Το παιχνίδι της εξουσίας παίζεται πάντα με τον ίδιο τρόπο, μας λέει ο Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, ένας εκ των πρωταγωνιστών στους «Ιππείς» του Εθνικού Θεάτρου. Η κωμωδία του Αριστοφάνη σε σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Ρήγου είναι αυτή που ανοίγει φέτος το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, από 25 έως 27/6.
Από το 1998 που ξεκίνησε η πορεία σας στο θέατρο, έχετε παίξει από Μολιέρο και Σοφοκλή μέχρι Δημητριάδη και Κιτσοπούλου, αλλά ποτέ Αριστοφάνη. Ναι, είναι η πρώτη φορά που παίζω σε έργο του Αριστοφάνη. Η πρόταση του Κωνσταντίνου Ρήγου ήταν μεγάλη πρόκληση. Τώρα ανακαλύπτω στην πραγματικότητα τον κόσμο του Αριστοφάνη και, όσο πιο βαθιά μπαίνω, δημιουργούνται πράγματα στο μυαλό μου, τα οποία θα ήθελα να βγουν στο κοίλον της Επιδαύρου. Αυτή είναι η αγωνία μου.
Τι συμβαίνει, εν συντομία, στην αλληγορική κωμωδία του Αριστοφάνη;
Δύο υπηρέτες του Δήμου παραπονιούνται για τον άσχημο τρόπο με τον οποίο τους συμπεριφέρεται ο επιστάτης του, ο Παφλαγόνας. Θέλοντας να απαλλαγούν από αυτόν, του κλέβουν ένα χρησμό που φυλάει και ανακαλύπτουν ότι προβλέπει πως θα τον εκτοπίσει ένας άνθρωπος της αγοράς, ένας αλλαντοπώλης. Εγώ ερμηνεύω αυτόν τον αλλαντοπώλη. Ο Αγοράκριτος έχει μεγαλώσει στην αγορά, είναι ένας άνθρωπος της πιάτσας που μπορεί να γίνει εξίσου χυδαίος με τον Παφλαγόνα, στροφάρει γρήγορα και έχει την καπατσοσύνη που χρειάζεται για την πολιτική του ανέλιξη. Στο πρόσωπο του Παφλαγόνα ο Αριστοφάνης σχολιάζει τον δημαγωγό Κλέωνα. Ο αλλαντοπώλης, λοιπόν, με την υποστήριξη των Ιππέων (εκπροσώπων της ανώτερης κοινωνικά και οικονομικά τάξης) κερδίζει στην αναμέτρηση τον Παφλαγόνα, ώστε να γίνει ο πρώτος υπηρέτης της πόλης.
«Ζώντας» στη σκηνή αυτή την αντιπαράθεση, ποιο μήνυμα πήρες;
Ένα πράγμα κατάλαβα μέσα από το έργο: είναι μεγάλη η ηδονή που μπορούν να πάρουν οι άνθρωποι κοροϊδεύοντας ο ένας τον άλλον. Αυτό δεν κάνουν και οι πολιτικοί μας; Η αντιπαράθεση ανάμεσά τους, τα παιχνίδια εξουσίας τούς δημιουργούν τρομερή ευχαρίστηση. Οι πολιτικοί είναι σαν μικρά παιδιά που παίζουν, όμως αυτά τα παιδιά είναι επικίνδυνα γιατί έχουν την εξουσία. Υπάρχουν σημεία στο έργο που είναι σοκαριστικά, που αποδεικνύουν ότι, εν γνώσει του, ο λαός έχει δίπλα του ανθρώπους λαοπλάνους. Φαίνεται καθαρά πως ο λαός κι εκείνοι που τον διαχειρίζονται παίζουν ένα άσχημο παιχνίδι και κανείς δεν τολμάει να το διακόψει ώστε να αλλάξουν τα πράγματα. Κι ο ένας νομίζει ότι εκμεταλλεύεται τον άλλο.
