Αλήθεια, πόσοι από εμάς έχουμε αναρωτηθεί για όλα αυτά που δεν γνωρίζουμε για τη Νότια Κορέα, για την ήρεμη ασιατική δύναμη που εξάγει –μαζί και μέσα από τα προϊόντα μαζικής ψυχαγωγίας της– το εθνικό της image, ενίοτε σαφώς λουστραρισμένο, παραδίδοντας μαθήματα πολιτιστικής διπλωματίας στον υπόλοιπο πλανήτη; Μάλλον, αρκετοί. Αλλά ας μου επιτραπεί να ξεκινήσω μιλώντας επί προσωπικού.
Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2010, η Νότια Κορέα, στο απληροφόρητο έως τότε μυαλό μου, ήταν μία χώρα που, για να το θέσω λαϊκιστικά, κατείχε θέση μπιφτεκιού σε ένα απωανατολικό σάντουιτς. Ευρισκόμενη ανάμεσα στην Ιαπωνία και την Κίνα, χώρες υπό την εναλλάξ επιβολή ή επιρροή των οποίων μάλλον παρήκμαζε παρά αναπτυσσόταν, πίστευα, ο άμοιρος, ότι δεν είχε τίποτα ενδιαφέρον, τίποτα αληθινά δικό της να μου προσφέρει, παρεκτός από αξιόπιστα αμάξια (Hyundai και Kia) και ηλεκτρονικές συσκευές (Samsung).
Mου έπεφτε, επίσης, πολύ μακριά για να ασχοληθώ μαζί της. Για παράδειγμα, όταν ήμουν παιδί, στα 80s, δεν έπαιζα με Made in South Korea αυτοκινητάκια αλλά με ένα βαρύ, σιδερένιο, κόκκινου χρώματος, φτιαγμένο στη Γιουγκοσλαβία – ναι, την ενωμένη, του Τίτο. Οι Γιουγκοσλάβοι ήταν άνθρωποι που είχα κοινά βιώματα μαζί τους, οι Νοτιοκορεάτες όχι.
Από την K-Beauty και την K-pop στο Παιχνίδι του Καλαμαριού
Η πρώτη φορά που η Νότια Κορέα με απασχόλησε σοβαρά ως χώρα ήταν όταν οι beauty editors των περιοδικών, στα οποία κατά συρροή εργαζόμουν, άρχισαν να μιλούν για το trend της K-beauty: Τον κορεάτικο τρόπο περιποίησης. Αλλά και τότε είχα σκεφτεί ότι επρόκειτο για οργανωμένο marketing της παγκόσμιας βιομηχανίας ομορφιάς, ότι μάλλον κούρασαν τα 'χαμένα στη μετάφραση' Harajuku girls και οι 'βασανιστικές' ιαπωνικές ιεροτελεστίες περιποίησης και πως γι’ αυτό το Korean beauty είχε καταστεί το τέλειο όχημα για έναν δυτικότροπο "εξωτισμό" στην περιποίηση.
Ομολογώ ότι τότε είχα παραγγείλει και εγώ μία μαύρη μάσκα ομορφιάς (που την έβαζα στο πρόσωπό μου και άφριζε) αλλά και ένα σφουγγαράκι konjak. Έμεινα ικανοποιημένος με τα προϊόντα, αλλά μετά τα βαρέθηκα, πέρασε η μόδα.
Νά σου την πάλι, όμως, μπροστά μου και μπροστά σε όλους μας η Νότια Κορέα, την ίδια περίπου εποχή, χάρη στον ράπερ Psy και το Gangnam Style του που, όσο και να μη θέλαμε να το ακούμε, το 2012 έπαιζε παντού. Την ίδια χρονιά το video clip του συγκεκριμένου άσματος-'μιάσματος' υπήρξε το πρώτο που ξεπέρασε το ένα δισεκατομμύριο προβολές στην ιστορία του YouTube.
Μουσικά, βέβαια, η εξάπλωση της ασιατικής χώρας δεν έγινε με τον Psy, αλλά με την K-pop, που έχει ήδη αφήσει το αποτύπωμά της στην παγκόσμια pop κουλτούρα. Αναρωτιέται κανείς ποιοι ακούν K-pop και γιατί τα μουσικά κανάλια έχουν ειδικές ζώνες για να προβάλλουν αποκλειστικά και μόνο video clip αυτού του genre; Η απάντηση είναι μία: Η νέα γενιά. Σύσσωμη. Γι’ αυτό, άλλωστε, το MTV έχει θεσπίσει ειδική κατηγορία στα VMAs του για το καλύτερο K-pop βίντεο.
Το Παιχνίδι του Καλαμαριού, λοιπόν, ήρθε αφού φάγαμε κάμποσο kimchi στα κορεάτικα εστιατόρια μέχρι να χωνέψουμε την K-pop, αφού είδαμε τα Παράσιτα του Bong Joon-ho να κερδίζουν ομόφωνα τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες το 2019 και το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας, αφού προστέθηκαν αρκετοί νοτιοκορεάτικοι τίτλοι στην πλατφόρμα του Netflix.
