Ρώτησαν πρόσφατα τον Heston Blumenthal γιατί οι γυναίκες σεφ δεν φτάνουν τόσο ψηλά στο επάγγελμα του μάγειρα όσο οι άνδρες (dailymail.co.uk). Απαντώντας, τόνισε ιδιαίτερα τον παράγοντα «φυσική εξέλιξη»: «Πάντα είχα στη δουλειά γυναίκες σεφ, και ανέκαθεν, κάποια στιγμή το “βιολογικό ρολόι” του σώματος άρχιζε να λειτουργεί. Είναι άλλο να δουλεύεις 9-5 και τελείως διαφορετικό να είσαι σεφ με οικογένεια. Από ένα σημείο και μετά, όταν έχουν κάνει παιδιά, δεν υπάρχει η φυσική δύναμη να σηκώνουν βαριές κατσαρόλες και τηγάνια…» δήλωσε, με μια μάλλον άτυχη διατύπωση, αποκαλυπτική, όμως, της επικρατούσας νοοτροπίας. Ευτυχώς, δεν μίλησε για ικανότητες και ταλέντο -και σίγουρα όχι τυχαία.
Τα νούμερα μιλούν από μόνα τους: μόνο ένα 20% των εστιατορίων στις Η.Π.Α. και ένα 24% στο Ην. Βασίλειο έχουν γυναίκες σεφ, σε μια εποχή, που δεν ισχύουν κοινωνικοί περιορισμοί και που οι γυναίκες έχουν κατακτήσει πολύ πιο «δύσκολα» επαγγέλματα. Στη λίστα των “50 best restaurants 2019” εμφανίζονται μόνο 5 γυναίκες σεφ. Οι αριθμοί δείχνουν, ότι ένα πολύ μικρό συγκριτικά ποσοστό γυναικών ακολουθεί το επάγγελμα με φιλοδοξίες και ένα ακόμα μικρότερο φτάνει να διακρίνεται.
Και ένα παράδοξο είναι, ότι οι περισσότεροι άνδρες σεφ έχουν να λένε πόσο τους επηρέασε η μαγειρική της γιαγιάς ή της μητέρας τους…
Ας το δούμε όλο αυτό μέσα από τα μάτια και την εμπειρία μιας νεαρής και ήδη γνωστής chef, που επί πλέον συνδυάζει τον ρόλο της συζύγου και μητέρας με το επάγγελμά της.Ο λόγος στην Κωνσταντίνα Βούλγαρη Κοντεσοπούλου.
Ας αρχίσουμε, λοιπόν, σχολιάζοντας την παραπάνω άποψη του Blumenthal. Όσο απλοϊκή κι αν φαίνεται, μήπως κρύβει αλήθειες; Είναι πράγματι τόσο σημαντικό το θέμα των φυσικών αντοχών; Η δουλειά στην κουζίνα του εστιατορίου είναι αντικειμενικά σκληρή. Είναι ένας λόγος να την μονοπωλεί το ανδρικό φύλο ή μήπως υπερβάλλουμε;
Υπάρχει ένας μύθος στο θέμα φυσικών αντοχών. Αν κοιτάξουμε προσεχτικά την καθημερινή ζωή μιας σύγχρονης εργαζόμενης με οικογένεια, θα δούμε μια γυναίκα-υπεράνθρωπο, καθώς η εργασία έξω από το σπίτι δεν την απάλλαξε από τα παραδοσιακά της καθήκοντα.
Η γυναίκεια φύση έχει επιμεληθεί, ώστε να λειτουργεί και να αναπτύσσει συνθέτες δεξιότητες. Είναι ένα παραμύθι η αντίληψη, ότι επειδή η φροντίδα της οικογένειας πέφτει κυρίως πάνω στους ώμους της γυναίκας, συνήθως δεν ενδιαφέρεται να κάνει καριέρα- και συνεπώς δεν αφοσιώνεται το ίδιο στη δουλειά τους, όπως οι άνδρες. Ότι οι γυναίκες δεν είναι διατεθειμένες να δουλέψουν παραπάνω ώρες και η κούραση από τον διπλό τους ρόλο τις κάνει λιγότερο αποδοτικές, σε σύγκριση με τους άντρες συναδέλφους τους.