Ο Αριστοφάνης κάνει, δηλαδή, μια δυστοπική παρατήρηση;
Δεν νομίζω ότι τα πράγματα αλλάζουν στην πορεία της Ιστορίας. Όταν έχουμε στη σύγχρονη ιστορία ένα Άουσβιτς, πώς περιμένουμε να αλλάξει η ανθρώπινη συμπεριφορά; Κάνουμε κύκλους γύρω από το ίδιο πράγμα, κανείς δεν θέλει αυτό το ξεβόλεμα. Συμβαίνουν τα ίδια πράγματα, απλώς με άλλα όπλα και άλλες μορφές. Είναι καταπληκτικό, για παράδειγμα, ότι, παρά τα όσα συνέβαιναν και όσα του καταλόγισε ο Αριστοφάνης στην παράσταση των «Ιππέων», στην οποία μάλιστα ήταν παρών, οι Αθηναίοι ξαναψήφισαν τον Κλέωνα. Ακριβώς το ίδιο πράγμα ζούμε κι εμείς: Εκλέγουμε αυτούς που μας έχουν κάνει να περάσουμε άσχημα, δύσκολα.
Υπάρχει κάτι συμπαθητικό στον τύπο που ερμηνεύετε;
Παίρνω μία χαρά από την ενέργεια του. Μοιάζει σαν να μην έχει αίσθηση, συνείδηση αυτών που κάνει και, προκειμένου να κερδίσει, τον παρασύρουν οι καταστάσεις. Παρασύρεται, έχει τη χαρά ενός παιδιού που κάνει διαολιές.
Ποια είναι η σκέψη πίσω από την απόφαση του σκηνοθέτη να βάλει μία μόνο γυναίκα, τη Στεφανία Γουλιώτη, σε έναν Χορό δεκαπέντε ανδρών;
Το 424 π.Χ., όταν παραστάθηκαν οι «Ιππείς», οι ηθοποιοί έπαιζαν πάνω στους ώμους των δούλων. Υπήρχαν, δηλαδή, άνθρωποι που τους κρατούσαν στην πλάτη τους. Με έναν τρόπο ο Αριστοφάνης στα έργα του μιλάει για τις γυναίκες, για τα αγόρια, την ομοφυλοφιλία όλα αυτά είναι λίγο τζιζ. Και ο Κωνσταντίνος [σ.σ. Ρήγος] θέλει να κάνει ένα σχόλιο για την ανισότητα και δίνει έμφαση, με την παρουσία μίας μόνο γυναίκας στον Χορό, στην ποσόστωση του 15% που κατέχουν στη δημόσια ζωή.
Μαθαίνουμε ότι τα κοστούμια είναι εμπνευσμένα από το αγγείο των «Ιππέων» που βρίσκεται στο Μουσείο του Βερολίνου. Στην ίδια λογική κινείται συνολικά η αισθητική της παράστασης;
Τα κοστούμια που δημιούργησε η Νατάσα Δημητρίου για τον Χορό πράγματι έχουν κάποιες γραμμές από την αναπαράσταση του αγγείου όμως εγώ, ας πούμε, φοράω κάτι τελείως διαφορετικό. Υπάρχουν μοντέρνα στοιχεία… Η μουσική του Θοδωρή Ρέγκλη, ας πούμε, έχει σύγχρονες αναφορές, από τέκνο μέχρι καντάδες.
Πώς είναι το κλίμα στις πρόβες;
Χαίρομαι πολύ που συναντιέμαι με όλο το θίασο, τον Πάνο Μουζουράκη, τον Κώστα Κόκλα, τον Στέλιο Ιακωβίδη, τον Κωνσταντίνο Πλεμμένο. Έχει ένα χάρισμα ο Κωνσταντίνος Ρήγος: Ξέρει γιατί επιλέγει τον καθένα, καταλαβαίνει τον τρόπο, το χαρακτήρα του και το πώς μπορούμε όλοι να συνυπάρξουμε στην ίδια παράσταση, χωρίς να πρέπει να αλλοιωθούν στοιχεία του χαρακτήρα μας ή το ταμπεραμέντο μας. Είναι έξυπνος και ανοιχτός. Δεν υπάρχει η κούραση, η μιζέρια του παρασκηνίου. Υπάρχει μόνο η κούραση της δουλειάς.
