Γράφτηκε πριν από εκατόν πενήντα χρόνια. Κι όμως, το «Πόλεμος και ειρήνη» συνεχίζει ακόμη να διαβάζεται φανατικά σε όλο τον κόσμο. Επιπλέον, είναι από τα πιο πολυδιασκευασμένα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας στη μεγάλη οθόνη και την τηλεόραση. Μάλιστα, η πιο πρόσφατη τηλεοπτική μεταφορά του πριν από τρία χρόνια, σε σκηνοθεσία του Τομ Χάρπερ, αποτέλεσε ένα μεγάλο στοίχημα του BBC που κέρδισε το κοινό.
Ο Τολστόι έκλεισε στους τέσσερις τόμους του επικού λογοτεχνικού δράματος, που εκδόθηκε στην ολοκληρωμένη του μορφή το 1869, την ιστορία της εισβολής του Ναπολέοντα στη Ρωσία και τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο του 1812, ενώ άφησε να φανούν οι πολιτικές σκέψεις και οι ουμανιστικές ιδέες του. Άλλωστε, ήταν η προσωπική του εμπειρία στον ρωσικό στρατό που τον οδήγησε σε μια ριζοσπαστική στροφή και στην άρνηση του πλούτου και της αριστοκρατικής του καταγωγής.
Οι ήρωες τους έργου του ερωτεύονται, ποθούν κι ελπίζουν. Μέλη της καλής κοινωνίας της Αγίας Πετρούπολης, αναζητούν ένα νόημα στη ζωή τους, ενώ τα στρατεύματα του Ναπολέοντα πλησιάζουν στα σύνορά τους. Αποκαλύπτουν τα πάθη της ρωσικής αριστοκρατίας και φωτίζουν με κάθε λεπτομέρεια το πέρασμα των ανθρώπων από τη φρίκη του πολέμου στη θαλπωρή της ειρήνης.
Τι έχει όμως να μας προσφέρει σήμερα μια ιστορία για τη μορφή του ολοκληρωτισμού και την ανθρώπινη περιπέτεια εν καιρώ πολέμου; Καταρχήν επίγνωση, και αυτό είναι δύναμη. Και όταν το κίνητρο της θεατρικής μεταφοράς αυτού του λογοτεχνικού ογκόλιθου είναι μια παράσταση εναντίον του πολέμου, η αξία της ενισχύεται. Η Ιόλη Ανδρεάδη διασκεύασε μαζί με τον Άρη Ασπρούλη το «Πόλεμος και ειρήνη» και το σκηνοθέτησε κάνοντας πράξη ένα όνειρο ζωής στη σκηνή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά (από 18/11).
Όπως μας είπε, η σκηνοθετική της πρόταση είναι «βασισμένη σε υπερμεγέθη σκηνικά περιγράμματα, με τους ήρωες κάτω από αυτά να εκδηλώνουν με στανισλάφσκικη ειλικρίνεια τα πάθη τους. Υπερμεγέθη περιγράμματα, όχι για να παραπέμπουν στην αδυναμία ή τη μικρότητά μας ως αναγνωστών/ερμηνευτών μπροστά στο μεγάλο κλασικό κείμενο ή στις κομβικές και αδιανόητες στιγμές της Ιστορίας, αλλά για να αναδείξουν τη μαγεία της σχετικότητας και της διάφανης υπόστασής μας: κοίταξε τι περνάς εσύ, κοίταξε τι περνούσαν κι εκείνοι και κοίταξε πόσο διάφανα στο τέλος είναι όλα τα μεγέθη και τα σχήματα που δώσαμε στα μεγάλη ή μικρά πάθη μας».
Έντεκα είναι οι ηθοποιοί της παράστασης και η σκηνοθέτις τους επέλεξε έναν έναν. Στον Κώστα Καζάκο είδε τον ιδανικό αφηγητή/Τολστόι και στο πρόσωπο του Γεράσιμου Γεννατά έπλασε τον Ναπολέοντα ως αντιήρωα. Η Νεφέλη Κουρή ενσαρκώνει το ελεύθερο πνεύμα της Νατάσας και ο Πυγμαλίωνας Δαδακαρίδης τον Αντρέι, τον μεγάλο έρωτα της ζωής της.
Η Βασιλική Τρουφάκου κρατά τον ρόλο της μοιραίας Ελένα, που η αβάσταχτη ομορφιά καθορίζει τη ζωή της. Ταιριαστός ερμηνευτής του Πιέρ, που διαρκώς μεταμορφώνεται και με ευκολία χάνει και ξαναβρίσκει την πίστη του είναι ο Κωνσταντίνος Μπιμπής. Η Ρούλα Πατεράκη ανέλαβε τον ρόλο της συντρόφου του Τολστόι Σοφίας, ενώ κρατά ακόμη έναν ρόλο, εκείνον της Άννας Πάβλοβνα. Στην παράσταση παίζουν ακόμη οι Κώστας Νικούλι, Τζένη Κόλλια, Εστέλλα Κοπάνου και Ανδρέας Κανελλόπουλος. Τα σκηνικά και τα κοστούμια είναι της Δήμητρας Λιάκουρα, η μουσική του Γιάννη Χριστοφίδη και οι φωτισμοί της Στέβης Κουτσοθανάση.
Trivia
• Ο Τολστόι ξεκίνησε να γράφει το επικό μυθιστόρημα «Πόλεμος και ειρήνη» το 1863.
• Το 1869 εκδόθηκε για πρώτη φορά στο σύνολό του και κατέλαβε την πρώτη θέση στον κατάλογο των ευπώλητων βιβλίων.
• Το 1966 μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη από τον Σεργκέι Μπονταρτσούκ. Τα γυρίσματα έφτασαν σε διάρκεια τα πέντε χρόνια και απαίτησαν τη συμμετοχή 120.000-250.000 κομπάρσων (στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού). Το κόστος της ταινίας με τα σημερινά δεδομένα ήταν 550-650 εκατ. δολάρια, δηλαδή δύο φορές του «Τιτανικού».
• Είναι ένα από τα πιο πολυδιασκευασμένα στο σινεμά και στην τηλεόραση έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Το 1971 έγινε η πρώτη τηλεοπτική μεταφορά του από το BBC, με πρωταγωνιστή τον Άντονι Χόπκινς.
• Τo 2015 το ρωσικό κρατικό τηλεοπτικό κανάλι Russia-K πρόβαλε μια τετραήμερη εκπομπή για το «Πόλεμος και ειρήνη» στην οποία διαβαζόταν ένας τόμος την ημέρα.
• Το 1942 ολοκλήρωσε ο Σεργκέι Προκόφιεφ την πρώτη μορφή της μεγαλειώδους όπερας «Πόλεμος και ειρήνη». Οι παραλληλισμοί ανάμεσα στα γεγονότα του έπους του Τολστόι και σε αυτά του Β΄ Παγκοσμίου που έζησε ο συνθέτης είναι απολύτως εμφανείς.
• Το 2000 ο Κοραής Δαμάτης μετέφερε το μυθιστόρημα στη σκηνή του Θεάτρου Ιλίσια, με πρωταγωνίστρια τη Μιμή Ντενίση.