Οι γυναίκες chef είναι ισάξιες και, συνήθως, πιο συμμετοχικές από τους άντρες «ηγέτες» και εξίσου δυνατές με αυτούς στο να παρέχουν κίνητρα στους άλλους, στη συναισθηματική νοημοσύνη, στην πειθώ, στην ενθάρρυνση της επικοινωνίας, την καθοδήγηση, αλλά και στη δημιουργία υποστηρικτικών σχέσεων υψηλής ποιότητας. Επιπλέον, οι γυναίκες έχουν μάθει να αντεπεξέρχονται σε πολλαπλές υποχρεώσεις και ευθύνες. Καλούνται να παίξουν ταυτόχρονα πολλούς διαφορετικούς και απαιτητικούς ρόλους κρατώντας δύσκολες ισορροπίες, όσο κι αν η δουλειά μέσα σε μια κουζίνα είναι σκληρή με απαιτήσεις και με αρκετή σωματική και ψυχολογική κόπωση.
Η επικράτηση του ανδρικού φύλου στις επαγγελματικές κουζίνες έχει κοινωνική αιτιολογία, με βοήθεια και των κατάλληλων ιστορικών συγκυριών. Παρ’ όλα αυτά, οι γυναίκες μαγείρισσες και κυρίως σεφ κουζίνας, εξακολουθούν να αποτελούν εντυπωσιακή μειοψηφία παγκοσμίως. Πού θα το απέδιδες αυτό;
Η επικράτηση, γενικά, του ανδρικού φύλλου σε πολλά επαγγέλματα είναι θέμα καθαρά των κοινωνικών στερεότυπων που καλλιεργήθηκαν για πολλούς αιώνες και ακόμα υφίστανται. Στην κοινωνία μας, άντρες και γυναίκες έχουν διαφορετικούς ρόλους και αυτό ισχύει και στους επαγγελματικούς διαχωρισμούς. Όταν η γυναίκα αναζητήσει εργασία, υπάρχει μεγάλη δυσκολία να βγει στον εργασιακό χώρο. Και αν καταφέρει να εργαστεί ως βοηθός μάγειρα, υπάρχει ακόμα μεγαλύτερη δυσκολία να ανέβει στην ιεραρχία. Ακόμα και τα χρήματα, που καλείται να δεχθεί ως μισθό, είναι πολύ λιγότερα από εκείνα, που θα πάρει ένας άνδρας. Όπως σε όλα σχεδόν τα επαγγέλματα, οι γυναίκες φαίνεται να δημιουργούν μεγαλύτερα προβλήματα στους εργοδότες τους από τους άντρες: για παράδειγμα, παίρνουν περισσότερες άδειες (εγκυμοσύνης, γονικές, κ.ο.κ.) ενώ συνταξιοδοτούνται και νωρίτερα. Όταν, λοιπόν, ένας εργοδότης έχει να επιλέξει ανάμεσα σε έναν άντρα και μια γυναίκα, που έχουν λίγο-πολύ τα ίδια προσόντα, είναι φυσικό να επιλέξει τον άντρα. Αυτό συμβαίνει στο σύνολο της εργοδοσίας των επιχειρήσεων.
Όπως καταλαβαίνετε, με τα παραπάνω είναι σχεδόν αποτρεπτικό για μια γυναίκα να εργαστεί σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο, λόγο των συνεχόμενων δυσκολιών, που καλείται να αντιμετωπίσει.
Μια γυναίκα σε μια ανδροκρατούμενη κουζίνα: πώς την αντιμετωπίζουν; Θεωρείς ότι υπάρχει ένα είδος ρατσισμού στον χώρο; Με ποιους τρόπους εμφανίζεται;
Υπάρχουν διάφορες μορφές «ρατσισμού», που φέρνουν εμπόδια: τα στερεότυπα για τον ρόλο των γυναικών, ελλείψεις που παρατηρούνται στις εγκαταστάσεις και τις υποδομές για τη φροντίδα των παιδιών τους. Η μαγειρική έχει επικρατήσει ως ανδρικό επάγγελμα, διότι βάσει στερεότυπων, χρειάζεται αρκετή σωματική δύναμη και αντοχή και, ως ένα σημείο, πρέπει να λείπουν από την κουζίνα οι ευαισθησίες, που συνήθως έχουν οι γυναίκες.
