Ουκ ολίγες φορές τα πρόσθετα έχουν δαιμονοποιηθεί για τις επιπτώσεις τους στην υγεία. Η αλήθεια, όμως, μάλλον κρύβεται κάπου στη μέση αφού τα βρίσκουμε σχεδόν σε κάθε συσκευασμένο τρόφιμο που κυκλοφορεί, γεγονός που καθιστά αδύνατη την εξάλειψή τους από τη διατροφή μας. Τα «πρόσθετα ”Ε”» όπως αναφέρονταν ήταν εγκεκριμένα από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα βρίσκουμε σε συσκευασίες με το «Ε» να συνοδεύεται από ένα κωδικό αριθμό μοναδικό για το κάθε πρόσθετο. Σκοπός της συγκεκριμένης αρίθμησης είναι να γνωρίζουμε ποιο ακριβώς είναι το πρόσθετο που περιέχει το εκάστοτε προϊόν.
Στο σημερινό σύστημα δεν χρησιμοποιείται σχεδόν καθόλου η κωδικοποίηση “Ε”, αλλά η ετικέτα αναγράφει συχνότερα τη γενικότερη ομπρέλα στην οποία ανήκει ένα πρόσθετο (π.χ. αρώματα) και έπειτα το όνομα του συστατικού, καμουφλάροντάς το με αυτό τον τρόπο. Αναφερόμενη στον συγκεκριμένο τρόπο σήμανσης η κ. Παραβάντη μας επισήμανε ότι «Αν γνωρίζει κανείς τις γενικές κατηγορίες πρόσθετων, τότε θα μπορεί να τα αναγνωρίζει πιο εύκολα.»
Γιατί υπάρχουν απαραιτήτως πρόσθετα στα επεξεργασμένα προϊόντα;
Η προσθήκη ενός συντηρητικού είτε πρόκειται για φυσικές, είτε για συνθετικές ουσίες σκοπό έχει να βελτιώσει τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά των τροφίμων, τη σταθερότητα, τη συντήρηση και να εμποδίσει την ανάπτυξη μικροοργανισμών που θα μπορούσαν να προκαλέσουν τροφική δηλητηρίαση. Τα πρόσθετα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αξιολογούνται για την ασφάλειά τους πριν να εγκριθούν για κατανάλωση, από ανεξάρτητες επιτροπές επιστημόνων και μετά από τοξικολογικές αξιολογήσεις και ελέγχους. Εάν αποδειχθεί η τεχνολογική ανάγκη για τη χρήση τους και η ασφάλειά τους, χρησιμοποιούνται αφού προηγουμένως προσδιοριστεί σε ποιά τρόφιμα επιτρέπεται η χρήση τους και ποιά μπορεί να είναι η προστιθέμενη δόση. Σε περίπτωση που παρουσιαστούν νέα στοιχεία που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι κάποιο πρόσθετο είναι επιβλαβές, τότε η χρήση του μπορεί να καταργηθεί, να ανασταλεί ή να περιοριστεί.
Όπως αναφέρει πιο συγκεκριμένα και η κ. Έλενα Παραβάντη: «(Πολλά) επεξεργασμένα προϊόντα χρειάζονται συντηρητικά. Όταν καταναλώνουμε επεξεργασμένες τροφές, δηλαδή οτιδήποτε δεν είναι φρέσκο, πολύ συχνά θα περιέχει πρόσθετα. Το πρόβλημα ξεκινάει από την υπερβολική κατανάλωση τους. Βέβαια, υπάρχουν και συντηρητικά όπως το αλάτι, που είναι φυσικά και αποτελούν το βασικό συστατικό σε πολλές τροφές όπως τα παστά ψάρια για να μπορούν να συντηρηθούν.»
Ποια πρόσθετα χρειάζονται περισσότερη προσοχή;
Όπως μας είπε η κ. Παραβάντη το πρόβλημα με τα πρόσθετα έγκειται στο γεγονός ότι κάποιο που έχει άδεια χρήσης φέτος ίσως στα επόμενα χρόνια να διαπιστωθεί ότι προκαλεί προβλήματα ή ακόμη και ότι είναι καρκινογόνο. Σύμφωνα με έρευνες, κάποιες χρωστικές προκαλούν υπερδιέγερση στα παιδιά, γι’ αυτό και καλό είναι να αποφεύγονται τρόφιμα, όπως κάποιες καραμέλες. Τα νιτρώδη που χρησιμοποιούνται στα επεξεργασμένα κρεατικά όπως το μπέικον, το σαλάμι, τα λουκάνικα και τα hot dogs, αυξάνουν τις πιθανότητες ύπαρξης κάποιων ειδών καρκίνου. Αυτό, όμως, μπορεί να συμβεί αν τα καταναλώνουμε συχνά και σε μεγάλες ποσότητες.
