Zητώντας από Γάλλους φίλους και γνωστούς να μου μιλήσουν για τη Μασσαλία, διαπίστωσα πως αυτό το συνονθύλευμα διαφορετικών πολιτισμών και εικόνων, που μετράει 26 αιώνες ζωής, έχει εντυπωθεί το ίδιο πλουραλιστικά και στη συνείδηση των ανθρώπων. Κάποιος μου μίλησε για τα εντυπωσιακά μεσογειακά φιόρδ Calanques, που δημιουργήθηκαν πριν από 12.000 χρόνια, άλλος για τη διάσημη συνταγή της ψαρόσουπας bouillabaisse. Κάποιος έσπευσε να μου αναφέρει το ελληνικό DNA της αρχαίας αυτής πόλης, ενώ άλλος να μου τονίσει την εγκληματικότητα και τη φτώχεια που υπάρχουν ακόμη σε κάποια μέρη της.
Οι ποδοσφαιρόφιλοι, πάλι, εκθείασαν την πόλη του Ερίκ Καντονά και του Ζινεντίν Ζιντάν, την ίδια ώρα που κάποιοι τόνιζαν πόσο πολύ άλλαξε τα τελευταία επτά χρόνια χάρη στην ανάπλασή της, η οποία έχει στοιχίσει μέχρι στιγμής 7 δισ. ευρώ! Ωστόσο σε ένα πράγμα συμφώνησαν όλοι: η Μασσαλία ξεχωρίζει ανάμεσα στις υπόλοιπες πόλεις της Γαλλίας, σαν να μην ανήκει πραγματικά στη χώρα, για την εξωστρέφεια, την κοσμοπολιτική διάθεση και την αυθάδικη ομορφιά της. Και γιατί μια γαλλική λέξη, το κλισέ, δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να "κουμπώσει" πάνω σε έναν τόπο που συνεχώς αναγεννιέται και αλλάζει.
Ιστορικό σταυροδρόμι πολιτισμών
Από το 600 π.Χ., όταν αρχαίοι Φωκαείς ξεκίνησαν από την Ιωνία της Μικράς Ασίας για να ιδρύσουν μια νέα ελληνική αποικία ως το σημαντικό εμπορικό λιμάνι του γαλλικού βασιλείου, η Μασσαλία έχει υπάρξει τόπος ζυμώσεων και η πολυπολιτισμικότητα είναι στο DNA της. Ανέκαθεν οι Μασσαλοί διέθεταν επαναστατικό χαρακτήρα, κάτι που τους οδηγούσε συχνά σε εξεγέρσεις εναντίον του στέμματος. Εξαιτίας αυτής τους της αντάρτικης νοοτροπίας ο βασιλιάς της Γαλλίας Λουδοβίκος ΙΔ΄ τοποθέτησε κανόνια στο φρούριο του Αγίου Νικολάου, τα οποία στόχευαν προς την Παλιά Πόλη και σκοπό είχαν να υπενθυμίζουν στους ανυπόταχτους ντόπιους τη δύναμη της κεντρικής εξουσίας. Σε κάθε επανάσταση η Μασσαλία έδινε δυναμικό "παρών" κι έτσι κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης όχι μόνο έστειλε πολλούς στρατιώτες στο Παρίσι αλλά και ο εθνικός ύμνος της Γαλλίας, η Μασσαλιώτιδα (La Marseilleise), προέρχεται από τα εμβατήρια που τραγουδούσαν εκείνοι στους δρόμους του φλεγόμενου Παρισιού.
Από το 1962 η πόλη έγινε το μεγαλύτερο κέντρο εισόδου μεταναστών, κυρίως από την Αλγερία, στην Ευρώπη. Σήμερα η Μασσαλία έχει το μεγαλύτερο ποσοστό αλλοδαπών από οποιαδήποτε άλλη πόλη στη Γαλλία, με το 1/3 του πληθυσμού της να αποτελείται από Αφρικανούς και Άραβες αλλά και Ισπανούς, Ιταλούς, Τούρκους και Κινέζους, παραμένοντας έτσι ένα δημοφιλές μωσαϊκό από διαφορετικές κουλτούρες κι επιρροές.
