Oι γραφές θέλουν τα δέντρα της καστανιάς να έρχονται από την Ασία στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας. Σε όλες τις γλώσσες η ρίζα της λέξης παραμένει η ίδια, και υποτίθεται ότι ξεκίνησε από το περσικό «kashtah». O Βιργίλιος αναφέρει την «castanea», και οι καστανιές συνεχίζουν τη μακρά τους πορεία είτε ως «kastanja» στις Κάτω Χώρες, «kastania» στη Σκανδιναβία, «kashtanu» στη Ρωσία. Μόνο οι μονίμως ανάποδοι Άγγλοι την αλλάζουν σε chestnut. Αγαπημένη τροφή των πρωτόγονων προγόνων μας, τα κάστανα άφησαν σιγά σιγά τους ορεινούς τόπους καταγωγής τους και τον πρωτογενή τρόπο κατανάλωσής τους (ίσως γιατί δεν υπάρχουν πλέον αρκετοί πρόθυμοι να τα βγάζουν από τη φωτιά…) και κατέλαβαν μια περίοπτη θέση στο χώρο των κλασικών delicatessen.
Θυμάστε, οι λίγο μεγαλύτεροι, εκείνον τον καστανά του αναγνωστικού της δευτέρας, νομίζω, δημοτικού, που κατέβαινε κάθε χειμώνα από το ορεινό χωριό του στην Αθήνα με μια φουφού; Πού να το φανταζόταν, ο καημένος, ότι ο ταπεινός καρπός του θα ακολουθούσε δρόμους deluxe…
O καρπός των αναμνήσεων
Marrons glasses, marrons deguises: πολυτελή κουτιά, εκλεκτά δώρα στις κοινωνικές συναναστροφές της δεκαετίας του 1960 και 1970. Και ακόμα πιο εκλεκτό, το λίγο παράξενο, ψηλόλιγνο βάζο με τα «πνιγμένα» στο κονιάκ κάστανα, που εμείς, τα μικρά, απαγορευόταν διά ροπάλου να αγγίξουμε. Περιοριζόμουν λοιπόν να ξετυλίγω χρυσόχαρτα με μαρόνια και να απολαμβάνω με μικρές δαγκωματιές τη μελωμένη σάρκα. Ύστερα ερχόταν η σειρά των «μεταμφιεσμένων»: σφιχτή κρέμα κάστανου, στο σχήμα του καρπού, βουτηγμένη στη σοκολάτα και με λίγη τρούφα στο κάτω μέρος. Και βέβαια, η μεγάλη –και εύκολη– αγάπη μου: τα βραστά κάστανα.
Θυμάμαι πάντα από τον Οκτώβριο και μετά μια κόκκινη εμαγιέ κατσαρόλα να βράζει, στο πατρικό μου, κι εκείνη την όχι τόσο ευχάριστη μυρωδιά την ώρα του βρασμού, που την άντεχα μόνο και μόνο με την προσδοκία του τελικού αποτελέσματος. Μικρά κοφτερά δοντάκια να σπάνε τη ζεστή γυαλιστερή φλούδα και να ρουφάνε την αχνιστή, μαλακιά, υπόγλυκη σάρκα. Μμμ! «Μην τα φας όλα! Δεν θα μείνει τίποτα για το Μont Blanc!» φώναζε η γιαγιά μου, κι εγώ σαν καλό κοριτσάκι συμμορφωνόμουν αμέσως, γιατί όσο κι αν λάτρευα τα βραστά κάστανα, δεν θα ήθελα με τίποτα να στερηθώ το μοναδικό γλύκισμα.
Στα «λευκά όρη»
Εμπρός, λοιπόν, ανασκουμπωθείτε! Βγείτε στα μανάβικα και αναζητήστε μικρά αρωματικά ελληνικά κάστανα ή, ακόμη καλύτερα, φέρτε τα από τις εκδρομές σας. Χαράξτε τη σκληρή τους φλούδα σταυρωτά μ’ ένα μαχαιράκι και βάλτε τα με άφθονο νερό να βράσουν. Θα φτιάξουμε Μont Blanc! Μισό κιλό κάστανα βρασμένα και ξεφλουδισμένα, περασμένα από τη μηχανή του πουρέ. Με 100 γραμμάρια ζάχαρη και λίγο νερό θα φτιάξουμε ένα πολύ πηχτό σιρόπι, στα όρια του να γίνει καραμέλα. Προσέξτε, να μην πάρει χρώμα, αλλά να παραμείνει διάφανο υποκίτρινο. Θα το προσθέσουμε στο ζεστό πουρέ ανακατεύοντας συνεχώς με ξύλινη κουτάλα. Μόλις ενσωματωθεί, θα προσθέσουμε λίγο λίγο 50 γραμμάρια φρέσκο βούτυρο – αυτό που αλείφουμε στο ψωμί. Στη συνέχεια, θα πάρουμε ένα σουρωτήρι με μεγάλες τρύπες ή την παλιά μηχανή των λαχανικών, τη χειροκίνητη, και θα περάσουμε τον πουρέ μας, ώστε να βγει σαν χοντρό μακαρόνι με το οποίο θα σχηματίσουμε μια φωλιά. Στη μέση της θα βάλουμε κρεμ φρες χτυπημένη σε σαντιγί –χωρίς ζάχαρη– και κομματιασμένα μαρόν γλασέ. Μετά, πάρτε ένα κουτάλι της κομπόστας και καθίστε να το φάτε όλο. Εγώ τουλάχιστον έτσι έκανα… κάποτε!