Στην κουζίνα, τις περισσότερες φορές δε μπορείς να έχεις τον έλεγχο της εξωτερικής σου εμφάνισης και αυτό καταστρέφει την επιφανειακά θηλυκή πλευρά της γυναίκας, σε λερώνει, σε κάνει να μυρίζεις άσχημα και εκεί αρχίζει το σεξιστικό στοιχείο, όταν έρχεσαι αντιμέτωπη με την κριτική, που ασκείται από τον άντρα συνάδελφο, που ενδεχομένως να είναι και σε χειρότερη κατάσταση. Μεγάλο ρόλο και εδώ παίζει πώς το αντιμετωπίζει το κάθε άτομο ξεχωριστά. Μέρος του προβλήματος φαίνεται να είναι η απουσία αυτοσεβασμού, σεβασμού και επικοινωνίας, η ελλιπής παιδεία. Παρότι όλοι οι άνθρωποι είμαστε εξίσου ικανοί, οι γυναίκες ίσως χρειάζονται ένα πιο «ασφαλές» περιβάλλον για να τολμήσουν να βγουν από τα καλούπια στα οποία έχουν τοποθετηθεί.
Η διάσημη γαλλίδα σεφ Stéphanie Le Quellec υποστηρίζει ότι «το παν στο επάγγελμα αυτό είναι η σκληρή δυλειά. Αν πράγματι δουλέψεις σκληρά, ανεξάρτητα από το φύλο σου, η δουλειά σου θα αναγνωριστεί». Συμφωνείς με αυτό;
Πιστεύω πως εκτός από τη σκληρή δουλειά, που θεωρείται αυτονόητη, μια γυναίκα για να πετύχει, πρέπει να αγαπάει πάνω από όλα αυτό που κάνει, και μέσα από αυτό να ικανοποιείται. Να μπορεί να είναι σε θέση να αναλάβει το ρίσκο, όταν χρειαστεί, χωρίς να φοβάται τις νέες προκλήσεις ή να τρομάζει με την αποτυχία γιατί είναι ο δρόμος για την επιτυχία. Πιστεύω ότι οι γυναίκες, από τη φύση μας, έχουμε την αποφασιστικότητα και την αρετή της επιμονής και αυτό επιτρέπει την γενική μας εξέλιξη ανά τους αιώνες.
Εσύ, προσωπικά, πώς αποφάσισες να ακολουθήσεις αυτό το επάγγελμα; Είχες υπ’ όψη σου τις ενδεχόμενες δυσκολίες; Ποια είναι τα πιο σημαντικά προβλήματα, που συνάντησες στη μέχρι τώρα διαδρομή σου;
Η μαγειρική δεν είναι απλά ένα επάγγελμα για μένα, είναι η τέχνη έκφρασης της δημιουργικότητας, αγάπης, πάθους, φαντασίας, ερώτα, ελευθερίας και δύναμης. Η μαγειρική είναι δημιουργία, μπορείς να πρωτοτυπήσεις και να εξελιχτείς και κατά συνέπεια να αναδειχθείς, με βασική προϋπόθεση αυτό να πηγάζει από την κάρδια σου. Με αυτόν τον ενθουσιασμό ήρθε η απόφαση να ασχοληθώ επαγγελματικά με τη μαγειρική. Ποτέ δεν μπήκα στη διαδικασία να σκεφτώ τα αρνητικά και τις δυσκολίες του επαγγέλματος, υπερίσχυε το συναίσθημα ενθουσιασμού.
