Υπολογίζεται πως κάθε χρόνο καταναλώνονται στην Ελλάδα γύρω στο 1 δισ. λίτρα εμφιαλωμένου νερού, ενώ διατίθενται στην αγορά περίπου 20 ετικέτες (μαζί με τα εμφιαλωμένα νερά, που κυκλοφορούν σε τοπικό επίπεδο, κάποια με ανώνυμες ετικέτες, κυρίως σε νησιά).
Όμως, τι ακριβώς είναι το εμφιαλωμένο νερό; Τι είναι το επιτραπέζιο νερό; Το φυσικό μεταλλικό νερό; Το νερό πηγής; Τι σημαίνουν όλα αυτά τα στοιχεία, που αναγράφονται με γραμματάκια-ψείρες στις ετικέτες; Είναι πραγματικά καλύτερο το εμφιαλωμένο νερό από το νερό της βρύσης; Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.
Κατ' αρχάς, εμφιαλωμένο νερό, όπως το λέει και το όνομά του, είναι το νερό που βρίσκεται συσκευασμένο μέσα σε ένα μπουκάλι (φιάλη) και όχι το τρεχούμενο νερό. Μπορεί να προέρχεται από οπουδήποτε -από λίμνη, από ποτάμι, από γεώτρηση ακόμα και από τη βρύση, ας πούμε το νερό της ΕΥΔΑΠ! Βεβαίως, είναι αυτονόητο, πως θα πρέπει να είναι πόσιμο νερό, δηλαδή κατάλληλο για κατανάλωση από τον άνθρωπο, σύμφωνα με τους κανονισμούς και τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η επιλογή του εμφιαλωμένου νερού είναι θέμα προσωπικής γεύσης, αλλά και αποτέλεσμα της επιφυλακτικότητας, με την οποία αντιμετωπίζουμε το νερό της βρύσης όσον αφορά στην καθαρότητά του (αναίτια όσον αφορά τουλάχιστον το νερό της ΕΥΔΑΠ, αλλά σχεδόν επιβεβλημένα σε αρκετές άλλες περιοχές της χώρας). Είναι, επίσης, θέμα πρακτικότητας, αφού μπορούμε να το έχουμε πάντοτε μαζί μας. Ισως να είναι και μόδα, αφού μπορούμε να πάρουμε από το σπίτι μας εμφιαλωμένο νερό βρύσης, μια μόδα που δεν πτοείται από την υψηλή τιμή πώλησής του.
Τα είδη του εμφιαλωμένου νερού
Κατά γενική παραδοχή, τα ελληνικά εμφιαλωμένα νερά, τόσο τα φυσικά μεταλλικά και τα νερά πηγής, όσο και τα επιτραπέζια, είναι εξαιρετικής ποιότητας -για παράδειγμα το ηπειρώτικο νερό φυσικό μεταλλικό νερό "ΔΙΩΝΗ" βρίσκεται ανάμεσα στα 5 καλύτερα εμφιαλωμένα νερά του κόσμου (28th Berkeley Springs International Water Tasting).
Το επιτραπέζιο νερό: είναι πόσιµο νερό οποιασδήποτε προέλευσης (από γεώτρηση, από λίμνη, από ποτάμι, αφαλατωμένο νερό θάλασσας, από το δίκτυο ύδρευσης της πόλης (θα μπορούσε δηλαδή να είναι και της ΕΥΔΑΠ) ή του δήμου, συσκευασµένο αεροστεγώς σε γυάλινες ή πλαστικές φιάλες. Στο επιτραπέζιο νερό επιτρέπεται να εφαρμοστεί (και συνήθως έτσι γίνεται), οποιαδήποτε διαδικασία μικροδιήθησης (για να απομακρύνονται τυχόν σωματίδια) και απολύμανσης, όπως απολύμανση με όζον, με χλωρίωση κ.ά., προκειμένου η σύστασή του να είναι σύμφωνη με την Κοινοτική Οδηγία (98/83) για το πόσιμο νερό.
Με την ευκαιρία, το πόσιμο νερό είναι αυτό που προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση και πρέπει να είναι αβλαβές, άοσμο, άχρωμο, δροσερό, με ευχάριστη γεύση και τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά πρέπει να κυμαίνονται εντός ορισμένων αποδεκτών ορίων, που ορίζονται από τις αντίστοιχες Κοινοτικές Οδηγίες.
