, παραδομένος στις πνευματικές και θρησκευτικές αναζητήσεις του, είχε παραμελήσει τη σύζυγό του, αφήνοντάς την ανέγγιχτη, όπως φημολογείται.
12) Λώρα Λίπμαν "Το ωραίο μου πτώμα" εκδόσεις Δώμα, μετάφραση Κίκας Κραμβουσάνου
Το πτώμα μιας ανώνυμης μαύρης γυναίκας γίνεται το εισιτήριο για να μπαρκάρει μια τυπική νοικοκυρά στο ξεβολευτικό, αλλά συναρπαστικό όχημα της δημοσιογραφίας, που θα την πάει απρόβλεπτα μακριά, μακρύτερα από την τακτοποιημένη, υποδειγματική, τέλεια οικογενειακή ζωή της. Η ηρωίδα του βιβλίου της Λίπμαν θα ενδιαφερθεί – κι όχι μόνο για την ταυτότητα της νεκρής γυναίκας και τις συνθήκες του θανάτου της, αλλά και για την κοινωνία γύρω της, που αλλάζει ραγδαία.
Δημοσιογράφος και συγγραφέας η ίδια, η Λώρα Λίπμαν έχει υπογράψει μέχρι τώρα πάνω από 20 τίτλους αστυνομικής λογοτεχνίας, όλους με μεγάλη επιτυχία, τόση, ώστε να συγκεντρώνει τους επαίνους συγγραφέων όπως ο Στίβεν Κινγκ. Όμως, η Λίπμαν, ουσιαστικά μιλά για τη θέση της γυναίκας, για την έμφυλη καταπίεση που υφίσταται, και για τις ευκαιρίες που διεκδικεί στην αμερικανική κοινωνία.
Από τον Παύλο Μεθενίτη