Ράμφη περιστεριών και μικροί αρακάδες χαμένοι μέσα σε πολυεπίπεδο δάσος κυβιστικής αποδόμησης. Παράξενες, νεκρές φύσεις, που αναγκάζουν πορτοκάλια και λεμόνια να πειθαρχούν σε απίθανες δυναμικές γραμμές και πρωτόγνωρους αισθητικούς νόμους...
Κάθε φορά που άφηνα το βλέμμα σε πολυπρισματική θέαση ενός πίνακα του Picasso, αναρωτιόμουν δύο πράγματα στα σίγουρα. Πρώτο, γιατί βάφτιζε τα φευγάτα έργα του με τόσο απλοϊκά , περιγραφικά ονόματα (π.χ. «πιτσούνι με αρακά», «σαλατιέρα, charlotte και ποτήρι») και δεύτερο, ποιες να ήταν οι καθημερινές και όχι μόνο γαστριμαργικές χαρές ενός τόσο μεγάλου ζωγράφου, ο οποίος τίμησε δεόντως με το πινέλο του τις λιχουδιές του ουρανίσκου έστω και κάνοντάς τες σχεδόν αγνώριστες. Το πρώτο, το διευκρινίζει ο ίδιος ο Picasso: η τροφή χρησιμεύει σαν σημείο αναφοράς στο σαστισμένο θεατή και τον βοηθάει να χωνέψει τον αισθητικό νεωτερισμό. Όσο για το δεύτερο, έπρεπε να κυκλοφορήσει πρόσφατα αυτό το υπέροχο βιβλίο της δημοσιογράφου Ermine Herscher, με τον εύγλωττο τίτλο «Α Ia table de Picasso», για να ανακαλύψουμε μέσα από το όμορφο κείμενο και τις καταπληκτικές φωτογραφίες τον ανεμοστρόβιλο της χαράς για ζωή του μεγάλου Pablo.
«Πουθενά αλλού», γράφει ο φίλος του, ο Brassai, «Ο λόγος του Picasso δεν αγγίζει το αποκορύφωμα της πλάκας και της φαντασίας, όπως στη διάρκεια ενός γεύματος, περιτριγυρισμένος από φίλους. Τότε είναι που ρέει σαν ποταμός σκωπτικές ιστορίες, θύμησες και χωρατά, ενώ η γλώσσα του βροντά κι αστράφτει παράδοξα και καλαμπούρια…»
Οι πλάκες, άλλωστε, ήταν ένα σπορ που ο Picasso ασκούσε πολύ συχνά. Ακόμα και στα πρώτα δύσκολα χρόνια στο Παρίσι, όταν πολλές φορές δεν είχε ούτε μια τρύπια δεκάρα στην τσέπη, ήταν αποφασισμένος ότι η φτώχια θέλει καλοπέραση. Ίσα-ίσα τότε ήταν που πέρναγε ακόμα καλύτερα με την παρέα του. Παράγγελναν, λόγου χάριν, σε ένα ζαχαροπλάστη της Place des Abbesses ένα πλούσιο γεύμα, με την αυστηρή υπόμνηση να τα φέρει στις 12 το μεσημέρι ακριβώς. Όταν έφθανε ο διανομέας με το γεύμα και χτυπούσε και ξαναχτυπούσε την πόρτα, δεν απαντούσε κανείς. Άφηνε, λοιπόν, τα φαγητά έξω από το ατελιέ και έφευγε ... Ο Picasso έβγαινε και μάζευε το καλάθι, έστρωνε με τους φίλους του το τσιμπούσι και πλήρωνε μετά, όταν μάζευε κανένα φράγκο.
Το πινέλο του για μία Zarzuela
Έτσι τολμηρά που φώτισε τη ζωγραφική τού 20ού αιώνα, θα μπορούσε να τον φανταστεί κανείς ακόμη και σαν συνεπινοητή της nouvelle cuisine, όπως συνέβη με τον κυβισμό. Ο Picasso, όμως, ήταν ένας «λαίμαργος», «μικρός toreador», με βαθιά την αγάπη για τη ρουστίκ καταλάνικη κουζίνα. Τρελαινόταν από παιδί για φέτες ψωμιού αλειμμένες με σκόρδο και λάδι για τις γλυκές και στιβαρές σπανιόλικες ομελέτες (tortilla): για μαγειρεμένο κυνήγι για πιλάφι με σαφράνι και για ... τηγανίτες, περιχυμένες με μέλι και πασπαλισμένες με σπόρους γλυκάνισου. Αυτά τα φαγητά που έτρωγε στον καταλάνικο Νότο, αντικρίζοντας τους κύβους των σπιτιών της Horta de Ebro, τον σημάδεψαν. Οι χρυσοκόκκινες αποχρώσεις του σαφράν «καρυκεύουν» τα τοπία που ζωγραφίζει ο 17άρης Pablo.
