Βιρτουόζος ηθοποιός του θεάτρου Άττις ο Αντώνης Μυριαγκός, όταν αισθάνθηκε την ανάγκη να κάνει κι άλλα καλλιτεχνικά βήματα τα κατάφερε με μεγάλη επιτυχία. Την τρέχουσα περίοδο παίζει στην τηλεοπτική σειρά «Σχεδόν ενήλικες» της Μυρτώς Κοντοβά, ενώ πολύ άμεσα ξεκινά πρόβες με τον Γιάννη Χουβαρδά για το ανέβασμα του έργου «Κάποιος θα έρθει» και είναι έτοιμος για την live streaming πρεμιέρα των «Ελεύθερων Πολιορκημένων» του Διονύσιου Σολωμού σε σκηνοθεσία του Θάνου Παπακωνσταντίνου, απευθείας από το Εθνικό Θέατρο Rex Σκηνή - «Ελένη Παπαδάκη», το Σάββατο 6/3.
Η καραντίνα ξεκίνησε τον Νοέμβριο, αλλά έχω την αίσθηση ότι δε σταμάτησες να δουλεύεις.
Είναι σημαντικό που γίνονται πράγματα. Στην πρώτη καραντίνα, που επέβαλε ένα καθολικό κλείσιμο, πέρασα -όπως και πολλοί άλλοι φαντάζομαι- από διάφορα στάδια. Ξεκουράστηκα, είχα το χρόνο να βρεθώ περισσότερο με την οικογένειά μου, είχα την ευκαιρία να δω τα πράγματα από μια άλλη οπτική και να αξιοποιήσω τον ελεύθερο χρόνο. Πέρασα όμως και σε μια φάση ματαίωσης βλέποντας το επάγγελμα μας να είναι κλειστό. Αυτό δημιουργεί μία αγωνία για τι θα αφήσει η ιστορία του κορονοϊού και το τι θα συναντήσουμε παρακάτω.
Πιστεύεις πως αυτή η ενδοσκόπηση, η συνειδητοποίηση για την οποία μιλούν αρκετοί κατά την περίοδο της καραντίνας, έπαιξε ένα ρόλο στη ζωή μας και πυροδότησε την ανάγκη των ανθρώπων να μιλήσουν, να καταγγείλουν;
Η συνθήκη της πανδημίας και της καραντίνας οδήγησε τη σκέψη σε ένα μη περαιτέρω. Μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε πόσο δεν αντέχεται άλλο η πίεση και ο ψυχαναγκασμός. Μπορεί να αποκαλύφθηκαν γεγονότα στο θέατρο, αλλά σίγουρα συμβαίνουν πράγματα σε όλο το φάσμα των εργασιακών σχέσεων. Η κατάχρηση της εξουσίας ελλοχεύει παντού ακόμα και μέσα στο σπίτι μας. Εμείς, ως γονείς, κάποιες φορές δεν είμαστε εξουσιαστές των παιδιών με ένα τρόπο; Δεν ασκούμε κατάχρηση της ιδιότητας μας απέναντι στα παιδιά μας; Οι σχέσεις εξουσίας υπάρχουν και στην ίδια τη φύση. Επί σειρά ετών δεν τολμούσε κάνεις να βγάλει προς τα έξω πράγματα επειδή δεν μπορούσε η εποχή να το σηκώσει. Ακόμα και τώρα, ο πατριαρχισμός είναι ένα πολύ ισχυρό στοιχείο της κοινωνίας και ιδιαίτερα εδώ, στην Ελλάδα. Το ζούμε πολύ έντονα και νομίζω ότι περνάμε τις τελευταίες φάσεις του. Γενιές και γενιές μεγάλωσαν με το μότο: «μη μιλάς, κοίτα την δουλίτσα σου, μη χαλάς την πιάτσα». Όλο αυτό το μοντέλο αρχίζει να φθείρεται και να καταρρέει. Στα μάτια των νέων ανθρώπων φαίνεται γελοίο πια, απομυθοποιείται. Χαίρομαι που στον κλάδο μας πλέον, μετά τις τελευταίες εκλογές, έχουμε ένα σωματείο πιο γερό από ποτέ. Αυτό είναι πολύ ελπιδοφόρο για τις επόμενες γενιές.