Συνάντηση του παλιού με το καινούργιο
Ευνοημένη τόσο από τη γεωγραφική θέση όσο και από την αρχιτεκτονική της, η Μασσαλία ξέρει πώς να μεταμορφώνεται και να σαγηνεύει ντόπιους και ταξιδιώτες. Μπορεί μέχρι πριν από κάποια χρόνια να κουβαλούσε τη ρετσινιά του "αμαρτωλού" λιμανιού και να απέφευγαν να την επισκεφθούν οι κάτοικοι άλλων γαλλικών πόλεων, αλλά έκανε στροφή 180 μοιρών το 2013 με την ανάδειξή της σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Αξιοποιώντας τη δυναμική του θεσμού, πραγματοποίησε την ανάπλαση του παραλιακού της μετώπου και μια ευρεία αστική ανασυγκρότηση που αναδεικνύει τον πολυεθνικό χαρακτήρα και τον πολιτισμό της, ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί μια αίσθηση ασφάλειας.
Χαρακτηριστικό δείγμα ακριβώς αυτής της σύγχρονης μεταμόρφωσης της Μασσαλίας είναι το Μουσείο των Ευρωπαϊκών και Μεσογειακών Πολιτισμών (MuCEM) με τα δύο εντυπωσιακά του κτίρια, που φιλοξενεί διάφορες εκθέσεις, παρουσιάζει την Ιστορία της πόλης και διαθέτει έναν υπέροχο κήπο κι εστιατόριο-café. Ακόμη ένα κτίριο που μεταμορφώθηκε εξολοκλήρου είναι το Vieille Charité, ένα πρώην πτωχοκομείο του 1671 που σήμερα λειτουργεί ως πολιτιστικό κέντρο, όπου εκτίθενται αρχαία αιγυπτιακά και αρχαία ελληνικά αντικείμενα καθώς κι έργα από την Αφρική και την Ωκεανία.
Σε ένα φουτουριστικό, εμβληματικό κτίριο του Ιάπωνα αρχιτέκτονα Kengo Kuma, στα όρια με την Παλιά Πόλη, στεγάζεται το Frac (Περιφερειακό Ταμείο Σύγχρονης Τέχνης), κάτι σαν μουσείο μοντέρνας τέχνης. Εδώ οργανώνονται εκθέσεις, σεμινάρια, συναυλίες και καλλιτεχνικά projects από ανερχόμενους καλλιτέχνες κυρίως της περιοχής. Φέτος μάλιστα η φιλοξενία της 13ης ευρωπαϊκής μπιενάλε Manifesta (28/8-29/11) δίνει επιπλέον καλλιτεχνικό αέρα στην πόλη.
Γενικό ήταν το makeover και της παλιάς και σχετικά κακόφημης γειτονιάς La Joliette στο λιμάνι. Οι παλιές εγκαταστάσεις του μετατράπηκαν στο εντυπωσιακό εμπορικό κέντρο Les Docks Village, ενώ στην ίδια περιοχή δημιουργήθηκαν ουρανοξύστες με την υπογραφή των διάσημων αρχιτεκτόνων Zaha Hadid και Jean Nouvel. Κάπως έτσι οι συναρπαστικές αυτές προσθήκες στην καρδιά της πόλης έδεσαν αρμονικά με τα παραδοσιακά της στοιχεία, τους καθολικούς ναούς και τα ανάκτορα.
