Ο Θέμης Μουμουλίδης γράφει για τη «δική» του Έντα Γκάμπλερ

Ο γνωστός σκηνοθέτης ανεβάζει στο Θέατρο Άλμα (από 6/2) ένα από τα πιο απαιτητικά έργα της παγκόσμιας δραματουργίας, την «Έντα Γκάμπλερ» του Ίψεν, με την Ιωάννα Παππά στον ομώνυμο ρόλο. Με την ευκαιρία γράφει για το έργο, τον συγγραφέα, αλλά και την πρωταγωνίστριά του.

«Η Έντα Γκάμπλερ είναι αδιαμφισβήτητα ένα κείμενο σκοτεινό και "δύσβατο". Πολυπρισματικό, όπως και η ηρωίδα του. Η επιλογή του έχει ως σημείο εκκίνησης την ανάγκη μου να δω την ελληνική κρίση –και κατ’ επέκταση τη γενικευμένη κρίση της εποχής μας– μέσα από το θέατρο. Το ζήτημα της χρεοκοπίας επανέρχεται σταθερά στο έργο του Ίψεν – χρεοκοπία οικονομική, αλλά και γενικότερη, χρεοκοπία ιδανικών, δομών, αντιλήψεων, συνειδήσεων… Αναζήτησα, επομένως, το επίκαιρο και το πολιτικό του κειμένου. Στο έργο, για παράδειγμα, ο Τέσμαν ξεκινάει μια καινούργια ζωή έχοντας "κατακτήσει" την Έντα, τρόπαιο για τις κοινωνικές φιλοδοξίες του, αγοράζοντας, αν και ανεπαρκής οικονομικά, τη διάσημη βίλα Φαλκ και υποθηκεύοντας το μέλλον των δύο θείων του, οι οποίες μπαίνουν εγγυήτριες με τις συντάξεις τους. Πόσο οικείο ακούγεται όλο αυτό… το όνειρο των ανερχόμενων μικροαστών να ζήσουν "πολυτελώς" (και συνήθως ατελώς) υποθηκεύοντας προοπτικά το μέλλον της κοινωνίας. Το "δικαίωμα στο όνειρο", που έχτισε ο παγκόσμιος καπιταλισμός, προτείνοντας στην ουσία την υλική κατάκτηση, δημιουργεί θύτες και θύματα. Η καταναλωτική κοινωνία οδηγείται σε μιαν άκριτη σπατάλη, προσπαθώντας να διασκεδάσει την υπαρξιακή ανία της.

Ο Ίψεν γράφει σε μια εποχή μεγάλων κοινωνικών ανακατατάξεων. Οι αλλαγές που ακολουθούν είναι κοσμογονικές. Για την εποχή της, η Έντα Γκάμπλερ είναι ένα πρόσωπο που έρχεται από το μέλλον – γι’ αυτό και δεν έγινε κατανοητή και προκάλεσε σύγχυση. Το μέλλον από το οποίο ερχόταν τότε η Γκάμπλερ είναι το δικό μας παρόν. Και, βέβαια, παραμένει πάντα το ερώτημα ποια είναι, τι είναι η Έντα Γκάμπλερ; Ένα "τέρας με μορφή γυναίκας", όπως είχε χαρακτηριστεί από τους πρώτους κριτικούς του έργου, ή ένα πλάσμα που οδηγείται στην καταστροφή επειδή δεν χωράει σ’ αυτόν τον γκρίζο, τον στερημένο από αυθεντικά όνειρα και από αυθεντική ύπαρξη κόσμο; Ή και τα δύο; Η Έντα αντιστέκεται, μιλάει μόνο με τη σιωπή της. Ανιχνεύουμε τη σιωπή της, "διαβάζοντας" ταυτόχρονα όλα τα πρόσωπα του έργου σε μια προσπάθεια να παρακολουθήσουμε την εξέλιξή τους. Κανένας ήρωας δεν είναι όπως εμφανίζεται. Καθένας έχει το δικό του σχέδιο για το μέλλον. Πρόσωπα που συχνά συμπεριφέρονται πιο σκοτεινά και αποδεικνύονται πιο τερατώδη από την Έντα.

Η επιλογή της Ιωάννας Παππά ήταν για μένα αυτονόητη. Στο πρόσωπό της βλέπω μια ιδανική Γκάμπλερ. Είναι μια ολοκληρωμένη ηθοποιός, από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της γενιάς της. Συνεργαστήκαμε δημιουργικά, σε σημαντικές παραστάσεις (Ιφιγένεια εν Αυλίδι, Τρωάδες, Αντιγόνη κ.ά.) έχοντας πλέον αναπτύξει έναν κοινό κώδικα. Διαθέτει ένα σπάνιο και αξιοζήλευτο σκηνικό ένστικτο, αλλά και την τεχνική να αναλύει στοχαστικά και να συνθέτει τελικά στην ερμηνεία της. Η Ιωάννα συν-εργάζεται, δοκιμάζει, προτείνει, ρισκάρει, παθιάζεται... Διαθέτει μια σπάνια αντίληψη για τη θεατρική εργασία. Πιστεύω πως και αυτήν τη φορά καταθέτει μια ιδιαίτερη, εξαιρετική ερμηνεία στον πλέον απαιτητικό, σκοτεινό και δυσερμήνευτο, ίσως, ρόλο του παγκόσμιου θεάτρου».