Μια αρχομανής υπηρέτρια πνίγει μες στον εκδικητικό ιστό της τους αφέντες της και η Μπέττυ Αρβανίτη από κοινού με έναν τετραμελή θίασο μας αποκαλύπτουν το μεγαλείο της στοχαστικής πρόζας του Χέρμαν Μπροχ, βάσει μιας σκηνοθεσίας που αποτίνει τιμή στον ποιητικό ρεαλισμό και στο περιπαικτικό νουάρ.
«Ω Ευρώπη! Ω χιλιετίες της Εσπερίας… Πάνω σε ένα λεπτό στρώμα πραγματικότητας, η φαντασία υφαίνει καινούργια σχέδια. Τα Ηλύσια σμίγουν με τα Τάρταρα, το ένα δεν μπορείς πια από το άλλο να διακρίνεις». Οι πρώτες φράσεις της Τσερλίνε ανοίγουν το πεδίο από τη «μικρή» ιστορία μιας παράστασης στη «μεγάλη» ιστορία του κόσμου: από τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης μέχρι το Παρίσι της 13ης του Νοέμβρη και από το απώτατο παρελθόν μέχρι το απώτερο μέλλον, όσο οι δομές κυριαρχίας και υποταγής επιτρέπουν να υφαίνεται στα υπόγειά τους ο ιστός του φασισμού, του φονταμενταλισμού και άλλων οργανωμένων επιχειρήσεων παραγωγής εφιαλτών.
Η Τσερλίνε είναι μια δούλα-εκδικήτρια, μια γριά γυναίκα-αράχνη, το γερασμένο θεριό που ενδημεί στο υπογάστριο της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Όπως όμως η Βαϊμάρη ήταν μόνο κατ’ επίφαση δημοκρατία, έτσι και «Οι Αθώοι» του Χέρμαν Μπροχ, απ’ όπου προέρχεται η ιστορία της Τσερλίνε, είναι μόνο κατ’ όνομα «αθώοι». Το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα, ως γνωστόν, στα μεσαία και κατώτατα στρώματα βρήκε τη μάζα των οπαδών του. Η εξέγερση, λοιπόν, της καταπιεσμένης υπηρέτριας του Μπροχ δεν παίρνει τη μορφή μιας επανάστασης, αλλά ενός ενδελεχώς σχεδιασμένου εγκλήματος, μιας ναζιστικής θηριωδίας –εδώ σε μικρογραφία–, με θύματα τους εξουσιαστές (τη βαρόνη και την κόρη της), αλλά και παράπλευρες απώλειες (τον Ολλανδό αποικιοκράτη και την αγαθή ερωμένη του). Αυτά συμβαίνουν όταν «το φάντασμα του μικροαστού σφυρίζει αμέριμνο», όπως σημειώνει ο Μπροχ.
Στην παράσταση του Γιάννη Καλαβριανού, η θαυμαστή πρόζα του Εβραιοαυστριακού συγγραφέα δουλεύεται πάνω στον καμβά ενός στοχαστικού και περιπαικτικού νουάρ. Μολονότι η αφηγηματικότητα και ο υπνωτιστικός ρυθμός του Μπροχ δεν ευνοούν τη θεατρική δράση ή την κορύφωση, ο σκηνοθέτης, δίχως να χάνει το μέτρο, φανερώνεται ευρηματικός – λίγα μήλα ή ένας ξέπλεκος κότσος τού αρκούν. Κυριαρχεί η υποβλητική ατμόσφαιρα ενός εφιάλτη με αρκετές δόσεις μαύρου χιούμορ. Κάθε ηθοποιός έχει στιγμές λάμψης: από την Μπέττυ Αρβανίτη μέχρι την Εύα Σιμάτου και από τον Κώστα Βασαρδάνη μέχρι τη Σύρμω Κέκε και την Μαρία Κατσιαδάκη.
Η παράσταση πετυχαίνει εν μέρει τη φασματική εκείνη λειτουργία του ενσαρκωμένου λόγου με τους όρους ενός ποιητικού ρεαλισμού: βρισκόμαστε ενώπιον ενός θεάτρου ιδεών ζωντανεμένου από τα σώματα και τις ψυχές των ηθοποιών, θεμελιωμένου στους τοίχους του θεάτρου και στεριωμένου σε μια συνωμοτική, σχεδόν διαισθητική σχέση θιάσου-κοινού. Εικαστική εγκατάσταση είναι οι αντίκες που σκαρφαλώνουν και ο ιστός από τις ταινίες (σκηνικά-κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου), εύστοχοι οι ηχητικοί παλμοί του Άγγελου Τριανταφύλλου.
Η βιτριολική πρόζα της Τσερλίνε (πρωτοακούστηκε πριν από χρόνια ως μονόλογος από την Αλέκα Παΐζη στο Απλό Θέατρο) στην τωρινή διασκευή του Στρατή Πασχάλη (βασισμένη στη σημαίνουσα μετάφραση της Ελένης Βαροπούλου) διαχέεται, δίχως να χάνει το ωραίο της δηλητήριο, σε φλογερές στιχομυθίες και αγώνες λόγου.
ΘΕΑΤΡΟ ΟΔΟΥ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ Κεφαλληνίας 16, Κυψέλη, 2108838727. Διάρκεια 90΄.
Περισσότερες πληροφορίες
Η Τσερλίνε και το σπίτι των κυνηγών
Βασισμένο στη διήγηση της υπηρέτριας Τσερλίνε από το μυθιστόρημα «Οι αθώοι» του Χέρμαν Μπροχ. Η ηρωίδα του έργου παρουσιάζει τον εφιάλτη της ζωής της και όλων των κλειστών συστημάτων που αρνούνται να συνδιαλαγούν με την πραγματικότητα