Προσωπικά, ξεκίνησα τη σειρά υπό το κράτος του FOMO, καθώς τις τέσσερις πρώτες εβδομάδες προβολής της την είχαν παρακολουθήσει πάνω από 142 εκατομμύρια νοικοκυριά. Στα δύο πρώτα επεισόδια, σκέφτηκα ότι ήταν πολύ βίαιη. Και όμως, συνέχισα μέχρι τέλους. Η βία, άλλωστε, όταν απεικονίζεται με καινοφανή τρόπο, όχι μόνο εθίζει αλλά ενίοτε εξασφαλίζει την επιτυχία, τόσο των τηλεοπτικών όσο και άλλων πολιτιστικών προϊόντων.
Το ίδιο είχε γίνει, για παράδειγμα, πριν από τριάντα ακριβώς χρόνια με την Αμερικανική ψύχωση του Bret Easton Ellis, το ίδιο και με το Μη αναστρέψιμος του Gaspar Noé, πριν από δεκαεννιά χρόνια. Οπότε, μήπως, η σειρά πουλάει λόγω σεναρίου και όχι επειδή είναι νοτιοκορεάτικη παραγωγή;
Hallyu, πολιτιστική πολιτική και σκυλίσιο κρέας
Η απάντηση στο τελευταίο ερώτημα είναι μάλλον αρνητική, με όποια βεβαιότητα μπορεί να έχει ένα συμπέρασμα που βασίζεται σε υπόθεση. Αρνητική γιατί τα πολιτιστικά και ψυχαγωγικά προϊόντα της Νότιας Κορέας χρηματοδοτούνται συστηματικά μέσω του τοπικού Γραφείου Πολιτιστικής Βιομηχανίας, το οποίο ιδρύθηκε το 1994 και έκτοτε αποτελεί κυβερνητική προτεραιότητα της χώρας.
Κοινώς, πέφτει χρήμα στον πολιτισμό για να γίνουν 'πραγματάκια'. Η πολιτιστική πολιτική της Νότιας Κορέας, λοιπόν, που έχει χαρακτηριστεί ως ήπια', σε συνδυασμό με τη 'δυτικοποίηση' των προϊόντων της –π.χ. με την ενσωμάτωση αγγλικών λέξεων στα K-Pop hits που τα κάνει πιο πουληστερά στις αγορές του κόσμου–, δημιούργησαν από κοινού το περίφημο 'κορεάτικο κύμα' ή 'hallyu', το οποίο, αφού σάρωσε στις ασιατικές χώρες, κατέκτησε ολόκληρο τον πλανήτη.
Σε τέτοιο σημείο ώστε στην τελευταία έκδοση του Λεξικού της Οξφόρδης να προστεθούν πάνω από είκοσι νέες κορεάτικες λέξεις. Γίνεται, λοιπόν, 'της Κορέας' σε όλο τον πλανήτη;
Ας δούμε κάποια πράγματα για την ίδια τη χώρα, τη σαγηνευτική μέσα στις αντιθέσεις της, πριν την αποθεώσουμε για το πολιτιστικό της θαύμα. Μέχρι το 1945 ήταν ενιαία με τη Βόρεια Κορέα, ενώ, πλέον, αποτελεί μία από τις πιο προηγμένες του κόσμου, με την οικονομία της να είναι η δέκατη πιο ισχυρή στην παγκόσμια κατάταξη.
Παρότι η έκτασή της είναι αντίστοιχη με το μόλις 75% της Ελλάδας, ζουν σε αυτή 52 εκατομμύρια άνθρωποι, από τους οποίους οι μισοί στη μητροπολιτική περιοχή της Σεούλ. Σύμφωνα με την απογραφή του 2015, το 56,1% των κατοίκων της είναι άθρησκοι, το 27,6% χριστιανοί (προτεστάντες και καθολικοί) και το 15,5% βουδιστές. Στα τέλη του Οκτωβρίου, δε, το 70% του πληθυσμού της είχε εμβολιαστεί πλήρως κατά του κορονοϊού, κάτι που σηματοδότησε την επιστροφή της στην κανονικότητα.
Κι όμως, η ίδια χώρα που μας γοητεύει με την K-pop, η ίδια χώρα μάς απογοητεύει με τις τεράστιες κοινωνικές ανισότητες ανάμεσα στους πολίτες της –απεικονίζονται γλαφυρά στο Παιχνίδι του καλαμαριού– και με το ότι κάθε χρόνο σφαγιάζονται σε αυτή περίπου ένα εκατομμύριο σκύλοι για να καταναλωθεί τα κρέας τους. Κοινώς, καλή η πολιτιστική διπλωματία που χάρισε στη Νότια Κορέα μία θέση στον ήλιο της παγκόσμιας pop κουλτούρας και αναβάθμισε το image της, αλλά έχει κι αυτή τα όρια της αποτελεσματικότητάς της.
Πηγή: Esquire.com.gr
