Σε πυρετό προετοιμασιών πέτυχε η Ιωάννα Γκομούζα τη Μαίρη Ζυγούρη, καθώς η καλλιτέχνιδα κάνει αυτές τις ημέρες τα τελευταία γυρίσματα για τη νέα της έκθεση που θα εγκαινιαστεί με μια performance στους δρόμους της Ελευσίνας στις 30/8, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αισχύλεια. Από τις δυναμικές παρουσίες στη σύγχρονη ελληνική εικαστική δημιουργία, ιδρυτικό μέλος της Ομάδας Φιλοπάππου και γνωστή για τις δημόσιες δράσεις της, να τι μας είπε γι’ αυτό το νέο της εγχείρημα και τη συνεργασία της με τον πρωτοπόρο της Arte Povera Μικελάντζελο Πιστολέτο.
Πώς προέκυψε η ιδέα να επαναδιαπραγματευτείτε το έργο «Η Αφροδίτη των κουρελιών» του Μικελάντζελο Πιστολέτο και ποιος ο ρόλος του τοπίου της Ελευσίνας –μιας πόλης εμβληματικής του μύθου αλλά και των ερειπίων της κρίσης και της αποβιομηχάνισης– σ’ αυτό;
Η κριτική επανατοποθέτηση του παρελθόντος και της γενεαλογίας της Ιστορίας της Τέχνης είναι ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά του έργου μου. Aνοίγοντας μια εκ νέου συζήτηση πάνω σε έργα του παρελθόντος στην ουσία χαράσσεις ένα νέο μέλλον. H οικειοποίηση του συγκεκριμένου ιστορικού έργου του Μικελάντζελο Πιστολέτο «La Venere Degli Stracci» (1967) φέρει όλο το συμβολικό φορτίο που έχει κομίσει από την έκθεσή του σε σημαντικά κέντρα της σύγχρονης τέχνης. Η άφιξη της «Αφροδίτης των κουρελιών» του Πιστολέτο στην Ελευσίνα νοηματοδοτεί μια νέα στιγμή μέσα στην ιστορικότητα του ίδιου του έργου. Ο ρόλος μου ως μεσολαβητή του σημαίνοντος του συμβάντος, με την «περιφορά» του στην ευρύτερη βιομηχανική και αστική ζώνη της Ελευσίνας, γεννά νέες εννοιολογικές εν-τυπώσεις, μια νέα μνήμη, μια εκ νέου ανάγνωση για το ίδιο το έργο αλλά και για την εικονογραφία της Ελευσίνας.
Η Αφροδίτη του Πιστολέτο μας είχε γυρισμένη την πλάτη αντικρύζοντας τα κουρέλια του σύγχρονου πολιτισμού. Η δική σας σε τι στρέφει το βλέμμα της και τι προτείνει;
Η δική μου Αφροδίτη είναι σε κίνηση, σε μια διαρκή μετάβαση. Από το σκοτάδι στο φως. Από την αρχαιολογία των μυστηρίων στην αρχαιολογία των εργοστασίων. Η δική μου Αφροδίτη είναι μια υβριδική σύγχρονη θεότητα που γυρνάει την πλάτη της σε αναλυτικές προσεγγίσεις, σε ιδεοληψίες και φανατισμούς. Ο ρόλος του καλλιτέχνη είναι να καταφέρει να αναδείξει μια νέα οπτική γωνία της πραγματικότητας, με έναν υπαινικτικό, ποιητικό, ίσως βαθιά πολιτικό τρόπο. Να διανοίξει νέες προοπτικές. Να παράγει νέες εικόνες.
Ποια είναι λοιπόν η διαδρομή της «Αφροδίτης των κουρελιών σε μετάβαση»; Πώς δηλαδή εξελίσσεται το έργο και ποια είναι τα πιο σημαντικά «επεισόδια» σ’ αυτή διαδρομή;
Η ευρύτερη περιοχή στην οποία πραγματοποιήθηκαν τα γυρίσματα του φιλμ - video performance ξεκινούν από το ύψος της Μονής Δαφνίου της Ιεράς οδού μέχρι τα Ναυπηγεία της Ελευσίνας. Κατά μήκος αυτής της πλούσιας σε αντιθέσεις διαδρομής αναπτύσσεται ένας διάλογος μεταξύ του αγάλματος, των κουρελιών και του εκάστοτε επιλεγμένου σημείου (μια σήραγγα, δεξαμενές, εγκαταλελειμμένους βιομηχανικούς χώρους). Δανειζόμενη στοιχεία από την αρχαία πομπή αλλά και της προετοιμασίας των μυστών επιτελούνται μια σειρά από επεισόδια-δράσεις. Στην έκθεση στο Πολιτιστικό Κέντρο «Λεωνίδας Κανελόπουλος» θα δούμε αποσπάσματα από αυτά τα επεισόδια, αφού τα γυρίσματα συνεχίζονται και θα ολοκληρωθούν με την performance στις 30/8. Αργότερα, όταν συγκεντρωθεί όλο αυτό το υλικό, θα συνδεθούν τα κομμάτια της μεγαλύτερης αφήγησης που θα παρουσιαστεί σε μορφή φιλμ.
