Η Ειρήνη Καλλιγά και ο Φάνης Καφαντάρης, επιμελητές της έκθεσης «Αστερισμοί στο Χώμα / Constellations in the Dirt» που παρουσιάζει ο πολιτιστικός οργανισμός ΝΕΟΝ σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων στο Άνω Κουφονήσι μας μιλούν για τον ρόλο του αρχαιολόγου ως μεταφραστή.
Πώς προέκυψε η ιδέα για μια έκθεση σύγχρονης τέχνης στο Κουφονήσι και σε ποιόν απευθύνεται;
Η έκθεση Αστερισμοί στο χώμα επιδιώκει να δημιουργήσει ένα σύγχρονο διάλογο εικαστικών γύρω από το «εύρημα» στο σύγχρονο πολιτισμό και απευθύνεται τόσο στους κατοίκους του νησιού όσο και σε κάθε επισκέπτη του. Το δέσιμο των κοινωνιών πολιτισμικά και συναισθηματικά με τα ευρήματα που ανασύρονται από το παρελθόν εμφανίζεται διαχρονικά κρίσιμο. Και πιθανά είναι. Ο τόπος μας άλλωστε είναι εξαιρετικό παράδειγμα πεδίου διατοπικού αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Στο πλαίσιο της ευρύτερης επικοινωνίας του Οργανισμού ΝΕΟΝ και της Εφορείας Αρχαιοτήτων, η έκθεση έρχεται να «προλογίσει» (με μία έννοια) την Αρχαιολογική Συλλογή Κουφονησίου που πρόκειται να παρουσιαστεί μόνιμα στο ίδιο κτίριο απαντώντας θετικά στην πρόσκληση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για μία έκθεση σύγχρονης τέχνης.
Το θέμα της αρχαιολογίας έχει αποτελέσει αντικείμενο ενδιαφέροντος για καλλιτέχνες και επιμελητές και σε τοπικό επίπεδο. Με ποιόν τρόπο επανέρχεστε σε αυτό και που εντοπίζεται το ενδιαφέρον σας;
Η σχέση μας ως θεατές με τα αρχαιολογικά ευρήματα, με τον τρόπο έκθεσής τους εντός και εκτός μουσείων, ξεπερνά σχεδόν με τρόπο ομοιογενή τα κοντινά γεωγραφικά όρια. Μοιάζει δηλαδή να υπάρχει ένα είδος καθιερωμένης σύνδεσης ανάμεσα στο τρίγωνο «εύρημα – αρχαιολόγος – θεατής». Πάνω στη σχέση αυτή επιχειρήσαμε να δουλέψουμε με τους καλλιτέχνες στην έκθεση συνεχίζοντας αν θέλετε ένα διάλογο και με προηγούμενες προσεγγίσεις. Ξεκινώντας ως βάση με το ερώτημα αν είναι εφικτή η ύπαρξη ενός ευρήματος γυμνού από περιγραφές επιδιώξαμε να κατανοήσουμε το ρόλο του αρχαιολόγου ως μεταφραστή που ερμηνεύει τα αντικείμενα που ανασύρει στην επιφάνεια, λειτουργώντας επικυρωτικά ως προς την αξία τους για τον θεατή που τα παρατηρεί.
Μπορείτε να μας δώσετε κάποια παραδείγματα από τους διαφορετικούς τρόπους που αντιμετώπισαν το θέμα οι καλλιτέχνες; Υπάρχουν νέα έργα που έγιναν ειδικά για την έκθεση;
Επιλέξαμε υφιστάμενα έργα από επτά καλλιτέχνες ενώ παρουσιάζουμε και δύο νέα έργα που έγιναν ειδικά για την έκθεση – της Μαλβίνας Παναγιωτίδη και του Κώστα Ρουσσάκη – αναθέσεις από τον Οργανισμό ΝΕΟΝ. Δίπλα στη δουλειά του Βαγγέλη Βλάχου και του Theo Michael, που αποτελούν σχόλια στην αξιολογική βαρύτητα του αρχαιολόγου και της μουσειακής έκθεσης των ευρημάτων, βρίσκουν οι επισκέπτες έργα που παρουσιάζονται ως σχόλιο στα δημιουργήματα του δικού μας σύγχρονου πολιτισμού ως πιθανά ευρήματα στο μέλλον - τα έργα των Βασίλη Παπαγεωργίου, Hypercomf και Κωνσταντίνου Κωτσή.