«Πρόσθετα βρίσκουμε ακόμη και στα βιολογικά προϊόντα, λ.χ. ένα βιολογικό πατατάκι συνεχίζει να είναι ένα “πατατάκι”, η διαφορά του από τα κοινά είναι ότι οι πατάτες είναι βιολογικής καλλιέργειας.»
Παράλληλα, για τα γλυκαντικά -όπως είναι η ασπαρταμη- θα χρειαστούν αρκετές έρευνες για να αποδειχθεί αν και σε τι βαθμό πρέπει να χρησιμοποιούνται. Αυτή τη στιγμή, στην Αμερική υπάρχει ένα γλυκαντικό, που έχει απαγορευτεί. Παρ’ όλα αυτά εδώ η χρήση του επιτρέπεται κανονικά. Η Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία υπογραμμίζει γι’ αυτό το θέμα, ότι η έλλειψη στοιχείων που αφορούν τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των γλυκαντικών στα παιδιά δεν οδηγεί σε ασφαλή συμπεράσματα για την καταλληλότητά τους. Επιπλέον, πολλά από τα κανονικά αναψυκτικά (όχι λάιτ) έχουν θερμιδικά ή μη, γλυκαντικά τα οποία συναντώνται και στα γιαούρτια χωρίς θερμίδες. Η λύση σε τέτοιες περιπτώσεις, που η ασφάλεια μετριέται ανά γραμμάριο, είναι να αναφέρονται τα ακριβή γραμμάρια, που υπάρχουν στο τρόφιμο, ώστε ο καταναλωτής να γνωρίζει.
Τέλος, στο Συνέδριο Αμερικανών Διαιτολόγων συζητήθηκαν οι γαλακτωματοποιητές που υπάρχουν στα επιδόρπια γιαουρτιού και την επίδρασή τους στα καλά μικρόβια του γαστρεντερικού συστήματος. Οι προστιθέμενες ουσίες βελτιώνουν την υφή και τη διάρκεια ζωής των επιδορπίων. Ωστόσο επηρεάζουν το μικροβίωμα και μπορεί να προκληθούν φλεγμονές στο έντερο. Οι ίδιες φλεγμονές με τη σειρά τους μακροπρόθεσμα μπορούν να προκαλέσουν διάφορες ασθένειες ακόμη και καρκίνο.
Κατά τη δική σας άποψη τα πρόσθετα είναι επιβλαβή για την υγεία; Αν ναι τι άλλο θα μπορούσαμε να κάνουμε για να μετριάσουμε την κατανάλωσή τους;
Θεωρώ ότι είναι επιβλαβή, αλλά και απαραίτητα στη μαζική παραγωγή. Περιορίζοντας όσο μπορούμε την κατανάλωσή τους προστατεύουμε την υγεία μας και βελτιώνουμε τη διατροφή μας. Για παράδειγμα, όσο λιγότερα επεξεργασμένα τρόφιμα καταναλώνουν τα παιδιά τόσο το καλύτερο. Θα μπορούσαν, δηλαδή οι γονείς να αγοράζουν φρέσκα προϊόντα ή ακόμη και συσκευασμένες επιλογές με λιγότερα πρόσθετα. Μια έξυπνη επιλογή για ψωμί του τοστ είναι αντί για συσκευασμένο να επιλέγεται ψωμί του τοστ από κάποιο φούρνο ή ακόμη και το ψωμί του τοστ της «ημέρας» που παρασκευάζεται σε κάποια σούπερ μάρκετ. Αυτά τα προϊόντα δεν περιέχουν ούτε συντηρητικά ούτε βελτιωτικά για να κρατήσουν εβδομάδες και έτσι είναι πιο υγιεινά.
Λίγα λόγια για την Έλενα Παραβάνη
Η Έλενα Παραβάντη γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Σικάγο των Ηνωμένων Πολιτειών. Είναι διαιτολόγος, διατροφολόγος, ψυχολόγος και συγγραφέας και δραστηριοποιείται στον χώρο της διατροφής εδώ και 20 χρόνια ως κλινικός διαιτολόγος, σύμβουλος τροφίμων και διατροφής, συγγραφέας, δημοσιογράφος, και καθηγήτρια, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ελλάδα. Πολλές φορές έχει υπάρξει καλεσμένη ομιλήτρια σε διεθνή συνέδρια για την ελληνική́ διατροφή και την προώθηση της στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Διατηρεί την πετυχημένη αγγλόφωνη ιστοσελίδα www.olivetomato.com, η οποία έχει σκοπό να προώθήσει την ελληνική διατροφή και τα ελληνικά προϊόντα, μέσω έγκυρων και επιστημονικά τεκμηριωμένων άρθρων με αναγνώστες απο' όλο τον κόσμο. Είναι μέλος του Πανελληνίου Συλλόγου Διαιτολόγων, της Ένωσης Διαιτολόγων Διατροφολόγων Ελλάδος και της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας (Αμερικάνικος Σύλλογος Διαιτολόγων).