Καταλυτικό ρόλο έπαιξε ο χαρακτήρας μου. Από την παιδική μου ηλικία έδειχνα προτιμήσεις σε ανδρικά επαγγέλματα. Συμπεραίνω, ότι μεγαλώνοντας με τρεις αδελφούς, παίζοντας μπάλα όλη μέρα, λατρεύοντας τον πατέρα μου και πρότυπο μου, μηχανικό αυτοκίνητων, αυτό ήταν επόμενο. Στην εφηβεία μου έκανα σκληρή προπόνηση και πρωταθλητισμό πυγμαχίας. Στη συνέχεια, σπουύδασα στο τμήμα Ηλεκτρονικών Μηχανικών στο Πολυτεχνείο Κρήτης. Καταλήγω ότι πάντα με έλκυαν τα «ανδρικά» επαγγέλματα και ότι πρέπει να είναι έμφυτη αυτή η επιλογή μου.
Δεν αντιμετώπισα ιδιαίτερα πρόβληματα στην επαγγελματική μου πορεία, γιατί δεν επέτρεψα να συμβεί, αισθανόμουν πού έπρεπε να δώσω προσοχή και τι ήταν αυτό που θα με ανάλωνε. Σαν μαθήτρια και μόνο, κάνοντας πρακτική άσκηση σε γνωστή αλυσίδα ξενοδοχείων στη Ρόδο, άκουσα τα περισσότερα σεξιστικά και υποτιμητικά σχόλια. Σημαντικό είναι, ότι είχα δίπλα μου δασκάλους καθοδηγητές, που με προστάτευαν, τονίζοντας μου πού έπρεπε να επιστήσω την προσοχή μου για να υπάρχει ουσιαστική εξέλιξη. Επίσης, όταν βάζεις όρια, σέβεσαι και υπερασπίζεσαι τον εαυτό σου, συνήθως κερδίζεις σεβασμό. Έτσι επιδιώκεται ουσιαστική επικοινωνία με άντρες συναδέλφους, καλλιεργείται κατανόηση και βελτιώνονται όλοι.
Εχεις οικογένεια και πρόσφατα απέκτησες ένα παιδί. Η δημιουργία οικογένειας, με ό,τι συνεπάγεται για μια σύζυγο-μητέρα, επηρεάζει τη συγκεκριμένη καριέρα;
Έχω επενδύσει στην καριέρα μου, όμως δεν γεννιέσαι για να διαδραματίσεις μονάχα ένα ρόλο στη ζωή σου. Ήρθε στη ζωή μου ο σύντροφος μου και ήταν κάτι που θέλαμε ο ερχομός του μωρού μας. Το σημαντικό είναι ότι υπάρχει κατανόηση και από τις δυο πλευρές, μια και έχουμε κοινό επάγγελμα σε διαφορετικές πόλεις και ξέρουμε πολύ καλά τις δυσκολίες του, προσπαθούμε να χαιρόμαστε ουσιαστικά και ποιοτικά τις στιγμές της οικογενείας μας και να ανταποκρινόμαστε με αποτελεσματικότητα στις επαγγελματικός μας υποχρεώσεις. Η μητρότητα και η απόκτηση ενός παιδιού είναι αδιαμφισβήτητα κομβικό σημείο στη ζωή της γυναίκας, που συχνά έρχεται σε… σύγκρουση με τον «δρόμο» της καριέρας, όμως είναι το πιο όμορφο συναίσθημα που έχω βιώσει και σε βάζει στη διαδικασία αναζητήσης και εξέλιξης. Ο συνδυασμός του γονεϊκού ρολού και της εργασίας μπορεί να αποδειχθεί πολύ ωφέλιμος, άλλωστε η φύση έχει φροντίσει, ώστε με την απόκτηση παιδιών να μπορείς να αναπτύξεις συγκεκριμένες δεξιότητες και ικανότητες για να παράξει αυτόνομα, δημιουργικά και σκεπτόμενα παιδιά.
Έχεις συμμετάσχει με επιτυχία σε διεθνή διαγωνισμό. Πες μας τι διαπίστωσες εκεί, σχετικά με τη θέση των γυναικών σεφ.