Ίσως αν αφήναμε πίσω την αλαζονεία να καταφέρναμε περισσότερα πράγματα στη συνύπαρξη;
Θεωρούμε αυτονόητα πολλά πράγματα, η αντίληψη μας είναι ανθρωποκεντρική. Δεν είδες τι γίνεται και με τον κορονοϊό; Κάποιοι είχαν από την αρχή την πεποίθηση πως δεν είναι κάτι, πως μπορούμε να το ελέγξουμε. Η φύση μας φανερώνει πως δεν υπάρχουν ηθικοί φραγμοί. Ο άνθρωπος πρέπει να καταλάβει ότι μπορεί να έχει τη γνώση και την πληροφορία αλλά τίποτα δεν είναι αυτονόητο. Χρειάζεται μία συνεχής επαγρύπνηση και ανανέωση. Όταν είδα τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες από την περίοδο που ξέσπασε η ισπανική γρίπη στον κόσμο κάτι με καθησύχασε, σκέφτηκα πως αφού η ανθρωπότητα έχει ξαναζήσει κάτι ανάλογο με αυτό που περνάμε δεν χρειάζεται πανικός, είμαστε εδώ για να το αντιμετωπίσουμε και να βγάλουμε και κάτι καλό από αυτή την ιστορία.
«Ακόμα και τώρα, ο πατριαρχισμός είναι ένα πολύ ισχυρό στοιχείο της κοινωνίας και ιδιαίτερα εδώ, στην Ελλάδα. Το ζούμε πολύ έντονα και νομίζω ότι περνάμε τις τελευταίες φάσεις του. Γενιές και γενιές μεγάλωσαν με το μότο: "μη μιλάς, κοίτα την δουλίτσα σου, μη χαλάς την πιάτσα". Όλο αυτό το μοντέλο αρχίζει να φθείρεται και να καταρρέει».
Κάτι άλλο που μάλλον είδαμε όλοι είναι η αξία της ελευθερίας, ένα θέμα που αγγίζουν οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» του Διονύσιου Σολωμού. Αλήθεια, πόσο αντιφατικός είναι ο τίτλος;
Ναι είναι, όπως αντιφατική είναι και η ποίηση του Σολωμού, με ένα τρόπο. Συγκροτείται μέσα από τις αντιθέσεις. Ο Σολωμός δημιουργεί υψηλής έντασης νοήματα με δύο μόνο λέξεις.
Πότε ήρθες για πρώτη φορά σε επαφή με το έργο του;
Όταν σπούδαζα στη δραματική σχολή και ο μοναδικός Δημήτρης Καταλειφός μας δίδαξε τη «Γυναίκα της Ζάκυθος», ένα καταπληκτικό έργο. Άκουγα παιδί το στίχο από τον Εθνικό Ύμνο «σε γνωρίζω απ’ τη κόψη του σπαθιού τη τρομερή». Ο τρόπος που παραθέτει τις λέξεις με έκανε να μην καταλαβαίνω τον στίχο. Για ποια κόψη μιλάει ο ποιητής; Τελικά αφορά στο σημείο ανάμεσα στο πριν και το μετά, το όλα ή τίποτα. Μέσα από τον τρόπο που παραθέτει τις ίδιες τις λέξεις παρατηρείς μια αντιφατικότητα. Στους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» καταδεικνύει πόσο μεγαλύτερη αξία έχει η έξοδος τους μέσα από την εξαθλίωση και τις κακουχίες. Οι Μεσολογγίτες έφτασαν στο σημείο μηδέν, η έννοια της ζωής δεν υπήρχε, την ίδια στιγμή που έξω από το Μεσολόγγι ήταν άνοιξη και άνθιζαν τα λουλούδια. Δεν είναι λίγο το να διαλέξεις να θυσιαστείς σε μια τόσο όμορφη εποχή που σηματοδοτεί την αναγέννηση. Κρατώ αυτό που είπε ο ποιητής με ένα πολύ μίνιμαλ τρόπο: «Όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει». Και σήμερα που είμαστε κλεισμένοι, που ζούμε ό,τι ζούμε, αν πρέπει να επινοήσει κάνεις το Μεσολόγγι του για να μπορέσει να δώσει μάχη, αυτό είναι θεμιτό είναι για μένα. Οι μύθοι παίζουν ένα ρόλο: μας αποκαλύπτουν πράγματα για τη ζωή. Ο καθένας έχει το Μεσολλόγι του.
