Ένα αποκριάτικο δρώμενο που σε παρασύρει, μοναδικά κρασιά σε επισκέψιμα οινοποιεία, αρχιτεκτονικές βόλτες σε άγνωστες στους πολλούς γειτονιές, πληθωρικές γεύσεις και value for money διαμονή. Αν αναζητάτε μια πρόταση έξω από τα συνηθισμένα για το τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας, ακολουθήστε τους Γενίτσαρους και τις Μπούλες μέχρι τη Νάουσα.
Η δυνατή παρουσίαση της πόλης της Νάουσας, των κρασιών και της παράδοσής της, που οργάνωσε ο Όμιλος Τουριστικής Ανάπτυξης Νάουσας με τίτλο «Νάουσα: Οίνος και Πολιτισμός» πριν από λίγες ημέρες σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας, ήταν η αφορμή (και όχι ο λόγος) για να ετοιμάσουμε –γι’ ακόμη μία φορά– βαλίτσες για τον Βορρά. Ψυχή του ΟΤΑΝ ο πρόεδρός του κ. Γρηγόρης Αντιφάκος, ο οποίος μας μίλησε με πάθος για την πόλη του. Την όλη εκδήλωση πλαισίωσαν 14 από τα καλύτερα οινοποιεία της περιοχής με γευσιγνωσία κρασιού, πάμπολλοι εθελοντές και χορηγοί που υποστήριξαν την προσπάθεια, παραγωγοί και μάγειρες που πρόσφεραν γκουρμέ φαγητό και –πάνω απ’ όλα– οι χορευτές του ομίλου Γενίτσαροι και Μπούλες και οι οργανοπαίχτες της οικογένειας Ψαθά με το ζουρνά και το νταούλι, που μας σύστησαν τη διονυσιακή, αρχοντική και μεγαλοπρεπή παράδοση της πόλης. «Η Νάουσα είναι άγνωστη στους πολλούς. Θέλουμε να φιλοξενήσουμε τον κόσμο που έρχεται ως επισκέπτης, να τον μυήσουμε στα μυστικά της παραδοσιακής και της σύγχρονης ζωής της όμορφης πόλης μας», μας είπε ο κ. Αντιφάκος.
Και πράγματι, για να αρχίσουμε με την επικαιρότητα των αποκριάτικων δρώμενων, είναι μοναδική η αγνότητα και η αυθεντικότητά τους. Οι Γενίτσαροι και οι Μπούλες δεν έχουν τίποτα το τυποποιημένο. Βγαίνουν από την ψυχή των Ναουσαίων. Οι στολές, πολύπλοκες, ακριβές, βαριές, πηγαίνουν από γενιά σε γενιά, ενώ υπάρχουν ακόμη βιοτεχνίες που φτιάχνουν τον Πρόσωπο (η κέρινη προσωπίδα που φορούν). Χορεύουν με σοβαρότητα και υπερηφάνεια, ακολουθούν κανόνες απαράβατους στη σύναξη του Μπουλουκιού, στα μέρη όπου σταματούν και στους χορούς που χορεύουν μέχρι το σημείο που τελειώνει η πορεία τους –στη συνοικία Αλώνια– και το γλέντι. Όπως περιγράφει με συγκλονιστικό τρόπο ο κ. Αντιφάκος: «Όταν τινάζουν το θώρακα κάνοντας τα ασήμια να κροταλίζουν, αποτινάσσουν το θάνατο και χαιρετίζουν τη ζωή». Οι χορευτές-μύστες απαγορεύεται να χορέψουν έξω από την πόλη από τη στιγμή που ανοίγει το Τριώδιο. Είναι κομμάτι της πόλης, έμβλημα, διονυσιακή κι επαναστατική υπόμνηση. Μόνο εκεί δρουν κι εκεί θα πάμε να τους δούμε και να συμμετάσχουμε στην εκρηκτική τους Απόκρια^ στην έδρα τους στο διατηρητέο μύλο Μάκη (Μαλάμου 3, 2332022671). Κι επειδή παρακολουθήσαμε άφωνοι την αρχοντιά και την υπερηφάνεια του πρωτοχορευτή των Γενίτσαρων, Βλάχου στην καταγωγή, αποφασίσαμε ότι αυτήν τη φορά θα επισκεφθούμε το Λαογραφικό Μουσείο των Βλάχων (Σοφρωνίου 23), σημαντικότατο στοιχείο στην ιστορία της πόλης.