Τα πολλά πρόσωπα της Μασσαλίας
Το πρώτο πράγμα που αντικρίζει κάποιος όταν φτάσει στο λιμάνι της είναι η νησίδα If, το φρούριο-φυλακή όπου βρισκόταν φυλακισμένος ο κόμης Μοντεκρίστο στην ομώνυμη νουβέλα που έγραψε το 1844 ο Αλέξανδρος Δουμάς. Η πρόσβαση γίνεται με μικρά σκάφη κι έχει ενδιαφέρον μια επίσκεψη εκεί, όχι μόνο λόγω του διάσημου λογοτεχνικού ήρωα αλλά και για να παρατηρήσετε τι έχουν χαράξει στους τοίχους της φυλακής οι πολιτικοί και θρησκευτικοί κρατούμενοι καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα.
Μια επίσκεψη στη Μασσαλία θα ήταν ελλιπής αν δεν περιλάμβανε την εξερεύνηση του παλιού λιμανιού της αλλά και της κουκλίστικης συνοικίας Le Panier, της δικής της Μονμάρτρης. Η γραφική αυτή συνοικία με τα πανέμορφα κτίρια στο χρώμα της τερακότας υπήρξε για πολλά χρόνια άντρο παρανόμων και αργότερα εξελίχτηκε σε μποέμ στέκι καλλιτεχνών. Παρατηρήστε με προσοχή τα αμέτρητα γκράφιτι με τα άκρως ενδιαφέροντα μηνύματα, τα οποία διατηρούν ακόμη τον "νουάρ" χαρακτήρα της γειτονιάς. Αντικερί, βιβλιοπωλεία, γκαλερί, καταστήματα με σουβενίρ και μια διακριτική μυρωδιά ντόπιου σαπουνιού συμπληρώνουν την εικόνα.
Συνεχίστε στον πασίγνωστο δρόμο La Canebière, κοντά στο παλιό λιμάνι, με πληθώρα μαγαζιών κι εστιατορίων. Την τιμητική τους εκεί έχουν, φυσικά, τα φρέσκα ψάρια, με την περίφημη ψαρόσουπα bouillabaisse να πρωταγωνιστεί. Μια στάση για φωτογραφίες στο μνημείο πεσόντων του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η χαρακτηριστική αψίδα και για τη συνέχεια προβλέπεται ανηφόρα. Αξίζει να ανεβείτε στο υψηλότερο σημείο της πόλης και στη Notre Dame de la Gare, τη μεγάλη βασιλική με το χρυσό άγαλμα της Παναγίας στο καμπαναριό, που αποτελεί αιώνιο σύμβολο της πόλης. Η θέα 360ο και η πανέμορφη πρόσοψη της εκκλησίας θα σας αποζημιώσουν. Εντυπωσιάζουν εξίσου ο καθεδρικός ναός, όπως και το Palais Longchamp και το ανάκτορο του Φάρου, που κατασκευάστηκε από τον Ναπολέοντα ΙΙΙ για την αυτοκράτειρα Ευγενία.
Αυτό που δεν γνωρίζουν πολλοί για τη Μασσαλία είναι ότι μπορείς να "πεταχτείς" σε έναν εξωτικό παράδεισο με ένα φέρι ή ακόμη και με το αυτοκίνητο μέσα σε 20 λεπτά. Το τουριστικό θέρετρο Cassis με τα κρυστάλλινα γαλαζοπράσινα νερά υπόσχεται αξέχαστες βουτιές, ενώ σε απόσταση αναπνοής βρίσκονται και τα μοναδικής φυσικής ομορφιάς μεσογειακά φιόρδ Calanques, που επιβάλλεται να δεις από κοντά. Αυτές οι "μίνι παραλίες" που θα σου θυμίσουν την παραλία του Μύρτου στην Κεφαλονιά ξεχωρίζουν για τα άγρια βράχια και τα κατάφυτα μονοπάτια που τις περικυκλώνουν. Τα πλησιέστερα Calanques είναι τα Sormiou και Callelongue (σε απόσταση μισής ώρας), ενώ το πιο εντυπωσιακό είναι το Sugiton (σε απόσταση μιας ώρας).