Ο άνθρωπος γίνεται δούλος όταν η ψυχή του αδειάζει και η θέληση του για αντίσταση ναρκώνεται;
Όταν αδειάσεις είναι σαν να μην υπάρχεις, περνάς στην ανυπαρξία. Αγώνας όλων μας είναι το να μην αδειάσουμε. Σαφώς και χρειάζονται μία επανεκκίνηση τα πράγματα, αλλά όχι χωρίς πίστη. Η πίστη είναι πιο σημαντική από την ελπίδα.
Η παράσταση που σκηνοθετεί ο Θάνος Παπακωνσταντίνου στο Εθνικό είναι μια σύνθεση των τριών σχεδιασμάτων από τα οποία αποτελείται το λογοτεχνικό κείμενο «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι»;
Ο Θάνος έχει κάνει μία σύνθεση των τριών σχεδιασμάτων, έχει χρησιμοποιήσει τις σημειώσεις του Σολωμού και έχει χτίσει κάποια επίπεδα μέσα στην παράσταση. Μέσα εκεί, υπάρχει μια φιγούρα που μπορεί να είναι ο ποιητής, ο δημιουργός, ο καλλιτέχνης- δεν παρουσιάζουμε τη βιογραφία του Σολωμού -θέλει να επικοινωνήσει το έργο του αλλά δεν ξέρει πως κι αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον καθώς υπάρχει μια αποσπασματικότητα, κάτι το ανολοκλήρωτο στα έργα του Σολωμού. Γίνεται μια προσπάθειά να μπορέσει να ορίσει αυτό το έργο∙ αν αφηγηθεί και κάποια στιγμή αυτό πραγματοποιείται μέσα από τη μουσική. Το τελευταίο κομμάτι της παράστασης είναι σαν ένα μουσικό ορατόριο. Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μαζί με τον συνθέτη Δημήτρη Σκύλα προβάλουν στο τελευταίο κομμάτι της παράστασης μελοποιημένη την ποίηση. Η μεγάλη ποίηση φτάνει πολύ κοντά μας μέσα από την μουσική, η μουσική τη μετουσιώνει σε κάτι όμορφο.
Τελικά η εικόνα του φοκλόρ μπορεί να αλλοιώσει την αξία γεγονότων και προσώπων. Πιστεύεις ότι κάτι τέτοιο συνέβη και με την Ελληνική Επανάσταση, που φέτος γιορτάζουμε την επέτειο των 200 ετών;
Δεν μπορούσα να καταλάβω πόσο σημαντικός είναι ο Σολωμός όταν από τα παιδικά χρόνια μας είχαν καδράρει στη συνείδησή μόνο τους οπλαρχηγούς και τη Φιλική Εταιρεία. Και, ο Σολωμός πολέμησε με το δικό του εργαλείο, τη γλώσσα. Είναι ένας άχρονός καλλιτέχνης και το έργο του αποτέλεσε την αρχή και τη βάση της νεότερης λογοτεχνίας μας. Μελέτησε την ελληνική γλώσσα, την κρητική λογοτεχνία της αναγέννησης, έκανε φοβερή δουλειά με τα δημοτικά τραγούδια. Έγραφε με μια αποσπασματικότητα που τη συναντάς σε σύγχρονους ποιητές. Τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» τους δούλευε 20 χρόνια. Είχε πει κάτι πολύ ωραίο ο Κώστας Βάρναλης: «Ο Σολωμός πάντα τα έγραφε αυτά, αλλά ποτές του δεν τα έγραψε».