Το φυσικό μεταλλικό νερό
Προέρχεται υποχρεωτικά από υπόγεια πηγή και εμφιαλώνεται επιτόπου, στην πηγή προέλευσής του (συνήθως γεώτρηση). Επιπλέον, περιέχει μια συγκεκριμένη σταθερή περιεκτικότητα σε ανόργανα άλατα και ιχνοστοιχεία, που ορίζεται από τον νόμο. Η υπόγεια προέλευσή του το καθιστά από από τη φύση του απαλλαγμένο από μικρόβια, γι΄αυτό και δεν επιτρέπεται καμία σχετική επεξεργασία. Αλλωστε, γύρω από την πηγή προέλευσής του απαγορεύεται οποιαδήποτε βιομηχανική ή γεωργική ή άλλη δραστηριότητα, που θα μπορούσε να μολύνει τον υδροφόρο ορίζοντα. Μπορεί να είναι φυσικά αεριούχο ή να έχει εμπλουτισθεί εκ των υστέρων με διοξείδιο του άνθρακα -αυτή άλλωστε είναι και η μόνη “επεξεργασια”, που επιτρέπεται να δεχθεί. Ανάλογα με τη φυσική η μη περιεκτικότητά του σε διοξείδιο του άνθρακα, το νερό χαρακτηρίζεται «φυσικά ανθρακούχο», «με προσθήκη διοξειδίου του άνθρακα» ή «ενισχυμένο με αέριο της πηγής». Το φυσικό μεταλλικό νερό οφείλει να έχει μια συγκεκριμένη σταθερή περιεκτικότητα σε ανόργανα άλατα και ιχνοστοιχεία, που ορίζονται από τον νόμο.
Το φυσικό μεταλλικό νερό που διατίθεται στην αγορά, μπορεί να φέρει τις παρακάτω ονομασίες πώλησης*: «Φυσικό Μεταλλικό Νερό», «Φυσικό Μεταλλικό Νερό φυσικώς αεριούχο», «Φυσικό Μεταλλικό Νερό ενισχυμένο με αέριο πηγής», «Φυσικό Μεταλλικό Νερό με προσθήκη διοξειδίου του άνθρακα», «Φυσικό Μεταλλικό Νερό ολικά απαεριωμένο», «Φυσικό Μεταλλικό Νερό μερικά απαεριωμένο".
*Εγκύκλιος Υπ. Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης 28/07/09, Επισήμανση Εμφιαλωμένων Νερών.
Το νερό πηγής
Όπως και το φυσικό μεταλλικό νερό, το νερό πηγής προέρχεται υποχρεωτικά από υπόγεια πηγή, έχει συγκεκριμένη, σταθερή σύσταση, εμφιαλώνεται επιτόπου στην πηγή προέλευσης και δεν επιτρέπεται να υποστεί οποιαδήποτε επεξεργασία απολύμανσης. Σε αντίθεση με το φυσικό μεταλλικό νερό, δεν πρέπει να περιέχει σημαντικές ποσότητες σε μέταλλα και ιχνοστοιχεία όπως ασβέστιο, μαγνήσιο, σίδηρο, κ.λπ.. Με άλλα λόγια, τόσο τα φυσικά όσο και τα χημικά χαρακτηριστικά του, συμφωνούν με τα χαρακτηριστικά του κοινού πόσιμου νερού.
Το φυσικό μεταλλικό νερό και το Νάτριο (Νa)
Το φυσικό μεταλλικό νερό περιέχει μέταλλα και ιχνοστοιχεία* σε διάφορες ποσότητες. Συνήθως, η περιεκτικότητα του μεταλλικού νερού σε μέταλλα και ιχνοστοιχεία είναι πάρα πολύ μικρή και δεν μπορεί να επηρεάσει τις λειτουργίες του οργανισμού μας ούτε προς το καλό ούτε προς το κακό. Υπάρχουν, όμως, κάποια στοιχεία, στα οποία πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή.
- Η περιεκτικότητα σε νάτριο. Δεν θα πρέπει να ξεπερνάει τα 4-5mlg/κυβικό εκατοστό ύδατος, διότι το νάτριο έχει την ιδιότητα να κατακρατάει νερό στους ιστούς. Αυτό σημαίνει, ότι ορισμένες κατηγορίες ανθρώπων θα πρέπει να προσέχουν: οι υπερτασικοί, οι νεφροπαθείς, όσοι έχουν γενικά προβλήματα με τα νεφρά τους, όσοι χρησιμοποιούν φαρμακευτικά σκευάσματα που κατακρατούν νερό (π.χ. κορτιζόνη) και όσοι έχουν την τάση να κατακρατούν υγρά για ορμονικούς ή άλλους λόγους. Υπάρχουν κάποια εμφιαλωμένα νερά, που περιέχουν 30 mlg/κυβικό εκατοστό νερού.
- Η ισορροπία νατρίου-καλίου. Η ποσότητα του νατρίου και η ποσότητα του καλίου δεν θα πρέπει να έχουν μεγάλη διαφορά, διότι είναι ανταγωνιστικά μέταλλα. Αλλιώς, έχουμε και πάλι κατακράτηση υγρών, φαινόμενο βλαπτικό για τις ομάδες των ανθρώπων, που αναφέραμε παραπάνω.
Ας διαβάζουμε λοιπόν προσεκτικά τις αναλύσεις, που υποχρεωτικά πρέπει να αναφέρονται στις ετικέτες.
