H ιστορία των ορεκτικών δεν είναι καινούρια. Δεν ανακαλύψαμε εμείς σήμερα τον «τροχό» που μας οδηγεί κατευθείαν στην επιτυχία του πάρτι μας. Από τα πρώτα κιόλας μαγειρικά κείμενα ανακαλύπτουμε ότι από την αρχαιότητα συνήθιζαν να ετοιμάζουν κάποια ορεκτικά για καλωσόρισμα, προτού ακόμα περάσουν στο φαγητό. Μαζί με το κρασί σέρβιραν πάντα και τα τρωγάλια, τα οποία ως φιλοσοφία δεν απείχαν και πολύ από τα σημερινά amuse- bouche και τη μετεξέλιξή τους σε finger food.
Αν όμως ενδιαφέρει κάτι είναι να δούμε πώς περάσαμε από τα κλασικά καναπέ στο σφηνάκι Bloody Mary με μπακαλιάρο. Έτσι, διαπιστώνουμε ότι η υψηλή γαστρονομία και τα διάφορα ρεύματα της τέχνης εκφράζονται στην καθημερινότητά μας, περνώντας πιθανόν και μέσα από τους παραμορφωτικούς καθρέφτες όποιου ασχολείται με την προετοιμασία τους. Αντιλαμβανόμαστε ότι διάφορα μαγειρικά ρεύματα αποτυπώνονται ως μικρογραφία στο finger food της κάθε εποχής.
Tσιμπολογώντας τις εποχές
Την κοιτάω που πάει πάνω κάτω στο σαλόνι. Είναι ανήσυχη. Περιμένει τους καλεσμένους κι έχει αγωνία. Ισιώνει το γιορτινό της φόρεμα, με το φουρό και αναρωτιέται αν θα εντυπωσιάσουν τα αυγά που γέμισε με μαγιονέζα αντσούγιας, χρησιμοποιώντας το κορνέ που αγόρασε από του Σγούρδα. Τα βολ-ο-βάν της με γέμιση κοτόπουλο και μπεσαμέλ μόλις βγήκαν από το φούρνο. Είναι παραμονή Χριστουγέννων και είναι η πρώτη χρονιά που οι γονείς τής επέτρεψαν να καλέσει φίλους για ένα παρτάκι στο σπίτι. Η νεαρή κοπέλα θα μπορούσε να είναι κι η μαμά μας, σε εποχές που ο μπαμπάς μας δεν υπήρχε ούτε καν ως υποψία στη ζωή της. Ούζο και κρασάκι χύμα. Ελληνικότητα και κοσμοπολιτισμός, αυτές είναι οι δύο τάσεις που συμβαδίζουν στα τέλη της δεκαετίας του ‘50 στην Αθήνα.
50s: «Ισιώνει το γιορτινό της φόρεμα, με το φουρό και αναρωτιέται αν θα εντυπωσιάσουν τα αυγά που γέμισε με μαγιονέζα αντσούγιας, χρησιμοποιώντας το κορνέ που αγόρασε από του Σγούρδα».
Φοράει ένα σκουρόχρωμο πουλόβερ με ζιβάγκο. Είναι καθισμένη στο τραπέζι της κουζίνας της και διαβάζει ένα περιοδικό. Στο εξώφυλλό του διαφημίζεται το New Look του Dior – εξ ολοκλήρου σε όφσετ. Η νεαρή γυναίκα εστιάζει στις προτάσεις της Χρύσας Παραδείση για το χριστουγεννιάτικο πάρτι. Ανακαλύπτει πως θα πρέπει να ετοιμάσει μεζεδάκια που να σχετίζονται με τα ποτά που θα σερβίρει. Και ποια είναι αυτά; Κατ’ αρχάς, ένα ποντς με τα αντίστοιχα ποτήρια του κοκτέιλ και από δίπλα βερμούτ, μπίρα ή ούζο.
Είμαστε στη δεκαετία του ’60 κι οι Έλληνες δεν έχουν ακόμα υιοθετήσει ευρέως το ουίσκι. Τα ορεκτικά, όπως λέγονται ακόμα τα συνοδευτικά μεζεδάκια του ποτού, είναι ακόμα τυροπιτάκια και λουκανικοπιτάκια, μαζί με μπατόν σαλέ, αλμυρά και γλυκά μπισκότα, φοντάν Περσίας με δαμάσκηνα και χουρμάδες και, φυσικά, ξηρούς καρπούς.
