Δύο είναι οι πιο σημαντικές μορφές θεατροποίησης της Ιστορίας μετά το ιστορικό δράμα και το μπρεχτικό επικό έργο: το θέατρο-ντοκουμέντο και το θέατρο της αφήγησης. Αρκετοί σύγχρονοι καλλιτέχνες καταπιάνονται με αυτά τα δύο είδη σε μια προσπάθεια να αναψηλαφήσουν την Ιστορία που έχει γραφτεί ή γράφεται, την ιστορία ενός τόπου, μιας κοινωνίας ή προσώπων. Κάποιες από τις παραστάσεις τους παίζονται αυτήν την περίοδο.
Γράμματα, συνεντεύξεις, ημερολόγια, πρωτόκολλα δικών, ηχογραφημένα ντοκουμέντα, φωτογραφίες μπορεί να αποτελέσουν το υλικό ενός δημιουργού που έχει αποφασίσει να φέρει επί σκηνής το χρόνο της Ιστορίας και να (ανα)συνθέσει μπροστά στα μάτια των θεατών κοινωνικές και πολιτικές καταστάσεις και γεγονότα που έχουν καταγραφεί στη συλλογική μνήμη.
Για παράδειγμα, ο τρόπος με τον οποίο η Λιβανέζα πολυβραβευμένη live artist Τάνια Ελ Χούρι προσέγγισε το παρελθόν στη νέα της περφόρμανς «Cultural exchange rate» που ανέβηκε στον Εκθεσιακό Χώρο της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση τις προηγούμενες μέρες, ήταν προσωπικός. Αντλώντας υλικό από ηχογραφημένες συνομιλίες με την εκλιπούσα γιαγιά της, από μαρτυρίες της προφορικής παράδοσης ενός απομακρυσμένου συνοριακού χωριού της πατρίδας της, του Άκαρ, αλλά και από την αναπάντεχη ανακάλυψη χαμένων συγγενών της στο Μεξικό, συνέθεσε μία συνταρακτική αφήγηση ενός αιώνα πολεμικών συγκρούσεων και μετανάστευσης. Ξαφνικά οι αναμνήσεις της οικογένειάς της έγιναν κοινό βίωμα και όσο σκεφτόμαστε όλα όσα συμβαίνουν αυτήν την περίοδο στα ελληνικά νησιά γύρω από το προσφυγικό και το μεταναστευτικό, συνειδητοποιούμε κάτι οδυνηρό: η πραγματικότητα ανταγωνίζεται και κάποιες φορές ξεπερνά το θεατρικό εύρημα.
Ακόμη μία παράσταση που ξεκίνησε αυτήν την εβδομάδα και ακουμπά την ιστορική μνήμη με κριτικό τρόπο είναι η «Ηλέκτρα: μια σύγχρονη τραγωδία», για την αγωνίστρια της Εθνικής Αντίστασης και υπέρμαχο των γυναικείων δικαιωμάτων Ηλέκτρα Αποστόλου. Ο σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Μωραΐτης μεταφέρει στη σκηνή του Θεάτρου Σταθμός τη συνάντηση της Αποστόλου (Άλκηστις Νικολαΐδη) με τον βασανιστή της (Ερρίκος Λίτσης) και αναδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο μια γυναίκα θυσίασε τη ζωή της υπερασπιζόμενη τα ιδανικά, την ιδεολογία και τους αγώνες χιλιάδων ακόμη λαϊκών αγωνιστών για μια κοινωνία ειρηνική κι ελεύθερη από εκμετάλλευση. Η ιστορική περίοδος που καταγράφει η παράσταση ανήκει στο παρελθόν, αυτή η σελίδα γράφτηκε, ο ιστορικός έκανε τον απολογισµό του, η αλήθεια της όμως παραμένει.
Στο ίδιο θέατρο παίζονται και οι «Μάρτυρες των Αθηνών», μια παράσταση που αναψηλαφεί τη σύγχρονη Ιστορία υπό κοινωνιολογικό πρίσμα. Ο Μάνος Καρατζογιάννης, χρησιμοποιώντας ως δραματουργικό υλικό μαρτυρίες, αναλύσεις, ιστορικά κείμενα, θέλει να «μάθει» στον θεατή, σύμφωνα με δήλωσή του στο «α», «την Ιστορία με αίσθημα» μέσα από μια ανατριχιαστικά αποκαλυπτική διαδρομή στην κατεχόμενη Αθήνα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου με πρωταγωνιστές διαφορετικών γενιών (Ρουμπίνη Βασιλακοπούλου, Εβίτα Ζημάλη, Θεοδώρα Μαστρομηνά, Μάρκος Μπούγιας, Γιώργος Παπαπαύλου, Μαριέτα Σγουρδαίου, Αθηνά Τσιλύρα, Κατερίνα Φωτιάδη).
Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός, ο δημιουργός που από τη δεκαετία του ’80 υποστήριξε την έννοια του μεταμοντέρνου θεάτρου μέσα από ανατρεπτικές πραγματεύσεις κλασικών έργων και πρωτότυπες συνθέσεις προβληματισμού και αναζήτησης νέων θεωρητικών εργαλείων έκανε ένα ηχηρό comeback στο Θησείον με ένα έργο-χρονικό της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας. Στο «Κομμώτριες/ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ» έξι ηθοποιοί (Χάρης Φραγκούλης, Άντριν Φρίλινγκ, Μάιρα Γραβάνη, Ηλέκτρα Νικολούζου, Άρης Νινίκας, Ανδρομάχη Φουντουλίδου) γίνονται το τοπίο της Ιστορίας και δημιουργούν μια (δια)μαρτυρία της κοινωνικοπολιτικής κατάστασης που επικράτησε στη χώρα μας από τη Μεταπολίτευση και μετά. Με τη νέα θεατρική του πρόταση δεν στοχεύει να δώσει απαντήσεις σχετικά με το τι ήταν η Μεταπολίτευση, αλλά να κάνει μια επισκόπηση που θα οδηγήσει σε ένα στοχασμό, σε προσωπικά συμπεράσματα γύρω από τη φθορά της σιγουριάς, την απώλεια της πίστης στις ιδεολογίες, τις χαμένες προσδοκίες κ.ά.
Στην πρόκληση του «πολιτικού θεάτρου», αξιοποιώντας το ιδιωτικό πεδίο και την υποκειμενικότητα, ανταποκρίθηκε φέτος και η 33χρονη ηθοποιός και σκηνοθέτις Ελεάνα Γεωργούλη, η οποία παρουσιάζει στο Θέατρο του Νέου Κόσμου την παράσταση «Κόκκινα τετράδια». Το υλικό της δουλειάς της προέρχεται από το ημερολόγιο και τις επιστολές της αντιστασιακής γιαγιάς της. Ποτισμένα με ζωή, έρωτα, πόνο κι ελπίδα, τα «Κόκκινα τετράδια» βασίζονται στην αληθινή ιστορία της αντιστασιακής Βάσως Στροφύλλα και αναφέρονται σε σημαντικές στιγμές της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας, από το 1940 μέχρι το 1953. Στην παράσταση παίζει η Ελεάνα Γεωργούλη με τους Ανδρέα Κοντόπουλο, Νάνσυ Μπούκλη και Γιάννη Φίλια.
Περισσότερες πληροφορίες
Τα κόκκινα τετράδια
Η παράσταση ζωντανεύει την αληθινή ιστορία της γιαγιάς της συγγραφέα, τα χρόνια της στον αντιφασιστικό αγώνα, τη συνάντησή της με τον έρωτά της ζωής της, τη δολοφονία της αδερφής της, τη διαδρομή της στην παρανομία και τη φυλακή έως και την απελευθέρωσή της το 1953.
Οι μάρτυρες των Αθηνών
Η παράσταση βασίζεται στην ιστορική έρευνα, σε πηγές και μαρτυρίες από τα γεγονότα του Β΄ Παγκοσμίου στην Αθήνα, με αφορμή τη συμπλήρωση 75 χρόνων από την απελευθέρωσή της από τη ναζιστική κατοχή.
Ηλέκτρα: μια σύγχρονη τραγωδία
Ένα έργο που βασίζεται στη ζωή της αγωνίστριας της Εθνικής Αντίστασης Ηλέκτρας Αποστόλου, η οποία συναντά στη σκηνή τον βασανιστή της.
Κομμώτριες / ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ
Μια παράσταση-χρονικό της Μεταπολίτευσης, που συνδέει το θέατρο με την πολιτική και την κοινωνική μνήμη, μετατρέποντας τη σκηνή σε μια πλατφόρμα διαλόγου με στόχο να πυροδοτήσει τη σκέψη.