*Νάτριο (Να), Κάλιο (Κ), Ασβέστιο (Ca), Μαγνήσιο (Mg), Φώσφορο (Ρ), Θείο (Fe)
Tι να προσέχουμε όταν αγοράζουμε εμφιαλωμένο νερό
- Να μην αγοράζουμε μπουκάλια με σπασμένο ή ραγισμένο πώμα, που επιτρέπει στον αέρα να εισέρχεται μέσα στο μπουκάλι.
- Να μην αγοράζουμε μπουκάλια αν υπάρχουν στερεά σωματίδια μέσα στο νερό (αυτονόητο).
- Να διαβάζουμε στην ετικέτα το είδος του νερού (επιτραπέζιο, μεταλλικό, πηγής), την ημερομηνία εμφιάλωσης, τη χημική ανάλυση, τον τρόπο επεξεργασίας (π.χ. όζον) και την ημερομηνία πριν από την οποία πρέπει να καταναλωθεί.
- Εάν δεν μπορούμε να αποθηκεύσουμε το μπουκάλι στο ψυγείο, να το τοποθετούμε σε καθαρό χώρο μακριά από τη ζέστη και το ηλιακό φως.
- Εάν το νερό προορίζεται για ένα μωρό ή ένα παιδί, ή εάν υπάρχουν ειδικά προβλήματα υγείας, ας ελέγξουμε εάν υπάρχει η ένδειξη «αποστειρωμένο». Αλλιώς, ας το βράσουμε πριν τη χρήση.
- Να καθαρίζουμε το μπουκάλι εξωτερικά, καθώς και τον «λαιμό» του πριν πιούμε.
Διαβάζοντας τις ετικέτες
Όλα τα εμφιαλωμένα νερά πρέπει υποχρεωτικά να αναγράφουν τις εξής ενδείξεις στην ετικέτα της συσκευασίας τους:
• Ονομασία πώλησης του προϊόντος.
• Ονομασία πηγής υδροληψίας.
• Χημική ανάλυση της σύνθεσής του
• Κατεργασίες, που ενδεχομένως πραγματοποιούνται κατά τη διαδικασία εμφιάλωσης.
• Ποσότητα περιεχομένου (όγκος).
• Χρονολογία ελάχιστης διαθεσιμότητας (μέρα/ μήνας/έτος).
• Παρτίδα παραγωγής.
• Συνθήκες συντήρησης και χρήσης του προϊόντος.
• Όνομα ή εμπορική επωνυμία παρασκευαστή.
Ειδικά για τα φυσικά μεταλλικά νερά και τα νερά πηγής, η ετικέτα πρέπει να αναφέρει υποχρεωτικά τις παρακάτω πληροφορίες (ενδείξεις):
- Την αναλυτική σύνθεση του νερού και τα τα χαρακτηριστικά του στοιχεία (χημική ανάλυση)
- Τον τόπο όπου γίνεται η εκμετάλλευση της πηγής και την ονομασία της
- Κατεργασίες που ενδεχομένως έχει υποστεί
Τι απαγορεύεται να αναφέρουν οι ετικέτες όλων των εμφιαλωμένων νερών:
- Αναφορές όπως «ενισχύει την πέψη», «μπορεί να ευνοεί τις ηπατοχολικές λειτουργίες» ή άλλες παρόμοιες ενδείξεις, σχετικές με την επίδραση του νερού στις λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού.
- Εκφράσεις, που υπαινίσσονται ένα χαρακτηριστικό που δεν υπάρχει.
- Εκφράσεις, που αποδίδουν στο νερό θεραπευτικές ιδιότητες.
- Κάθε είδους δήλωση, που αναφέρεται στο προϊόν ως «προϊόν δίαιτας», χωρίς να επεξηγεί σαφώς τον τύπο της δίαιτας (αυτό αφορά και τη διαφήμισή του)
- Δήλωση ή διαφήμιση του προϊόντος με τρόπο, που άμεσα ή έμμεσα υπονοεί ότι το συγκεκριμένο προϊόν έχει ιδιότητες που δεν υπάρχουν πραγματικά σε αυτό ή που το κάνουν να υπερέχει από όλα τα παρόμοια προϊόντα, αποσκοπώντας σε παραπλάνηση του καταναλωτικού κοινού
- Κάθε είδους επισήμανση, που παραπλανά τον καταναλωτή, όσον αφορά τις ιδιότητες του προϊόντος, την ποσότητα, την ημερομηνία μέχρι την οποία είναι ασφαλές να καταναλωθεί), τον τρόπο παραγωγής ή προέλευσης, τον τρόπο παρασκευής ή κατεργασίας, την αναλυτική σύνθεση.
- Η αναγραφή των ενδείξεων, σε σημείο της ετικέτας όπου δεν φαίνονται καθαρά ή δεν είναι ευδιάκριτες, ανεξίτηλες και ευανάγνωστες. Στα φυσικά μεταλλικά νερά, η χημική ανάλυση είναι μιας συγκεκριμένης ημερομηνίας, ενώ στα επιτραπέζια, αφορά τον μέσο όρο από τις αναλύσεις των τεσσάρων εποχών.