Λίγο πριν την έναρξη των εμφανίσεων του στο «Κύτταρο» το Σάββατο 26 Ιανουαρίου, ο Φοίβος Δεληβοριάς στέλνει ένα γράμμα προθέσεων στο «αθηνόραμα», για τις κρυφές ιστορίες πίσω από τα τραγούδια των άλλων, που διάλεξε να ενσωματώσει στο πρόγραμμά του.
Αγαπητό Αθηνόραμα,
Όπως σου έλεγα, για το πρόγραμμα που ξεκινάμε στο «Κύτταρο», διάλεξα τραγούδια δικά μου και άλλων, για να κάνω ένα πρόγραμμα που να υμνεί το πεζοδρόμιο, τώρα που πάει να λερωθεί με εν ψυχρώ δολοφονίες στο όνομα της νοικοκυροσύνης. Όλα τα λαϊκά τραγούδια στον κόσμο, για το πεζοδρόμιο μιλάνε και όλα σε κάνουν να πιστέψεις πως είναι το πραγματικό μέρος όπου γράφεται η ιστορία. Εγώ όμως δεν έχω διαλέξει λαϊκά, αλλά τραγούδια δικά μου και μακρινών φίλων, ανθρώπων που έχουμε βρεθεί δίπλα-δίπλα σε κάποιο πεζοδρόμιο τουλάχιστον μια φορά.
Βέβαια, τώρα που το σκέφτομαι, ο μόνος λόγος που δεν τολμώ να τα πω λαϊκά, είναι επειδή κάποιοι θέλουν να μας πείσουν πως ο όρος αφορά μόνο έναν συγκεκριμένο ήχο, μια συγκεκριμένη εποχή. Στην πραγματικότητα είναι λαϊκά με μια βαθύτερη έννοια - και αυτήν ακριβώς την έννοια θέλω να βρω εκεί στο «Κύτταρο». Να κάποια απ’ τα τραγούδια με τα οποία θα το επιχειρήσω:
«Άλλη μια νύχτα σύγχυσης και γέλιου» - Κόρε. Ύδρο.
Όταν το άκουσα πρώτη φορά με έπιασε μια βαθύτατη συγκίνηση, που δεν θύμιζε όμως καμιά άλλη. Έμοιαζε σαν μπάσταρδο παιδί της Πλάτωνος και του Καρβέλα, του Τζιμάκου και του Καρυωτάκη. Ήξερα πως το παιδί με την «απαράδεκτη» φωνή που τραγουδούσε ήταν παιδί της ποίησης. Πριν καν μάθω ότι είναι πράγματι ποιητής. Κι αυτό γιατί μόνο το ποιητικό κίνητρο είναι εκείνο που ενώνει το «χαμηλό» με το υψηλό, που διακρίνει το κοινό τους τραύμα.
Σύντομα ανακάλυψα τους Κόρε. Ύδρο. , πήγα στο Gagarin σε εκείνη την περίφημη συναυλία που παρακολουθούσε από τον εξώστη και η Αρλέτα. Υπήρχε αισθησιασμός και λαϊκή αριστοκρατικότητα, μια παραδεισένια αναρχία στην οποίαν συμμετείχαν όλοι. Πήγα από πίσω πολύ ντροπαλά και δήλωσα θαυμαστής. Στενοχωρήθηκα που διαλύθηκαν γιατί η ένωση του Δημητριάδη με τον Μακρή είναι από αυτές που δεν υπολογίζονται. Η δουλειά των «Παιδιών της Παλαιότητας» με γοητεύει όμως εξίσου. Από πίσω είναι ο ίδιος ποιητής, ευγενής και βαθιά διαταραγμένος, είρων και συντετριμμένος.
«Μάρκος» - Λένα Πλάτωνος
Το καλύτερο πολιτικό τραγούδι που έχω ακούσει - και δεν πιστεύω ότι έχουν γραφτεί πολλά αληθινά πολιτικά τραγούδια, ό,τι κι αν νομίζουμε. Με πολύ συγκεκριμένες λέξεις και ήχους -κανέναν απ’ αυτούς περιττό- μιλάει τόσο απλά και σπαρακτικά για τον καπιταλισμό, για την τραγωδία που προκύπτει από το αίσθημα της ιδιοκτησίας, το οποίο μοιραζόμαστε όλοι. Και ξέρει και τι να αντιπαραθέσει σ’ αυτό.
Ο Μάρκος, ο σκύλος του τραγουδιού, είναι ο πρίγκιπας Μίσκιν του «Ηλίθιου», είναι ο καθένας που δολοφονείται σε ένα πεζοδρόμιο από τον όποιο νοικοκύρη. Ακόμα χειρότερα, οι δικοί του ιδιοκτήτες κλαίνε και καταριούνται τους δολοφόνους «κάνοντας αντιπαθητικά τα καλοκαίρια». Είναι ευαίσθητοι, καταγγελτικοί και ανεύθυνοι, όπως ένας μέσος σημερινός σχολιαστής του facebook.
«Ο χαμένος τα παίρνει όλα» - Γιάννης Αγγελάκας
Ο Αγγελάκας πρωτοσυστήνεται με τον πανύψηλο, παχύ, καλοκάγαθο και επικίνδυνο (όπως όλοι οι μεγάλοι ραψωδοί) Μάρκο Βαμβακάρη - κι όλα αυτά στο σύμπαν των ταινιών του Νικολαϊδη. Πολύ θα μ’ άρεσε να είμαι εκεί στην θρυλική συγκατοίκηση του σκηνοθέτη με τον μουσικό, όταν έφτιαχναν την ομότιτλη ταινία. Ο ένας μαγικά φυλακισμένος για πάντα σε ένα νουάρ του ’40 κι ο άλλος μόλις έχοντας πριονίσει τα κάγκελα της φυλακής του με την βοήθεια του Τζο Στράμερ.