70s: «Την παρατηρώ που καρφώνει σουβλάκια τυριού, πάνω σε ένα πορτοκάλι. Πιο κει, έχει τοποθετήσει ήδη τις κροκέτες παρμεζάνας, τα ταρτάκια και τα μίνι πιτσάκια της».
Σαν να γυρνάει τις σελίδες και να μεταφέρεται κι η ίδια στην επόμενη δεκαετία, η γυναίκα, η οποία τώρα είναι πια γύρω στα σαράντα, με περισσότερη αυτοπεποίθηση, γιατί δεν είναι πια «χθεσινή» στη διοργάνωση του πάρτι, ανοίγει ένα πιο φωτεινό περιοδικό, σε τετραχρωμία, και ανακαλύπτει τρόπους, για να παρουσιάσει τα ορεκτικά της σε πιο ποπ στιλ. Την παρατηρώ που καρφώνει πολύχρωμα σουβλάκια τυριού με ντοματίνια και καρέ ανανά, πάνω σε ένα πορτοκάλι. Πιο κει, έχει τοποθετήσει ήδη τις κροκέτες παρμεζάνας, τα ταρτάκια και τα μίνι πιτσάκια της. Ο ανανάς θα ταιριάξει με τα κοκτέιλ Pina Colada και Tequila Sunrise, τα οποία θεωρούνται πλέον το must σε κάθε επιτυχημένο πάρτι. Η Καραϊβική και ο εξωτισμός της, που επηρεάζουν τα μεγάλα μπαρ της Ευρώπης και της Αμερικής, έχουν φτάσει και στα μέρη μας.
80s: «Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 βρίσκουμε τη ‘‘μαμά’’ μας να διοργανώνει ένα πάρτι πιο σοφιστικέ. Σερβίρει κοκτέιλ βότκας, με μπλίνις και μαύρο χαβιάρι, στολίζει τα μικροσκοπικά φετάκια μαύρου ψωμιού με μπρικ και σολομό και αντιμετωπίζει τη χλιδή με μεγαλύτερη φυσικότητα».
Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 βρίσκουμε τη «μαμά» μας να διοργανώνει ένα πάρτι πιο σοφιστικέ. Σερβίρει κοκτέιλ βότκας, με μπλίνις και μαύρο χαβιάρι, στολίζει τα μικροσκοπικά φετάκια μαύρου ψωμιού με μπρικ και σολομό και αντιμετωπίζει τη χλιδή με μεγαλύτερη φυσικότητα. Τα προϊόντα γκουρμέ αρχίζουν να γίνονται πιο προσιτά σε περισσότερα ή σε νεότερα βαλάντια. Ο κόσμος γύρω της διανύει περίοδο ευημερίας και το δείχνει. Σε λίγο θα υιοθετήσει κι αυτή τα πρώτα κινέζικα και γιαπωνέζικα που γίνονται μόδα στις αρχές της δεκαετίας του ’90.
’90s:«Στα μέσα των ’90s θα επιχειρήσει να δοκιμάσει τα πρώτα σούσι, θα ξινίζει λίγο το προσωπάκι της, γιατί την καίει το ουασάμπι, αλλά στις δεξιώσεις του δικού της κύκλου θα δηλώνει ότι τρελαίνεται για σούσι – έστω κι αν οι φίλες της δεν διστάζουν να το σερβίρουν δίπλα σε τάκος και νάτσος».
Είναι η εποχή που έρχεται πια να δώσει ένα χεράκι βοηθείας στο δικό μας πάρτι και προσπαθεί να καταλάβει τι είναι αυτό το σουβλάκι κοτόπουλου satay που αντικατέστησε τα κλασικά ελληνικά σουβλάκια. Όταν λίγα χρόνια αργότερα, κι αφού περάσαμε τη φάση των wine parties (όσοι δήλωναν «οινόφιλοι») με τα ολόκληρα προσούτο και τα κεφάλια παρμεζάνας, σίγουροι πια ότι είμαστε γκουρμέ και κανείς δεν μας αμφισβητεί, στα μέσα των ’90s θα επιχειρήσει να δοκιμάσει τα πρώτα σούσι, θα ξινίζει λίγο το προσωπάκι της, γιατί την καίει το ουασάμπι, αλλά στις δεξιώσεις του δικού της κύκλου θα δηλώνει ότι τρελαίνεται για σούσι – έστω κι αν οι φίλες της δεν διστάζουν να το σερβίρουν δίπλα σε τάκος και νάτσος, καθώς και το μεξικάνικο finger food κρατά κι αυτό μια θέση στις προτιμήσεις του κοινού.
