Είναι ένα από τα πιο νόστιμα φαγητά της παραδοσιακής ελληνικής κουζίνας και παίρνει το όνομά του από την τουρκική ονομασία του πήλινου σκεύους όπου μαγειρεύεται, δηλαδή τη λέξη güveç-γιουβέτσι. Στην πιο κλασική μορφή του γίνεται με μοσχάρι, σάλτσα ντομάτα και κριθαράκι και μαγειρεύεται στο φούρνο. Τίποτα από αυτά δεν είναι δεσμευτικό, εκτός από το κριθαράκι. Το γιουβέτσι μπορεί να γίνει και με οποιοδήποτε άλλο κρέας –κοτόπουλο, χοιρινό, κουνέλι, αρνί, κατσίκι, πρόβατο ή γίδα. Μπορεί ακόμα να γίνει και με θαλασσινά (χταπόδι, καλαμαράκια, σουπιές) και ακόμα μπορεί να γίνει μόνο με λαχανικά. Ούτε η σάλτσα ντομάτα είναι απαραίτητη. Μπορεί να γίνει με ένα γερό ζωμό, από κρέας ή ψάρι ή λαχανικά, που μπορεί να περιέχει ή να μην περιέχει λίγη ντομάτα.
Αυτό που θα λέγαμε πως είναι απαραίτητο είναι το σκεύος γιουβέτσι. Ένα καλό βαρύ και χοντρό πήλινο σκεύος κρατάει τη θερμότητα που χρειάζεται για να ψηθεί το φαγητό διατηρώντας τη θερμοκρασία σταθερή. Πρέπει επίσης να είναι χαμηλό και πλατύ, για να απλωθεί το κριθαράκι και το υγρό και να βράση παντού στον ίδιο χρόνο. Βεβαίως, ένα καλό πυρίμαχο σκεύος, κάνει εξίσου καλά τη δουλειά του, όπως και μια πήλινη ή μαντεμένια γάστρα που θα τη χρησιμοποιήσουμε ξεσπέπαστη. Βασική προϋπόθεση για να πετύχουμε το γιουβέτσι μας είναι να έχει βράσει καλά το κρέας, όποιο κι αν χρησιμοποιήσουμε, ή το χταπόδι, τα καλαμαράκια ή οι σουπιές αν προτιμήσουμε τα θαλασσινά. Επίσης, το υγρό θα πρέπει να είναι καυτό όταν το βάλουμε στο κριθαράκι και ο φούρνος να είναι προθερμασμένος στους 200ο C –θα τον χαμηλώσουμε μετά στους 160ο για να μην κολλήσει το κριθαράκι στο μαγείρεμα.
Πολύ σημαντικό είναι να βάλουμε αρκετό νερό. Η αναλογία 1 μέρος κριθαράκι 3 μέρη νερό είναι η βασική, όμως θα πρέπει να ελέγχουμε το φαγητό κατά τη διάρκεια του ψησίματος και να προσθέσουμε κι άλλο υγρό αν δούμε πως στεγνώνει. Το κριθαράκι πρέπει να βγαίνει ζουμερό από το φούρνο, διότι θα απορροφήσει και μετά το ξεφούρνισμα υγρό. Τέλος, στην περίπτωση που αποφασίσουμε να χρησιμοποιήσουμε κριθαράκι ολικής αλέσεως, θα χρειαστεί περισσότερο υγρό, εφ' όσον το φαγητό θα πρέπει να μείνει λίγη περισσότερη ώρα στο φούρνο. Οπότε, κανονίζουμε αναλόγως και ελέγχουμε συχνότερα.