Αλλά και αργότερα, στο «4 Γάτοι», το αγαπημένο του στέκι στη Βαρκελώνη, οι μόνες απιστίες που κάνει στο καταλάνικο γαστριμαργικό σοβινισμό του, είναι το δροσερό ανδαλουσιανό γκασπάτσο της καταγωγής του, ο βάσκικος μπακαλιάρος και η σούπα με ζαμπόν της Εστρεμαδούρα. Εκτός, όμως, από τα καταλάνικα βουνά, ο Pablo αφήνεται και στη γαστριμαργική γοητεία της Μεσογείου. Ο ίδιος μιλάει για τον καυτό χορό που χόρευαν οι σαρδέλες πάνω στα κάρβουνα στις παραλίες. Εκμυστηρεύεται, όμως, και το πάθος του για την πληθωρική zαrzuelα, με ψάρια και «φρούτα της θάλασσας», σερβιρισμένη καυτή πάνω σε τηγανισμένο ψωμί, και για τα πυροτεχνήματα που άναβαν στον ουρανίσκο του, όταν την γεύονταν μαζί με λευκό παγωμένο κρασί!
Ο Picasso, όσο και αν αυτό ακούγεται παράξενο, πιρούνιζε στο πιάτο του σταθερές γευστικές αξίες και όχι τους «μικρούς; τηγανητούς ταύρους» (toritos fritos), που ζωγράφισε μόλις γεννήθηκε ο γιος του φίλου του, ιμπρεσάριου ταύρων (άκου να δεις επάγγελμα), Paco Munoz. Πάντως, η πιο περίεργη συνταγή που μαγείρεψε ποτέ ... δεν τρωγόταν. Τα dibujos tritos τού τα έμαθε ο φίλος του, ο ζωγράφος Nonell. Ιδού η συνταγή: ζεσταίνεις ένα ελαφρά λαδωμένο τηγάνι, ρίχνεις μέσα ένα σχέδιο ζωγραφισμένο πάνω σε χαρτί(!) και το αφήνεις να τσιγαριστεί μόλις οι άκρες του αρχίσουν να γυρίζουν, το βγάζεις από τη φωτιά: παίρνεις έτσι ένα σχέδιο με καταπληκτική πατίνα, που το σερβίρεις σε λάτρεις παλαιών αντικειμένων, καρυκευμένο με ένα μικρό λογίδριο πάνω στη σπανιότητα ενός τέτοιου ευρήματος ...
Μποέμ και μπουργκινιόν
Πηγαίνοντας, βεβαίως, στο Παρίσι αλλάζει λίγο τα χούγια του. Δοκιμάζει boeuf (βοδινό) bourguignon και το βρίσκει σαφώς καλύτερο από το βραστό καταλάνικο πρόβατο. Το δηλώνει, άλλωστε, στο θεατρικό του έργο, «Η επιθυμία πιασμένη από την ουρά», γραμμένο το 1941 με την Πόλη του Φωτός κάτω από τη ναζιστική μπότα, όπου χρησιμοποιεί σαν ήρωες του τρόφιμα, για να ξορκίσει την πείνα και το άγχος.
Στο Παρίσι θα μάθει το βελούδινο μπρι και το καμαμπέρ με την έντονη μυρωδιά, που θα τα απολαμβάνει ακόμα, τρώγοντας τα στο παγκάκι ελλείψει χρημάτων για εστιατόριο.
