«Οι Κληρονόμοι»
Μια από τις σημαντικότερες δημιουργούς στην ιστορία του ευρωπαϊκού σινεμά, η σκηνοθέτρια από την Ουγγαρία Μάρτια Μέσαρος, έχει την τιμητική της στο σχετικό αφιέρωμα που διοργανώνει η Ταινιοθήκη τη Ελλάδος (19-24/1).
Με γενικό τίτλο "Μάρτα Μέσαρος: Η γυναίκα στο επίκεντρο της Ιστορίας", το αφιέρωμα που πρόκειται να διεξαχθεί παράλληλα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, αποτελείται από 12 ταινίες μυθοπλασίας μεγάλου μήκους και ένα μικρού μήκους ντοκιμαντέρ. Στις προβολές και των δύο πόλεων πρόκειται να παραστασεί ο διευθυντής του Εθνικού Κινηματογραφικού Ινστιτούτου της Ουγγαρίας Γκιόργκι Ράντουλι (στην Ταινιοθήκη 21-22/1).
Η Μέσαρος δε θεωρείται τυχαία μεταξύ των κορυφαίων του ούγγρικου σινεμά, καθώς η φιλμογραφία της εκτός από σπουδαία καλλιτεχνική αξία έχει να επιδείξει μια σειρά από πρωτοπορίες. Η ίδια ήταν μία από τις πρώτες σκηνοθέτριες στην κινηματογραφία της χώρας της ("Το Κορίτσι", 1968) και στη διάρκεια της καριέρας της απέσπασε πολύ σημαντικά βραβεία σε μεγάλα διεθνή φεστιβάλ. Μεταξύ άλλων, στο φεστιβάλ Βερολίνου κέρδισε τη Χρυσή Άρκτο για την αριστουργηματική "Υιοθεσία" (1975) και την Αργυρή Άρκτο με το "Ημερολόγιο για τους Έρωτές μου" (1987), ενώ στο ενδιάμεσο βραβεύτηκε στις Κάννες με το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής για το "Ημερολόγιο για τα Παιδιά μου" (1984). Πρόσφατα, η Μέσαρος τιμήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου για το σύνολο της προσφοράς της στο σινεμά, έχοντας διανύσει περισσότερα από 50 χρόνια στο χώρο.
Στη φιλμογραφία της ξεχωρίζουν ακόμα οι παρακάτω ταινίες. Στους "9 Μήνες" (1976) απεικονίζεται για πρώτη φορά στην ιστορία του σινεμά μια γέννα, κάτι που προέκυψε οργανικά κατά τη διάρκεια της παραγωγής, καθώς η έγκυος τα γυρίσματα ηθοποιός Λίλι Μονόρι επέτρεψε την κινηματογράφηση της γέννησης του γιου της για τις ανάγκες του φιλμ. Έπειτα, στην αρχή της καριέρας της, η 27χρονη Ιζαμπέλ Ιπέρ πρωταγωνιστεί στις "Κληρονόμους" (1980).
Σχετικά με το αφιέρωμα, η πρόεδρος της Ταινιοθήκης Μαρία Κομνηνού επισημαίνει:
"Η Μάρτα Μέσαρος είναι μια κορυφαία Ουγγαρέζα δημιουργός, που διακρίνεται για την στιβαρή γραφή της και την ικανότητα, με δύσκολα θέματα, να έχει απήχηση τόσο στο εθνικό της όσο και στο παγκόσμιο κοινό. Όπως λέει η ίδια: 'οι ταινίες μου κινούνται γύρω από τρεις θεματικές, την αγάπη, τη ζωή και την κοινωνία'. Η αγάπη φωτίζει την δημιουργική της έμπνευση μέσα από μία δύσκολη ζωή που περιλαμβάνει την απώλεια του πατέρα στις σταλινικές εκκαθαρίσεις, το ορφανοτροφείο και την απόφαση να ακολουθήσει την κινηματογραφική σκηνοθεσία με σπουδές στην Μόσχα, χωρίς ποτέ να χάσει την αισιοδοξία και την δίψα της να χαρεί την ζωή. Στα 37 της γυρίζει την πρώτη ταινία μεγάλου μήκους, το Κορίτσι και πέντε χρόνια αργότερα την Υιοθεσία με την οποία αποσπά μια τέτοια διεθνή καταξίωση ώστε να προχωρήσει σε τολμηρές και κριτικές ταινίες, που θα θίξουν θέματα ταμπού για το Ουγγρικό καθεστώς. Η Μέσαρος διαμορφώνει μια προσωπική γραφή με αφηγήσεις που χαρακτηρίζονται από ανοιχτή πλοκή, μινιμαλιστικό διάλογο και ύφος που συνδυάζει την αδρότητα του ντοκιμαντέρ με την ελευθερία της Νουβέλ Βάγκ. Η ερμηνεία της για το προσωπικό που γίνεται πολιτικό αποκαλύπτει τις βαθιές συγκρούσεις που διαπερνούν την ουγγρική κοινωνία: τη γυναικεία καταπίεση, την παντοδύναμη γραφειοκρατία, τον αλκοολισμό, την αδυναμία ενσωμάτωσης των παιδιών που είχαν σταλεί σε ορφανοτροφεία, τις ανισότητες ανάμεσα στα αστικά κέντρα και στην ύπαιθρο.