Είναι η δεύτερη φορά που συναντιέσαι θεατρικά με τον Θάνο Παπακωνσταντίνου. Πώς είναι η συνεργασία σας;
Με τον Θάνο είχαμε συναντηθεί, το 2014, στο έργο του Γιάννη Μαυριτσάκη «Μετατόπιση προς το ερυθρό» και ήταν μια ευτυχής συγκυρία. Τον είχα πρωτοδεί ως απόφοιτο σε μια περφόρμανς και μου είχε κάνει εντύπωση ο τρόπος με τον οποίο είχε χρησιμοποιήσει το σώμα του. Ήταν βαμμένος από πάνω μέχρι κάτω, είχε χαράξει πάνω στο δέρμα του διάφορα με ένα πολύ προχωρημένο τρόπο και μου έκανε εντύπωση. Έγινε ο ίδιος μία εικαστική εγκατάσταση. Είχαμε και έχουμε μια πολύ καλή χημεία, τον εκτιμώ αφάνταστα.
Τι είναι αυτό που στεριώνει μία συνεργασία; Με τον Θεόδωρο Τερζόπουλο δουλεύετε σταθερά μαζί από το 2005.
Ο σεβασμός στεριώνει μία συνεργασία, μια οποιαδήποτε σχέση. Δεν πρέπει να γίνεται κατάχρηση της εξουσίας. Χωρίς το σεβασμό δεν μπορείς να καλλιεργήσεις τίποτα γόνιμο. Με τον Θεόδωρο Τερζόπουλο υπάρχει μια συνεργασία που μετρά πάνω από 15 χρόνια και βασίζεται στο σεβασμό. Η συνάντηση μαζί του ήταν καθοριστική για την μετέπειτα πορεία μου. Ο Τερζόπουλος είναι ο σκηνοθέτης που στάθηκε πολύ αντισυμβατικά απέναντι στο κατεστημένο την εποχή που ξεκινούσε. Έκανε μια βαθιά τομή στο θέατρο, έφερε τα πάνω κάτω και μέσα από τη δουλειά του έδειξε πως έχουμε δικαίωμα να είμαστε διαφορετικοί. Υπάρχει πάντα μια καχυποψία στο να δεχτείς τη διαφορετικότητα. Αλλά αυτό δεν είναι ο καλλιτέχνης; Αντιστέκεται στο κατεστημένο, σ' αυτό που έχει εδραιωθεί.
«Ο Τερζόπουλος είναι ο σκηνοθέτης που στάθηκε πολύ αντισυμβατικά απέναντι στο κατεστημένο την εποχή που ξεκινούσε. Έκανε μια βαθιά τομή στο θέατρο, έφερε τα πάνω κάτω και μέσα από τη δουλειά του έδειξε πως έχουμε δικαίωμα να είμαστε διαφορετικοί».
Η δουλειά στο Άττις σε βοήθησε να επιλέξεις πώς θα σταθείς απέναντι στην κοινωνία, σου έδωσε μια επίγνωση για τη ζωή;
Δεν ξεχωρίζω την επαγγελματική από την προσωπική ζωή. Είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Μέσα στο Άττις χαλυβδώθηκα. Υπήρχε μια προδιάθεση κι όταν ξεκινούσα δεν γνώριζα που θα οδηγούσε. Παίζει ρόλο ποιον έχεις απέναντι σου, εκείνος μπορεί να λειτουργήσει σαν καθρέφτης σου. Στο Άττις διδάχτηκα μια μέθοδο που έχει τα δικά της εργαλεία. Είναι ένας δρόμος που οδηγεί σε άλλα μονοπάτια. Στο εργαστηριακό κομμάτι των προβών καλλιεργούμε πολύ διαφορετικά εδάφη κάθε φορά. Βλέπω τον εαυτό μου σαν χρυσοθήρα που σκάβει για να ανακαλύψει τον χρυσό, δεν ακολουθούμε την πεπατημένη όπως στο αστικό θέατρο.
Οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» του Διονύσιου Σολωμού ανεβαίνουν σε σκηνοθεσία του Θάνου Παπακωνσταντίνου με πρωταγωνιστές τον Αντώνη Μυριαγκό, τη Λένα Δροσάκη με τη συμμετοχή δέκα ακόμα ηθοποιών και τεσσάρων μουσικών. Η απευθείας μετάδοση θα είναι διαθέσιμη στη σελίδα το Σάββατο 6/3, ώρα 8.30 μ.μ. από εδώ μέσω κωδικού πρόσβασης με αγορά ηλεκτρονικού εισιτηρίου. Στην παράσταση υπάρχει η δυνατότητα επιλογής ελληνικών ή γαλλικών υποτίτλων.