Κατέκτησα μια θέση στους 21 καλυτέρους Young Chefs 2018 του κόσμου στο Μιλάνο τον Μάιο του 2018, στον διεθνή διαγωνισμό της San Pellegrino, όταν προκρίθηκα για να εκπροσωπήσω τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου σαν την 1η San Pellegrino Young Chef 2018 – Mediterranean Winner ανάμεσα σε 3.000 διαγωνιζόμενους. Το σημαντικό είναι η αξιοκρατία του διαγωνισμού και η δίκαιη κρίση των 7 SAGES της κριτικής επιτροπής αποτελούμενης από 3 άντρες και 4 γυναίκες chefs της παγκόσμιας γαστρονομίας Είναι σημαντικό να σε επιβραβεύουν και να σε παρακινούν να γίνεις πρότυπο για τις νέες γυναίκες chef της χώρας σου, ώστε να ακολουθήσουν τη δυναμική παρουσία ταλέντων νέων γυναικών και ανδρών. Σίγουρα, αυτή η πρόκριση με έκανε να νιώθω περήφανη σαν γυναίκα, που μου δόθηκε η ευκαιρία να αναδείξω τον γαστρονομικό πλούτο, της χώρα μας, με το αίσθημα ευθύνης να είναι μεγάλο για την επίτευξη του στόχου μου.
Έχεις διαπιστώσει διαφορές στις μαγειρικές επιδόσεις ή στη μαγειρική άποψη ανδρών και γυναικών, γενικά;
Δεν θεωρώ τους άνδρες πιο δυνατούς και αντίθετα τις γυναίκες πιο αδύναμες και δεν πρέπει να υπάρχουν διαχωρισμοί στην κουζίνα. Οι γυναίκες είναι πιο τακτικές και καθαρές. Έχουν μια διαφορετική προσέγγιση, μια θαλπωρή όσον αφορά τη διαχείριση ή το «δέσιμο» του προσωπικού στην κουζίνα. Αυτή είναι η φύση του φύλου. Όταν έχεις και τα δύο φύλα στην κουζίνα, αλληλοσυμπληρώνονται.
Στο Pelagos Sea Side από το 2016 μέχρι και σήμερα, ο πιο αυστηρός κριτής είναι ο εαυτός μου. Θέλω να ξέρω ότι αυτό που προσφέρω στην ομάδα μου είναι αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και σεβασμό στο πρόσωπο των εργαζομένων ανεξάρτητα από το φύλο τους. Η μαγειρική δεν είναι παραμυθένια, υπάρχει πολλή πίεση, με μεγάλο αίσθημα ευθύνης, η ένταση είναι πολύ μεγάλη μέχρι το τελικό αποτέλεσμα, που σε δικαιώνει με την ικανοποίηση της ομάδας σου και των πελατών σου. Ένας σεφ, εκτός από το να μπορεί να διαχειρίζεται και να επεξεργάζεται έξυπνα την πρώτη ύλη του, πρέπει να μπορεί και να διοικεί, δίχως να εκμεταλλεύεται, να αναλαμβάνει ευθύνες, να οριοθετεί και να προγραμματίζει, να εκπαιδεύει αλλά και να παιδεύει, να επιβραβεύεται και να επιβραβεύει.
Αρκετές γυναίκες μαγείρισσες φαίνεται να προτιμούν να εργάζονται ως private chefs. Πώς το σχολιάζεις αυτό;
Το 2014 εργαζόμουν στην Αθήνα ως private chef στην οικία Έλληνα μεγαλοεπιχειρηματία. Με την εμπειρία μου αυτή, ομολογώ ότι δεν είναι μια εύκολη επαγγελματική επιλογή. Οι απαιτήσεις είναι μεγάλες σε σχέση με εργασία σε ένα απαιτητικό εστιατόριο, με εξαντλητικά ωράρια, χωρίς προσωπική ξεκούραση, δίχως υποστήριξη ομάδας και με μόνιμο άγχος να ικανοποιήσεις συγκεκριμένες ανάγκες των ανθρώπων, που καλείσαι να εξυπηρέτησεις. Είσαι σε ετοιμότητα για την οποία κριτική και την άμεση ανταπόκριση σε κάθε επιθυμία.