Στους δρόμους του Ξινόμαυρου
Από τη στιγμή που θα βρεθούμε στη Νάουσα το διάσημο Ξινόμαυρο (ΠΟΠ) και τα επισκέψιμα οινοποιεία της θα βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός μας, χαρίζοντάς μας δυνατές γευσιγνωστικές συγκινήσεις. Η Διαδρομή του Κρασιού περνά από τα οινοποιεία Μπουτάρη στη Στενήμαχο, Δαλαμάρα στη Νάουσα, Κτήμα Χρυσοχόου και Κτήμα Φουντή στη Νέα Στράντζα, Κυρ-Γιάννη Μπουτάρη στο Γιαννακοχώρι, Αργατία στο Ροδοχώρι και από τον μεγάλο Αμπελουργικό Οινοποιητικό Συνεταιρισμό Βαένι στην Επισκοπή, ο οποίος αποτελεί οικονομικό στήριγμα για τους αμπελουργούς της περιοχής. Ο κ. Αντιφάκος μας θυμίζει ένα δίστιχο που υμνεί το υπέροχο κρασί τους: «Κρασί ωσάν της Νιάουστας το φέρνουν στο μαντίλι» (που σημαίνει ότι είναι πυκνό και δυνατό). Η γνωριμία μας με το δύσκολο κοσμοπολίτικο Ξινόμαυρο οδηγεί τα βήματά μας σε ένα όμορφο νεοκλασικό του 1908, το σπίτι του Ιωάννη Μπουτάρη, του κυρ-Γιάννη όπως τον αποκαλούν οι ντόπιοι. Σε αυτό το ιστορικό κτίριο, όπου στεγάζεται σήμερα το Μουσείο Οίνου και Αμπέλου (Χατζημαλούση 17, 2332029800) παρουσιάζοντας την ιστορία της αμπελοκαλλιέργειας και της οινοπαραγωγής στην περιοχή της Νάουσας από το 17o αιώνα μέχρι και σήμερα, ξεκίνησε ο παππούς του κυρ-Γιάννη το 1879 οργανωμένα την αξιοποίηση και την προβολή των ναουσαίικων κρασιών.
Αρχιτεκτονική βόλτα
Σε ολόκληρη την πόλη τα παραδοσιακά σπίτια μακεδονίτικης αστικής αρχιτεκτονικής συνυπάρχουν με τα σύγχρονα κτίρια. Η πόλη είναι διάστικτη από μνήμες μιας άλλης εποχής πλούτου κι ευμάρειας. Κύριο υλικό ο λαξευμένος πωρόλιθος, ο οποίος συνδέει την παραδοσιακή μακεδονίτικη αρχιτεκτονική με το νεοκλασικισμό. Στα Αλώνια θα περπατήσουμε στα πλακόστρωτα καλντερίμια των «λαϊκών». Στην Πουλιάνα δίπλα στο ποτάμι Αράπιτσα, τη γειτονιά που διατηρεί αναμνήσεις ενός παρελθόντος πλούτου, θα συναντήσουμε τα μεγάλα αστικά σπίτια. Ακολουθώντας το ποτάμι, θα ξεκινήσουμε από τη γέφυρα των Στουμπάνων (χώρος θυσίας των Ναουσαίων γυναικών στο ολοκαύτωμα του 1822) και θα φτάσουμε στην περιοχή Μπατάνια, όπου θα συναντήσουμε 3 από τους συνολικά 91 μύλους της πόλης. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο μύλος του Μάκη, έδρα των Γενίτσαρων σήμερα και ονομαστό σησαμοτριβείο άλλοτε. Ακόμη θυμούνται οι παλιοί τους τενεκέδες με το σουσαμόλαδο και το γευστικό μαύρο ταχίνι. Αριστερά και δεξιά του ποταμού, στον ιστό της πόλης, υπάρχουν τα απομεινάρια των παλιών βιομηχανικών κτιρίων (κυρίως κλωστοϋφαντουργεία) – από την εποχή που η Νάουσα ήταν σημαντικό βιομηχανικό κέντρο. Τα άδεια κελύφη τους αποπνέουν ένα γοητευτικό «αστικό ρομαντισμό» (και αναζητούν τρόπους επανάχρησης)… Θα καταλήξουμε στο υπέροχο δημοτικό πάρκο της πόλης, καταπράσινο, με τη λίμνη του και την ατέλειωτη πεδιάδα της Θεσσαλονίκης να απλώνεται σαν χαλί στα πόδια μας.