Μέχρι να μπορέσουμε να την επισκεφθούμε, κάνουμε προθέρμανση με ένα ταξίδι μέσα από την τέχνη!
Διαβάζουμε
"Η τριλογία της Μασσαλίας" του Ζαν-Κλοντ Ιζό
Οι νουάρ ιστορίες του Φαμπιό Μοντάλ, ενός ευαίσθητου αστυνομικού και απογόνου μεταναστών που αγαπά την ποίηση, την τζαζ, το ψάρεμα, τις γυναίκες και την πόλη του, τη Μασσαλία.
"Ο κόμης Μοντεχρίστο" του Αλέξανδρου Δουμά
Το κλασικό έργο ξεκινάει σαν μια ιστορία εκδίκησης στη νησίδα Ιf, αλλά τελικά δίνει σάρκα και οστά στο όνειρο κάθε ανθρώπου για πλούτο, παντοδυναμία αλλά και δικαιοσύνη κι ευτυχία.
Βλέπουμε
"Taxi" του Λικ Μπεσόν
Ορόσημο στη φιλμογραφία του Γάλλου σκηνοθέτη οι 4 ταινίες "Taxi", από το 1998 μέχρι το 2007, περιγράφουν τα κατορθώματα ενός εξαιρετικού οδηγού ταξί, ο οποίος με τη βοήθεια του υπερβολικά πειραγμένου οχήματός του βοηθάει καθημερινά το αστυνομικό τμήμα της Μασσαλίας.
"Baise Moi" των Βιρζινί Ντεσπάντ και Κοραλί Τρίνχτι
Η για πολλούς σοκαριστική ταινία ακολουθεί μια πόρνη και μια πρωταγωνίστρια ταινιών πορνό καθώς κάνουν έρωτα ή σκοτώνουν όποιο αρσενικό συναντούν στην περιπλάνησή τους στα κακόφημα δρομάκια της πόλης.
"Marseille" στο Netflix
Η πρώτη γαλλική –και γαλλόφωνη– σειρά της διάσημης πλατφόρμας, με πρωταγωνιστή τον Ζεράρ Ντεπαρντιέ, που ασχολείται με τον Robert Taro, τον επί 25 χρόνια δήμαρχο της Μασσαλίας, ο οποίος θα αντιμετωπίσει στις επόμενες εκλογές τον άνθρωπο που επέλεξε ως κληρονόμο του.
Γεύσεις του λιμανιού
Grand Bar des Goudes
Από το 1920 έχει γίνει θεσμός για την ψαρόσουπά του με aioli, ονόματι Bourride, και την υπέροχη θέα του σε ένα γραφικό λιμανάκι. (33491734369)
Lacaille Restaurant
Κομψός χώρος και προσεγμένο μενού με σοφιστικέ πινελιές, όπως το αβγό κονφί με φουαγκρά και τα χειροποίητα γλυκά που θυμίζουν έργα τέχνης. (33986332033)
Tapas Rojas
Ζήστε την εμπειρία ενός αυθεντικού τοπικού μπαρ, όπου τα τάπας είναι φτιαγμένα με φροντίδα και ισπανικό ταπεραμέντο. Όσο για τις τιμές, αυτές παραμένουν τόσο ασυναγώνιστες όσο μια παγωμένη cerveza. (33751309930)
O’Bidul
Comfort ψαροφαγία, γενναιόδωρες μερίδες και η πιο μεγάλη ποικιλία από τοπικές μπίρες είναι οι άσοι στο μανίκι αυτού του bistronomique εστιατορίου, αν και όλοι ορκίζονται στον τέλεια μαγειρεμένο τόνο του. (33491339378)
Restaurant L’Inattendu
Εξαιρετικό καρπάτσιο από χταπόδι, ταρτάρ από καβούρι και αρκετά άλλα πιάτα γεμάτα ιώδιο και στιβαρές γεύσεις σε ένα σοφιστικέ περιβάλλον με vintage αναφορές. (33488866906)