Η γυναικεία ευελιξία βοηθά στη διαχείριση με την επικοινωνία της, καθώς δεν είναι μια δουλειά με συγκεκριμένο ωράριο, πρέπει να διατηρείς ισορροπία και να βρίσκεις χρόνο για να είσαι δίπλα στην οικογένεια σου αλλά και να ευχαριστείς τις ατομικές σου ανάγκες. Το σίγουρο είναι πως δεν είναι μια μόνιμη επιλογή εργασίας και από τα δυο φύλα, αλλά περιστασιακή εργασία για μια καλύτερη χρηματική αμοιβή.
Ποιες είναι οι προσωπικές σου φιλοδοξίες στον χώρο. Έχεις συγκεκριμένους στόχους;
Ο δρόμος της γαστρονομίας είναι ατέλειωτος και απόλυτα δημιουργικός. Με στόχο την προσωπική ανάπτυξη, οι γνώσεις και η εμπειρία είναι σημαντικά στοιχεία και σχετίζονται με τους στόχους που έχω θέσει στην επαγγελματική μου ζωή. Το μυστικό επιτυχίας δεν είναι άλλο από τη συνεχή αναζήτηση της μάθησης, της εξέλιξης και της προσπάθειας. Έτσι, επιθυμία μου για το μέλλον είναι να μπορώ μέσα από την δική μου μαγειρική αντίληψη, που εμπνέεται από πρώτες ύλες του τόπου μου ξεχασμένες στο πέρασμα των χρόνων, να επανεντάσσω συνεχώς στη γαστρονομική μου προτίμηση όλα αυτά τα υλικά, γητεύοντας την έμπνευση μου και παντρεύοντας τη γνώση του χθες με την αναγκαιότητα της σύγχρονης γαστρονομίας του σήμερα. Η γαστρονομία δεν είναι απλά μια λέξη για μένα! Είναι ένας χάρτης συναισθημάτων από τα βιώματα που χάραξαν το παρελθόν μου, πυροδότησαν το παρόν και δίνουν στόχο στο μέλλον, ώστε να διαγράψω άγνωστους γαστρονομικούς δρόμους.
Σκέψεις σαν συμπέρασμα
Δυσκολίες, λοιπόν, υπάρχουν και είναι φανερές. Κάποιες αφορούν γενικότερα την αντιμετώπιση της γυναίκας στην αγορά εργασίας, με εμπόδιο κυρίως τις ανάγκες της σαν μητέρας και υπεύθυνης του σπιτιού, που δεν συμπαθεί η εργοδοσία. Κάποιες άλλες, αφορούν την ιδιαιτερότητα του επαγγέλματος: σκληρό ωράριο, δύσκολες συνθήκες εργασίας, απαίτηση φυσικών αντοχών. Σε πρώτη ανάγνωση, είναι αποτρεπτικό και για την ίδια την εργαζόμενη να βλέπει ελάχιστα το σπίτι της και να μην έχει, ουσιαστικά, προσωπική ζωή. Αυτό, όμως, μπορεί να συμβαίνει και με πολλά άλλα επαγγέλματα, που απαιτούν πολύωρη εργασία και απασχολούν μεγάλο ποσοστό του γυναικείου φύλου.
Θα λέγαμε, λοιπόν, πως ο συνδυασμός όλων των παραπάνω κάνει το επάγγελμα περισσότερο προσβάσιμο στο ανδρικό φύλο. Οι αντικειμενικές δυσκολίες αποτρέπουν μεγάλο ποσοστό γυναικών από την επαγγελματική κουζίνα. Από την άλλη, όμως, προκύπτει ότι είναι και θέμα θέλησης και αγάπης στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Όταν θέλεις, μπορείς. Αλλά αν είναι δύσκολο να ακολουθήσεις αυτή τη δουλειά σαν γυναίκα, για τους λόγους που είπαμε, γίνεται αφάνταστα πιο απαιτητικό να καταφέρεις να διακριθείς. Η διάκριση είναι σίγουρα θέμα σκληρής δουλειάς, απόλυτης αφοσίωσης στο αντικείμενο και στόχων. Με άλλα λόγια, πρέπει να αφιερώσεις τη ζωή σου. Και αυτό το κάνουν λίγοι, απλά εδώ η δεξαμενή διαθέτει περισσότερους άνδρες…