Ο ηθοποιός είναι συνδημιουργός σε μία παράσταση;
Δεν είμαι σίγουρος ότι μπορούμε να το πούμε αυτό. Ο ηθοποιός είναι ένας πολύ καλός εκτελεστής. Κι όσο πιο καλός είναι σε αυτό, τόσο πιο πολύ βοηθάει στη δημιουργία της παράστασης. Όποιος κατανοεί τα εργαλεία που διαθέτει, μπαίνοντας σε μια πρόβα μοιραία ανοίγει και νέους δρόμους.
Στο διάστημα της καραντίνας τι συνειδητοποιήσατε για το επάγγελμά σας;
Το ποσό εύθραυστοι και απροστάτευτοι είναι οι άνθρωποι που ασχολούνται με την τέχνη. Αυτή τη στιγμή φαίνεται ότι ο Πολιτισμός είναι μόνο ότι έχει λευκό και ξεβαμμένο από μάρμαρο, οτιδήποτε άλλο δεν υπάρχει. Αυτοί που αποφασίζουν δεν πιστεύουν στη σύγχρονη τέχνη. Μόνο αν αλλάξουν νοοτροπίες και οι άνθρωποι που βρίσκονται σε θέσεις κλειδιά μπορεί να γίνει κάτι.
Νιώθεις ότι κάτι, ίσως ο ίδιος ο πολιτισμός μάς πηγαίνει προς τα πίσω;
Αυτό το αισθάνομαι όχι μόνο στο θέμα της τέχνης, αλλά σε πολλούς τομείς. Από την εποχή του Αριστοφάνη μέχρι σήμερα, τα θέματα που μπαίνουν στο επίκεντρο δεν αλλάζουν, δεν αλλάζει ο πυρήνας των κυττάρων, αλλάζει ο τρόπος που το βλέπει κανείς. Ίσως η μόνη αλλαγή που θα έρθει είναι η ύπαρξη μιας παγκόσμιας γλώσσας.
Θα είναι μια γλώσσα σαν εκείνη των αλγόριθμων των κομπιούτερ;
Κάπως έτσι. Δεν θα έχουμε ανάγκη άλλες γλώσσες, θα σκεφτόμαστε όλοι με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Εκείνο που λέγαμε στα ανέκδοτα: ένας Γάλλος, ένας Γερμανός κι ένας Έλληνας δεν θα ισχύει. Τίποτα δεν θα δηλώνει τη διαφοροποίηση του ενός από τον άλλο. Για να υπερασπίζεται ο σύγχρονος πολιτισμός μας κάποια πράγματα, σημαίνει ότι θέλει να συμβούν. Τώρα, αν υπάρχουν και κάποιοι «γραφικοί» που επισημαίνουν τους κινδύνους, ότι θα χάσουμε κάτι από τον άνθρωπο, αυτό δεν νομίζω ότι θα καταφέρει να αλλάξει τη ροή των πραγμάτων. Ο καθένας μας πρέπει να έχει γνώση του πού βρίσκεται κάθε φορά. Χρειάζεται μία απόσταση για να δούμε τον βασικό πυρήνα των πραγμάτων Γι’ αυτό το λόγο τα κλασικά έργα είναι πάντα σπουδαία γιατί μέσα από αυτά υπάρχει αυτή η απόσταση.
© φωτό Patroklos Skafidas
Περισσότερες πληροφορίες
Ιππείς
Το φαινόμενο της δημαγωγίας και της διαφθοράς μπαίνουν στο στόχαστρο του αιχμηρού πολιτικά έργου (424 π.Χ.) που αποτελεί επίθεση του ποιητή κατά του δημαγωγού Κλέωνα.