Με τα λόγια της δημιουργού: 'Αφηγούμαι κοινότυπες ιστορίες με πρωταγωνίστριες γυναίκες. Δείχνω τα πράγματα από μια γυναικεία σκοπιά'.
Στη δεκαετία του '80 γυρίζει την τριλογία των Ημερολογίων και η πρώτη ταινία κερδίζει το Μέγα Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής του Φεστιβάλ των Καννών. Η τριλογία ανατέμνει τα ζοφερά χρόνια της εγκαθίδρυσης του Σοβιετικού μοντέλου στην Ουγγαρία και κορυφώνεται με την αφήγηση της εξέγερσης του 1956 και της αιματηρής καταστολής της από τα σοβιετικά τανκς. Σε αντίθεση με τον Μίκλος Γιάντσο ή το Θόδωρο Αγγελόπουλο, η ιστορική της αφήγηση είναι βιωματική και ανθρωποκεντρική, ενσωματώνοντας όμως με μεγάλη μαεστρία υλικό από τα επίκαιρα της εποχής. Έτσι δίνει την δική της εκδοχή στην πάλη για την απελευθέρωση και δικαίωση του παρελθόντος που στην περίπτωση της είναι αξεδιάλυτα δεμένο με τις ζωές των αδικοχαμένων γονιών της".
Το πρόγραμμα του αφιερώματος στη Μάρτα Μέσαρος:
Πέμπτη 19/1
19.30 Αξεδιάλυτα συναισθήματα (Binding Sentiments, 1969, 82’)
21.30 9 μήνες (Nine Months, 1976, 90’). Προλογίζει η σκηνοθέτης Νικολέτα Λεούση.
Παρασκευή 20/1
19.00 Στη μνήμη του Λάσλο Μέσαρος (In memoriam László Mészáros, 1968, 13’) / Σαν στο σπίτι (Just like home, 1978, 108’). Προλογίζει η σκηνοθέτης Όλγα Μαλέα, Tαμίας ΔΣ WIFT GR.
21.30 Ημερολόγιο για τη μητέρα και τον πατέρα μου (Diary for my mother and father, 1990, 115’). Προλογίζει η ηθοποιός-παραγωγός Ρομάνα Λόμπατς.
Σάββατο 21/1
19.30 Ταξική συνείδηση (Riddance, 1973, 77’). Προλογίζει η σκηνοθέτης Αντουανέττα Αγγελίδη.
21.30 Υιοθεσία (Adoption, 1975, 87’). Προλογίζει η σκηνοθέτης-ακαδημαϊκός Εύα Στεφανή.
Κυριακή 22/1
19.00 Ημερολόγιο για τα παιδιά μου (Diary of my children, 1984,109’). Προλογίζει η σκηνοθέτης-παραγωγός Στέλλα Θεοδωράκη.
21.30 Το κορίτσι (The Girl, 1968, 80’). Προλογίζει η σκηνοθέτης Ασημίνα Προέδρου.
Δευτέρα 23/1
19.00 Ημερολόγιο για τους έρωτές μου (Diary for my loves, 1987, 128’). Προλογίζει η κριτικός κινηματογράφου Λήδα Γαλανού.
21.30 Μην κλαίτε, όμορφες! (Don't cry, Pretty girls!, 1970, 85’). Προλογίζει η μουσικός Nalyssa Green
Τρίτη 24/1
19.00 Δύο γυναίκες (The two of them, 1977, 92’). Προλογίζει η Υπεύθυνη Επικοινωνίας του Κέντρου Διοτίμα Νατάσα Κεφαλληνού.
21.30 Οι κληρονόμοι (The Heiresses, 1980, 109’). Προλογίζει η σκηνοθέτης-συγγραφέας Ελισάβετ Χρονοπούλου.
