Στα 88 του χρόνια ο Πολωνός σκηνοθέτης επιστρέφει με το ολοκαίνουργιο «Βαλέσα: Η Δύναμη της Ελπίδας», τη βραβευμένη βιογραφία του για τον εμβληματικό ηγέτη της Αλληλεγγύης, και μιλά για τη νέα ταινία του, τον ήρωά της και την ανάγκη ύπαρξης ενός αιχμηρού και μοντέρνου πολιτικού σινεμά.
Στό τέλος της ένατης δεκαετίας της ζωής του, ο Αντρέι Βάιντα αποτελεί έναν από τους ελάχιστους σκηνοθέτες που συνεχίζουν να υπηρετούν το πολιτικό σινεμά. Μπορεί τα πάντα να έχουν ανατραπεί στο σύγχρονο παγκόσμιο σκηνικό, όμως ο Πολωνός σκηνοθέτης επιμένει σε έναν κινηματογράφο που ξεπερνά τις ατομικές/υπαρξιακές αναζητήσεις, κοιτάζοντας πανοραμικά το κοινωνικό οικοδόμημα. Μαζί με τον Γίρι Μένζελ και τους πρόσφατα εκλιπόντες Μίκλος Γιάντσο και Ναγκίσα Όσιμα κατάφεραν να φτιάξουν στον 20ό αιώνα ένα ρεύμα που ξεπερνούσε τις δημιουργικές συμπληγάδες του σοσιαλιστικού ή κοινωνικού ρεαλισμού και φλερτάριζε επίμονα με τον κινηματογραφικό μοντερνισμό.
Χρησιμοποιώντας αναγκαστικά αλληγορίες και συμβολισμούς για να ξεπεράσει το ψαλίδι της λογοκρισίας, ο Αντρέι Βάιντα (ειδικότερα στο παραγωγικότατο διάστημα 1950-70) απορρόφησε στοιχεία από τον ιταλικό νεορεαλισμό, το σινεμά βεριτέ, τη νουβέλ βαγκ και τη χολιγουντιανή αφήγηση για να συνθέσει ένα προσωπικό αφηγηματικό του ύφος που μπολιάζει τη δραματική μυθοπλασία με τα πραγματικά γεγονότα και τη φιλελεύθερα πατριωτική ματιά του. Σήμερα ο Πολωνός σκηνοθέτης, παρότι έχει φτάσει στα 88, συνεχίζει να μεταφέρει βιογραφίες και ιστορικά γεγονότα, τις περισσότερες φορές με έναν έντονο συναισθηματικό υποκειμενισμό που εύλογα πυροδοτεί αντιπαραθέσεις κι έντονες συζητήσεις. Ο Βάιντα παραμένει λοιπόν στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής κινηματογραφικής δημιουργίας.
Γιατί ο Βαλέσα...
Ο δημιουργός των αριστουργηματικών «Στάχτες και Διαμάντια» και «Άνθρωπος από Μάρμαρο» ζουμάρει για άλλη μία φορά στην τραυματική ιστορία της σύγχρονης Πολωνίας, μιας χώρας που ανέκαθεν ασφυκτιούσε κάτω από τις πιέσεις των πανίσχυρων γειτόνων της Γερμανίας και Ρωσίας. Ο Αντρέι Βάιντα, τώρα, μας ταξιδεύει με το «Βαλέσα: Η Δύναμη της Ελπίδας» στα τέλη της δεκαετίας του ’70, την εποχή που εμφανίζεται στη χώρα ένας εργάτης-ακτιβιστής που έμελλε να μετατραπεί σε ηγέτη: «Πιστεύω ότι ο Λεχ Βαλέσα έχει διαδραματίσει έναν πολύ ιδιαίτερο και σπουδαίο ρόλο στη σύγχρονη πολωνική ιστορία. Δεν υπήρξε κάποιος άλλος αγωνιστής ή πολιτικός που θα μπορούσε να σταθεί απέναντι στην κομουνιστική εξουσία εκείνον τον καιρό», μου λέει ο Αντρέι Βάιντα.