Η μουσική και η άυλη σύνδεσή της με τον τόπο ως σημαντική διαχρονικά γέφυρα των πολιτισμών παρουσιάζεται με το ηχητικό έργο της Θάλειας Ιωαννίδου που διαχέεται στο χώρο και συνυπάρχει με το αβέβαιο και ανερμήνευτο αποτύπωμα ενός αντικειμένου στο έργο του Κώστα Σαχπάζη. Η Μαλβίνα Παναγιωτίδη συλλέγει πολύτιμα και άχρηστα ευρήματα, τα μετατρέπει σε κέρινα γλυπτά τα οποία λιώνουν κατά τη διάρκεια της έκθεσης, σχολιάζοντας την αλλοίωση και διάβρωση των αντικειμένων στο χρόνο ως υλικά, αλλά και στη μνήμη μας. Ο Κώστας Ρουσσάκης αφαιρεί με το έργο του τις ερμηνείες κάθε ‘πιθανού’ ευρήματος. Δημιουργεί μία ξύλινη κατασκευή που αναγράφει τη λέξη ΤΙΠΟΤΑ, η οποία αποσυναρμολογείται για να μετατραπεί σε κάθισμα δημόσιας χρήσης που κοιτά την ‘πρωτοκυκλαδική’ Κέρο από την παραλία μπροστά από το κτίριο που φιλοξενεί την έκθεση. Προλογίζεται με τον τρόπο αυτό ένα άνοιγμα προς το νησί.
Παράλληλα, προβάλλεται στο χώρο της έκθεσης το φιλμ του αρχαιολόγου Oscar Broneer, γυρισμένο το 1947 από την Αμερικανική Σχολή Κλασσικών Σπουδών στην Αθήνα – τεκμήριο και σχόλιο για το αρχαιολογικό τοπίο και τη θέση του στην Ελλάδα αμέσως μετά τον πόλεμο.
Το Κουφονήσι με ποιόν τρόπο συνδιαλέγεται με την έκθεση είτε ως χώρος είτε ως σημείο αναφοράς για τους καλλιτέχνες;
Η επιλογή μας επιμελητικά να προσκαλέσουμε τον επισκέπτη να περιηγηθεί στα Κουφονήσια αναζητώντας αρχαιολογικά ευρήματα με τη βοήθεια ενός χάρτη που συντάχθηκε με την επιστημονική υποστήριξη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και τον Στέφανο Κεραμίδα, επιδιώκει ένα δέσιμο με το νησί μετατοπίζοντας έτσι το ενδιαφέρον μας από το γενικό στο τοπικά ειδικό. Ένα δέσιμο κυριολεκτικό και μεταφορικό καθώς τα πρωτοκυκλαδικά ευρήματα κατέχουν εξέχουσα θέση στη ζωή των κατοίκων και στη σύγχρονη ιστορία των μικρών Κυκλάδων που διατηρούν ακόμη ενεργή αρχαιολογική δραστηριότητα.
INFO Άνω Κουφονήσι, Κτίριο Αρχαιολογικής Συλλογής Κουφονησίου (παλιό Δημοτικό σχολείο Κουφονησίου) | 20 Ιουνίου – 2 Σεπτεμβρίου 2018 | Ωράριο λειτουργίας: Τετάρτη ως Κυριακή 10:00 – 14:00 & 19:00 – 23:00 (με ξενάγηση) | Είσοδος ελεύθερη.