00s:«Από το 2005 και πέρα δεν νοείται δεξίωση και πάρτι χωρίς τα στραβά κουτάλια με τα ζελεδάκια φρούτων του πάθους με χτένια και πιπέρι σαραουάκ. Αφροί, μικρά καπουτσίνο με φουαγκρά, όλα μιλάνε για την καλά αφομοιωμένη υψηλή γαστρονομία, η οποία τώρα χτυπά ακόμα και τις πόρτες των λιγότερο αστικών σπιτιών».
Ούτε τρία χρόνια δεν έχουν περάσει, κι ήδη γύρω στις αρχές του 2000 οι νέες τάσεις είναι εμφανείς. Από τη μια το σούσι συνεχίζει να ξετρελαίνει, αλλά οι τάπας των Ισπανών μάς οδηγούν κατευθείαν στα μεζεδάκια με πιο stable food. Μαζί με τα bocadillos και τα μπολάκια με τα small bites.
Και πάνω που λέγαμε να καθιερώσουμε αυτά τα πιο οικεία σ’ εμάς, έρχονται από την Ισπανία οι πιο ανατρεπτικοί σεφ του κόσμου, και έτσι από το 2005 και πέρα δεν νοείται δεξίωση και πάρτι χωρίς τα στραβά κουτάλια με τα ζελεδάκια φρούτων του πάθους με χτένια και πιπέρι σαραουάκ. Τα πάντα φέρουν τοπωνυμικές ενδείξεις, τα πάντα έχουν το στίγμα του δημιουργού τους. Αφροί, μικρά καπουτσίνο με φουαγκρά, όλα μιλάνε για την καλά αφομοιωμένη υψηλή γαστρονομία, η οποία τώρα χτυπά ακόμα και τις πόρτες των λιγότερο αστικών σπιτιών.
10s: «Το finger food στο εγγύς μέλλον, προτού καλά καλά κλείσει η δεκαετία, θα είναι τα μίνι τυλιχτά σουβλάκια που όμως εγγυώνται ότι περιέχουν βιολογικής εκτροφής κρέατα και πιο think green κρεμμύδια και ντομάτες».
Κι όμως, μια νέα τάση αναφαίνεται, κι ας είναι ο Ferran Adria! και οι «avant-garde» τεχνικές του ακόμα στα πάνω τους. Ο κόσμος διψάει για το οικείο, για το πιο comfort φαγητό, που ταιριάζει με τη συλλογική ψυχολογία σε περιόδους οικονομικής κρίσης. Μεταφράζει όμως και την ανησυχία του για οτιδήποτε θεωρείται άγνωστο, ξένο, εχθρικό. Σε μια εποχή όπου όλοι έχουν ανησυχίες για την ποιότητα της τροφής τους είναι φυσικό να παρατηρείται μια προτίμηση στο γνωστό, ελληνικό φαγητό. Το finger food στο εγγύς μέλλον, προτού καλά καλά κλείσει η δεκαετία, θα είναι τα μίνι τυλιχτά σουβλάκια που όμως εγγυώνται ότι περιέχουν βιολογικής εκτροφής κρέατα και πιο think green κρεμμύδια και ντομάτες. Μην απορήσετε αν δείτε τουρλού με κουτάλι του finger food και μίνι μουσακά, έστω και ψαριού. Και, φυσικά, το μυριστήκαμε ήδη, θα συνοδεύονται με premium τσίπουρο (το οποίο τότε θα κυκλοφορεί σε κρυστάλλινο μπουκάλι).
Updated: 28 Φεβρουαρίου 2013
Ημερομηνία α' δημοσίευσης: Δεκέμβριος 2008