Τοπικές γεύσεις
Η νοοτροπία των Ναουσαίων επιβάλλει να αγκαλιάζουν τον ξένο. Στις ταβέρνες και στα εστιατόρια η ατμόσφαιρα είναι ζεστή, το ντόπιο τσίπουρο και το Ξινόμαυρο κάνουν τα πράγματα ακόμη πιο απλά, τα τοπικά πιάτα ανασυνθέτουν μια κουζίνα στιβαρή και νόστιμη: σαρμάδες (λαχανοντολμάδες) φτιαγμένοι τις περισσότερες φορές με λάχανο τουρσί, κεφτέδες με άρμη (σε ντοματόζουμο), «πιστρόφια» (γλυκές πίτες με μέλι) που σερβίρονται παραδοσιακά στους νεόνυμφους όταν γυρίζουν από το μήνα του μέλιτος, γουρουνόπουλο με κυδώνια, πλατσίντα (πίτα με καλαμποκάλευρο και χόρτα), γκαβόψαρα, δηλαδή παστές μελιτζάνες τηγανητές, γκραλιάνο (είδος στριφτού μπακλαβά, σαν σαραγλί), μπάτζος σαγανάκι, φασουλοταβάς, πέστροφες τηγανητές με βούτυρο ψαρεμένες στην Αράπιτσα.
Know how
Γενικές πληροφορίες
• Αν θέλετε να ξέρετε «τι θα γίνει και πού» κάθε στιγμή του έτους, ο Όμιλος Τουριστικής Ανάπτυξης Νάουσας θα σας δώσει όλες τις σχετικές πληροφορίες καθώς και οτιδήποτε άλλο αξίζει να ζήσετε στην πόλη (Βύρωνος 47, 6972506472).
• Πληροφορίες για εναλλακτικές ορεινές διαδρομές στο βουνό, περιβαλλοντικές δραστηριότητες κι επισκέψεις θα σας δώσει το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (2332025111).
Shopping
• Πρόσωπους (η προσωπίδα από κερί που φορούν οι Γενίτσαροι και οι Μπούλες), το χειροποίητο σήμα κατατεθέν της Νάουσας, θα βρείτε στο κατάστημα Ανώγι της οικογένειας Τόμτση (Κ. Δημητριάδη 4, 2332028038). Εδώ φτιάχνουν και στολές, όπως και στο Κονάκι (Υπαπαντής 2, 2332028474, 6974528443 και Θεοφίλου 3, Πλ. Καρατάσου).
• Χειροποίητα παραδοσιακά προϊόντα, παλιά μπακιρένια και ξύλινα αντικείμενα, πουλάει το κατάστημα Ηρωίδες (Στουμπάνοι, 6932429508).