Η παρέμβασή σας δεν αποσκοπεί μόνο στο αμιγώς καλλιτεχνικό αποτέλεσμα αλλά και σε ένα είδος σύγχρονης συλλογικής τελετουργίας ενθαρρύνοντας μάλιστα τη συμμετοχή του κοινού και των κατοίκων της περιοχής. Με ποιο τρόπο ζητάτε τη συμμετοχή του κοινού και με τι ελπίδα/στόχο;
Ο χαρακτήρας του όλου εγχειρήματος βασίζεται στη συμμετοχή και στη συλλογικότητα, από τη συνεργασία μου με τον Πιστολέτο μέχρι την τελική performance. Για να μπορέσω να ξεκινήσω τα γυρίσματα έπρεπε να μαζευτούν τα «κουρέλια». Οι κάτοικοι της Ελευσίνας ανταποκρίθηκαν αμέσως στο κάλεσμα. Φάνηκε πως το Φεστιβάλ των Αισχυλείων τόσα χρόνια έχει πραγματικά εκπαιδεύσει καλλιτεχνικά τους κατοίκους της πόλης. Έχουμε ήδη συλλέξει ένα μεγάλο όγκο ρούχων που χρησιμοποιούνται σε όλα τα στάδια της διαδικασίας. Έχουν κινητοποιηθεί διάφορες δομές του δήμου όπως η ομάδα εθελοντών και το Θεατρικό Εργαστήρι του δήμου για τη συνδιοργάνωση της δράσης. Στόχος μου είναι να ενεργοποιήσω με άμεσο η έμμεσο τρόπο τους κατοίκους της πόλης. Από απλοί θεατές να γίνουν συνδημιουργοί. Να επισημάνω ότι καλλιτεχνικές πρακτικές τέτοιου είδους, πέρα από μνήμες της πραγματικής εμπειρίας των συμμετεχόντων, παράγουν και αμιγώς καλλιτεχνικές φόρμες όπως παραδοσιακά το αντιλαμβανόμαστε. Οι δρόμοι της πόλης να μετατραπούν σε πεδίο μιας κοινής ποιητικής δράσης.
Τι σηματοδοτεί αυτή η πομπή-λιτανεία στην οποία μας προσκαλείτε στις 30/8;
Καταρχάς θα είναι μια «περιφορά» της «Αφροδίτης των κουρελιών» σε δημόσια θέα. Η πομπή θα περάσει μέσα από την πόλη, μεταξύ ιδιωτικών και δημόσιων χώρων. Θα διαρκέσει λιγότερο από μια ώρα. Οι συμμετέχοντες ή μη, θα γίνουν μάρτυρες μιας διαφορετικής στιγμής, μιας εξαίρεσης μέσα στον καθημερινό ρυθμό της πόλης. Η ανάμειξη του κοινού, άνθρωποι από διαφορετικές κοινωνικές ομάδες που μέσω του καλλιτεχνικού καλέσματος θα επιχειρήσουν να δράσουν συλλογικά είναι για μένα ήδη ένα πολύ σημαντικό γεγονός. Αντιλαμβάνομαι αυτή την πομπή ως τη δημιουργία μιας ρευστής κατάστασης μεταξύ τελετουργίας και συλλογικού παιχνιδιού που θα φωτίσει αθέατα σημεία της πόλης τα οποία θα μετατραπούν σε πεδίο δράσης της κοινής περιπλάνησης. Στόχος μου είναι να ανακινήσω μνήμες και αισθήματα κοινού ενθουσιασμού.
Αλήθεια, πώς και επιλέξατε να πορευθείτε με την Αφροδίτη σ’ έναν τόπο που έχει συνδεθεί με άλλες γυναικείες θεότητες όπως η Δήμητρα και η Περσεφόνη;
Αντιλαμβάνομαι τα Ελευσίνια ως κατεξοχήν θηλυκή λατρεία. Σίγουρα η Δήμητρα και η Περσεφόνη, η μάνα και η κόρη είναι οι πρωταγωνίστριες. Στην πραγματικότητα όμως η απόσταση που μας χωρίζει είναι τεράστια. Παρόλα αυτά η πρόθεσή μου δεν είναι να κάνω τόσο άμεσες αναφορές. Με ενδιαφέρουν περισσότερο οι αλληγορικές διαστάσεις του μύθου και πώς σχετίζονται με το σήμερα. Η «Αφροδίτη των κουρελιών σε μετάβαση» αντιπροσωπεύει μια σύγχρονη θεότητα. Με την πλάτη, γυρισμένη αντικρύζει τα κουρέλια του σύγχρονου πολιτισμού μας. Αυτή η στάση μου φαίνεται πολύ πιο ειλικρινής από την περιφορά μιας κακότεχνης θεάς Δήμητρας εν έτει 2014.
Τι σηματοδοτεί για σας η συνεργασία σας με έναν καλλιτέχνη του διαμετρήματος του Μικελάντζελο Πιστολέτο;
Από την πρώτη μας συνάντηση για το project της Ελευσίνας μέχρι σήμερα έχουν προκύψει μια σειρα από συναντήσεις, επισκέψεις στην Biella. O Μικελάντζελο έχει παρακολουθήσει όλα τα στάδια της έρευνας και του τελικού project. Το άγαλμα της Αφροδίτης κατασκευάστηκε στα μέτρα μου, τα «κουρέλια» των Ελευσινίων και το «κάροτσι» που κατασκευάστηκε αποτελεί τη νέα εκδοχή του έργου και συνυπογράφεται από μένα και τον ίδιο. Όπως καταλαβαίνετε, η συνεργασία αυτή αποτελεί μια μεγάλη τιμή για μένα και μια μορφή αναγνώρισης. Σηματοδοτεί αναμφισβήτητα μια σημαντική στιγμή της καλλιτεχνικής μου διαδρομής, γιατί δεν μου αρέσει να την ονομάζω καριέρα. Ίσως και μια αρχή.
Περισσότερες πληροφορίες
Ζυγούρη Μαίρη
Αντλώντας έμπνευση από την τελετουργική διάσταση των Ελευσινίων Μυστηρίων, επαναδιαπραγματεύεται το εμβληματικό έργο του Μικελάντζελο Πιστολέτο «Η Αφροδίτη των κουρελιών» (1967). Επιμέλεια: Μ. Γκαντίνι