Χωρίς ίσως να το ξέρει κανείς απ’ τους δυο τους, ο συνδετικός τους κρίκος ήταν η περίφημη Πειραϊκή Τετράδα. Ο Αγγελάκας αργότερα εμβάθυνε στη συγγένεια. Το τραγούδι αυτό είναι αριστούργημα.
«Στο λίκνισμά σου» - Βασίλης Νικολαΐδης
Ένας τραγουδοποιός τόσο σπουδαίος που δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμα, παρά μόνο απ’ αυτούς που κάποτε θα τον διηγηθούν στους πάντες, είναι ο Βασίλης Νικολαϊδης. Δεν είναι ένα ακόμα ταλέντο που βρήκε ο Χατζιδάκις, ούτε και ο Έλληνας Μπρασένς, όπως λένε πολλοί για να ξεμπερδεύουν. Είναι ο τελευταίος των υπερρεαλιστών, είναι ακλόνητος και σταθερός κι όμως απλώνεται ελεύθερα σαν κήπος.
Συνεχίζει και γράφει καθημερινά, πίνει ένα κρασί με όσους έχουν τα μάτια να τον δουν κι είναι γεμάτος στιγμές όπως αυτή, που θα ανήκε άνετα στην προσωπική μου πεντάδα, αν έφτιαχνα πεντάδες. Ίσως να ήταν και το πρώτο σ’αυτήν.
«Για λόγους ταξικούς» - Χατζηφραγκέτα
Οι Χατζηφραγκέτα μου είναι πολύ αγαπητοί. Και ως γκρουπ και ως μονάδες. Είναι η μόνη συνέχεια του λαϊκού τραγουδιού αυτή τη στιγμή. Γιατί το λαϊκό δεν είναι μόνο τα μακάμια και οι ρυθμοί. Είναι ο τρόπος να είναι ελεύθερος κανένας και να ανατρέπει με τη χαρά του και την αλητεία του, όλους τους περιορισμούς. Τάξεις, λεφτά, τρόπους, ήχους, συμβατικά αστεία.
Αν είμαστε σίγουροι πως κάτι εδώ θα αντέξει από τότε που η φρικτή περίοδος που ζήσαμε τα τελευταία πολλά χρόνια άρχισε να καίει και τα ξερά και τα χλωρά, είναι τα τραγούδια αυτών των δύο. Οι ατέλειωτες ώρες των ηχογραφήσεών τους, με πολύ καλά κρυμμένο πίσω απ’ τις ατάκες και τα γκρουβ το δυνατό ποίημα.
«Αγρύπνια» - Θανάσης Παπακωνσταντίνου
Ένα σπουδαίο τραγούδι-κλειδί για έναν άλλον κόσμο, από έναν δημιουργό που αρνείται τη μεταφυσική, όμως κάθε στιγμή που πραγματικά δημιουργεί, την επιβεβαιώνει. Υπάρχει ένας άλλος κόσμος και ορισμένα τραγούδια επικοινωνούν μ’ αυτόν. Τώρα, είναι αλλού; Είναι μέσα μας; Είναι στη φύση, αλλά δεν τον βλέπουμε; Είναι κάπου πέρα απ’ τον θάνατό μας; Βάζω αυτό το τραγούδι του Θανάση μες στο πρόγραμμα, για να ακούσω ίσως κάποιο βράδυ την απάντηση.
«Μαίρη» - Παύλος Παυλίδης
Όταν άκουσα το τραγούδι αυτό του Παυλίδη, δεν ένιωσα σα να το ακούω, αλλά σα να το γράφω. Δεν μου έχει ξανασυμβεί. Ο επόμενος στίχος που ερχόταν στ’ αυτιά μου, είναι εκείνος που θα έγραφα κι εγώ. Κι οι αρμονίες, ο ήχος, όλα. Υπάρχει σοβαρή πιθανότητα όταν θα προσπαθήσω να το ερμηνεύσω να ακουστεί η ίδια φωνή. Τη Μαίρη πάντως την ξέρω και της έχω δώσει όρκο αιώνιας αφοσίωσης.
«Απόψε θέλω παρέα» - The Boy
Ο Boy είναι ο πιο ταπεινός, γιατί αν δεν ήταν δεν θα μπορούσε να αντέξει την αγάπη και τη βία που υπάρχουν μέσα του και που δεν ξέρεις ποια είναι η μία και ποια είναι η άλλη. Θυμίζει ανθρώπους όπως ο Μπάλαρντ ή ο Λοτρεαμόν, από άποψη καλοσύνης και αθωότητας. Εδώ πέτυχε τραγούδι δεκαετίας, ολόκληρης εποχής.
Σε πολλά τραγούδια του υπάρχει η ιστορική κρίση που ζήσαμε, μοναδικά εκφρασμένη. Αυτό το τραγούδι είναι το ίδιο μια κρίση, είναι κάτι πολύ βαθύ. Και είναι –μαζί με κάποια τραγούδια του Τσιτσάνη και με το «Αυτή η νύχτα μένει» του Κραουνάκη - από τα πιο ωραίο τραγούδια που έγραψε άντρας για να μιλήσει η γυναίκα.
«Κύτταρο» | Ηπείρου 48 & Αχαρνών, Βικτώρια | 2108224134