Θα πάρει μέρος, όμως, ως τιμώμενο πρόσωπο και σε πολλά γαστρο-καλλιτεχνικά σουαρέ, από αυτά που οργάνωνε συχνότατα η Αμερικανίδα φιλότεχνη Γετρούρδη Στάιν, και όπου κάθε ζωγράφος έτρωγε καθισμένος απέναντι σε έναν πίνακά του. Εκεί ήταν που ο μικρός Ισπανός με τα σαν δυο κατάμαυρες λίμνες ζωηρά μάτια, τσάκιζε το σουφλέ-σπανάκι που έφτιαχνε η Helene, η οικονόμος της Γετρούρδης. Κάποτε μάλιστα, η φίλη της Στάιν, η Αλίκη Τόκλας, σέρβιρε προς τιμήν του Picasso ένα ψάρι στολισμένο με πολύχρωμες ρίγες. Ο Pablo, το θαύμασε, αλλά παρατήρησε ότι θα ταίριαζε πιο πολύ στον Maris -κάθονταν στο ίδιο τραπέζι- και τα έντονα χρώματά του.
Βρισκόμαστε στα τέλη της δεκαετίας του 1910 και το έργο του Picasso αρχίζει να αναγνωρίζεται. Εκτός από μείζον κυβιστικό έργο, το «Le pigeon aux petits pois» είναι και αγαπημένο φαγητό του ζωγράφου που το τρώει πλέον όχι στα παγκάκια, αλλά σε τραπέζι με αληθινές καρέκλες chippendale, μαζί με τη Fernande Olivier, στο καινούργιο τους διαμέρισμα στο Boulevard de Clichy.
Ήλιος καρφωμένος στους αχινούς
Οι αχινοί που συχνά πυκνά αγκυλώνονται στα έργα του Picasso, από το 1945 και μετά είναι ταυτισμένοι με την περίοδο ευφορίας που διαδέχεται τη σκοτεινή ομίχλη του πολέμου. Ο ζωηρός Ισπανός λιάζεται κάτω από το δυνατό ήλιο της Κυανής Ακτής και καταβροχθίζει ολόκληρα βουνά από αχινούς και οστρακοειδή. «Η δηκτική ερωτική γεύση των θαλασσινών αναζωογονεί το χαλασμένο μου γούστο για πικάντικες και ωμές σπεσιαλιτέ», θα πει. Την ίδια περίοδο που ο Picasso ρίχνεται με πάθος στην αγγειοπλαστική, μυθοποιεί μερικές από τις πιο αγαπημένες του συνήθειες. Το πρωινό του τού το σερβίρει μια ολόκληρη πομπή ανθρώπων: η Ines, η γκουβερνάντα, φέρνει το δίσκο με cafe au lait και μπισκότα ακολουθεί ο φίλος του ο Sabartes με την αλληλογραφία και τις εφημερίδες, και η ωραία Francoise Gilot κλείνει την πρωινή λειτουργία.
Ο Picasso διασκεδάζει πολύ με μια σπεσιαλιτέ του Vallanris -ψωμάκι σε σχήμα χεριού με τέσσερα δάχτυλα- και κάνει ότι πλάκα του περνάει από το μυαλό μαζί τους. Τα βάζει, λόγου χάριν, στις άκρες των μανικιών του, κρύβοντας τα δικά του χέρια. Οι φουρνάρηδες που τον θεωρούν «ζωντανό θεό», βαφτίζουν τα ψωμάκια τους «Picassos».
Ο πιο δυνατός μύθος, όμως, που είχε επιβάλλει εκείνα τα χρόνια -δεν υπήρχε η Μπε-Μπέ τότε- ήταν οι ταυρομαχίες και η παέλια. Μάζευε μερικούς φίλους, ανάμεσά τους ο Georges Bataille, και επιδίδονταν σε ένα φοβερό τσιμπούσι με μια γιγάντια πληθωρική παέλια, και μετά πήγαιναν να παρακολουθήσουν όλοι μαζί τη μάχη των ταύρων...
Μέσα από τις σελίδες του θαυμάσιου βιβλίου «Α la table de Picassο» ξεχύνεται πληθώρα ιστοριών, οι οποίες δίνουν την ανθρώπινη πλευρά του αχαλίνωτου κυβιστή. Ξεχύνονται, όμως, και πάμπολλες προκλητικές συνταγές. Μια επιλογή από πολυαγαπημένα του πιάτα παρουσιάζεται στις σελίδες του «ΕΥ», για να μοιραστείτε με τους φίλους σας τις έντονες γεύσεις, που άρεσαν στον Picasso.