Στο ψηφιακό μας τετ-α-τετ στο Skype, ο Πολωνός σκηνοθέτης απαντά στις ερωτήσεις με νεανική σπιρτάδα, αποδεικνύοντας ότι η πνευματική του οξύτητα παραμένει σε υψηλότατα επίπεδα. Ευθύς και ειλικρινής, ο Βάιντα «προστατεύει» τον ήρωά της ταινίας του, αρνούμενος ευγενικά να σχολιάσει τα κατά καιρούς υπερσυντηρητικά ξεσπάσματά του, ενώ την ίδια στιγμή δεν κρύβει τους λόγους που τον οδήγησαν να σταματήσει χρονικά τη βιογραφία του στην πτώση του κομουνιστικού καθεστώτος και να μην καταπιαστεί με τη μετέπειτα αμφιλεγόμενη πολιτική πορεία του Βαλέσα: «Ο Λεχ ήταν ο άνθρωπος που οδήγησε την Πολωνία στην απελευθέρωση. Μετά την πτώση του κομουνισμού δεν έκανε αυτά που θα έπρεπε. Δεν έχω όμως καμία διάθεση να τον γελοιοποιήσω γι’ αυτόν το λόγο, κάτι που γίνεται πολύ συχνά στη χώρα μας και δεν μου αρέσει καθόλου».
Υπάρχει ζωή στο πολιτικό σινεμά;
Πάνω από εξήντα χρόνια έχουν περάσει από τη στιγμή που ο Βάιντα πέρασε πίσω από τις κάμερες. Το σύγχρονο πολιτικό σκηνικό δεν θυμίζει σε τίποτα εκείνη την έκρυθμη εποχή, με τον υπαρκτό σοσιαλισμό να έχει καταρρεύσει εδώ και δεκαετίες και τις δυτικές κοινωνίες να ψάχνουν τη νέα τους θέση στην αμείλικτη παγκοσμιοποιημένη οικονομία. Παρόλα αυτά, ο Πολωνός σκηνοθέτης δείχνει να πιστεύει ακόμη στην αναγκαιότητα ενός μοντέρνου και μάχιμου πολιτικού σινεμά. «Η αλήθεια είναι ότι έχουν αλλάξει πάρα πολλά. Τότε προσπαθούσαμε να ασκήσουμε κριτική στο καθεστώς, κάτι τέτοιο θα ήταν καλό να υπάρξει και σήμερα. Δεν πρέπει όλοι οι νέοι σκηνοθέτες να ασχολούνται μονάχα με υπαρξιακά και ψυχολογικά ζητήματα».
Μπορεί από το πολιτικό σινεμά να πήρε πολλά, αλλά δεν ισχύει το ίδιο και για την καθαυτό πολιτική. «Δεν έμαθα πολλά από την ενασχόλησή μου με τα πολιτικά πράγματα της Πολωνίας τη δεκαετία του ’90. Μάλλον ελάχιστα». Συνεχίζοντας, λοιπόν, ακάθεκτος το σκηνοθετικό του έργο, ο Βάιντα είναι έτοιμος να ξεκινήσει τα γυρίσματα της νέας βιογραφίας του για έναν Πολωνό ζωγράφο του ’50 που πήγε κόντρα στο καθεστώς και πλήρωσε ακριβά το τίμημα της επιλογής του. Ποιος είπε ότι οι σκηνοθέτες συνταξιοδοτούνται...
Περισσότερες πληροφορίες
Βαλέσα: Η Δύναμη της Ελπίδας
Λίγο πριν από την πτώση του καθεστώτος Γιαρουζέλσκι, ο Πολωνός ηγέτης της Αλληλεγγύης Λεχ Βαλέσα δίνει συνέντευξη στην Ιταλίδα δημοσιογράφο Οριάνα Φαλάτσι, διηγούμενος την ιστορία του.