• Γκαβόψαρα (μελιτζάνες παστές), τουρσιά, γλυκά του κουταλιού, λικέρ, πιπεροσαλάτα, παραδοσιακά ζυμαρικά και διάφορα αλεύρια –όλα πολύ καλής ποιότητας– θα βρείτε στο κατάστημα Η Συνταγή της Γιαγιάς (Κόμβος Εσπερίδων, 2332026326) και στη Μαρμελίζα (Χρ. Λαναρά 32, 2332023754).
• Χειροποίητα αλλαντικά (θαυμάσιο το ψαρονέφρι καπνιστό με αρωματικά χόρτα) και κρεατικά από δικά τους ζώα θα βρείτε στη Φάρμα Μπαντή (Χρ. Λαναρά 4, 2332021363).
• Δοκιμάστε οπωσδήποτε τα αναψυκτικά της τοπικής βιομηχανίας Τέρψις – ιδιαίτερα η βυσσινάδα γράφει. Πωλούνται παντού.
• Ναουσαίικες πίτες (15 διαφορετικές γεύσεις), γλυκά του κουταλιού, «γκρακλιάνος» (είδος τοπικού μπακλαβά), χειροποίητα πέτουρα (είδος ζυμαρικών) και τραχανάς στο κατάστημα Της Ευγενίας (Αντ. Κωνσταντινίδη 1 & Αριστοτέλους, 2332024203). Δοκιμή κι επιτόπου.
Φαγητό και γλυκό
Οινομαγειρέματα (Στ. Δραγούμη 1 & Βενιζέλου, 2332023576): Τοπική κουζίνα καθώς και πιάτα μικρασιάτικα και από τη Θράκη. Εξαιρετική λίστα κρασιών αποκλειστικά από τη Μακεδονία.
Σπονδή (Πλ. Καράτσου 17, 2332022223): Πιάτα τοπικής κουζίνας σε μοντέρνο περιβάλλον.
Η πουτίγκα του Θωμά (Θ. Μπαγκάνου 8, 2332027733): Διάσημο και δημοφιλές ζαχαροπλαστείο για πουτίγκα, γαλακτομπούρεκο, ιτσνέ κανταΐφι, ρυζόγαλο, ραβανί.
Καφές και ποτό
Σχεδόν όλη η νυχτερινή δράση συγκεντρώνεται στην οδό Μεγ. Αλεξάνδρου: «Νέον», «Down Town», «Gossip», «Baraki R.E.D», «Senso» (after κατάσταση). Αν έχετε κλαμπίστικες διαθέσεις, προτιμήστε το «Sfina» στην οδό Θ. Μπιγκάνου. Για ωραίο καφέ το πρωί (με δικό τους χαρμάνι), τσίπουρο το μεσημέρι και ποτάκι με zen διάθεση το βράδυ το «City» στην οδό Ζαφειράκη.
Πού να μείνετε
Βέρμιον (2332029311, από € 50): Σε εκπληκτική θέση στο Άλσος του Αγίου Νικολάου, δίπλα στον ποταμό Αράπιτσα.
Dellagio (2332022333, από € 50): Μοντέρνο city hotel στο κέντρο της πόλης, με μπιτάτο cefe-bar στο ισόγειο.
Εσπερίδες (2332020250, από € 55): Κομψό ξενοδοχείο σε διώροφο κτίριο με παραδοσιακό ύφος.
Παλαιά Πόλη (2332052520, από € 60): Ο πιο ατμοσφαιρικός ξενώνας της πόλης σε αναπαλαιωμένο μεταξουργείο του 1900 (φωτό). Classy εστιατόριο στο ισόγειο.
Χαγιάτι Αναστασίου - Ξένιος Οίκος (2332052120, από € 45): Γλυκύτατος ξενώνας σε αναπαλαιωμένο μακεδονίτικο σπίτι, σε κεντρικό σημείο της πόλης.
Οι τιμές ενδέχεται να ανέβουν το τριήμερο της Αποκριάς.
