Φιλαρέτη Κομνηνού: «Είχα κουραστεί να παίζω πράγματα που δεν έχουν ρίσκο»

Τον σκοτεινό ρόλο μιας άκαμπτης γυναίκας ερμηνεύει η Φιλαρέτη Κομνηνού στις «Μεγάλες προσδοκίες» του Τσαρλς Ντίκενς στο Σύγχρονο Θέατρο. Η Μαρία Κρύου μίλησε μαζί της για την παράσταση λίγο πριν την πρεμιέρα στις 31/1.

Οι «Μεγάλες Προσδοκίες» του Τσαρλς Ντίκενς στη σκηνή ήταν μια έκπληξη. Ποιος είχε την ιδέα;
Η Λίλλυ Μελεμέ μου το πρότεινε και είπα να το σκεφτώ. Είχα διαβάσει το μυθιστόρημα στα εφηβικά μου χρόνια κι όταν ξαναείδα τη Μις Χάβισαμ έπαθα έρωτα μαζί της. Σε ανύποπτο χρόνο είχα δηλώσει ότι θα ήθελα να παίξω ένα ρόλο που να βγάζει όλη την τρέλα, την παράνοια και το χιούμορ που μπορεί να έχουν οι περσόνες του Αλμοδόβαρ. Για μένα η Χάβισαμ κινείται σ’ έναν κόσμο σουρεαλιστικό. Όταν άρχισε η μελέτη του ρόλου, συνειδητοποίησα ότι για τον Ντίκενς, που είχε σχέση με την ψυχιατρική, αυτή η γυναίκα δεν είναι μόνο προϊόν συγγραφικής φαντασίας, αλλά μελέτης πάνω σε μια συμπεριφορά. Ξέρεις ότι στην ψυχιατρική υπάρχει το σύνδρομο Χάβισαμ που έχει να κάνει με τη μετατραυματική διαταραχή;

Ποια είναι λοιπόν η Χάβισαμ;
Η γυναίκα αυτή έχει υποστεί μια προδοσία και η απογοήτευση την οδήγησε σε ένα ισχυρό σοκ από το οποίο αρνείται να βγει. Δεν περνάει τα στάδια του πένθους, της απώλειας, μένει στο πρώτο στάδιο της απόλυτης άρνησης, που σημαίνει ότι παγώνει το χρόνο. Σταματάει τα ρολόγια του σπιτιού ακριβώς τη στιγμή που έγινε το γεγονός, αρνείται να βγει από το σπίτι, δεν τη βλέπει το φως του ήλιου. Εγώ το μεταφράζω σαν ένα είδος βαμπιρισμού. Κάνει προβολή του εαυτού της σε ένα άλλο πλάσμα, τη νεαρή Εστέλα την οποία υιοθετεί και την εκπαιδεύει έτσι ώστε να απολέσει οτιδήποτε συναισθηματικό. Την έχει κάνει μια μηχανή σαγήνης και εξόντωσης για να καταστρέψει ό,τι έχει σχέση με το αρσενικό. Έχει μια τοξικότητα, που λειτουργεί ως δηλητήριο τόσο για τους γύρω όσο και για τον εαυτό της.

Είναι από τους πιο δύσκολους ρόλους που έχεις ερμηνεύσει;
Ο βαθμός δυσκολίας είναι μεγάλος, αλλά μου αρέσει πολύ. Είχα κουραστεί να παίζω πράγματα που δεν έχουν ρίσκο. Η ιστορία αφορά έναν ανεκπλήρωτο έρωτα, σίγουρα όχι το πιο πρωτότυπο θέμα, αλλά ο τρόπος που τη χτίζει ο Ντίκενς είναι σύνθετος και γοητευτικός. Δραματοποιώντας ένα κλασικό αριστούργημα δεν στοχεύουμε σε κάτι κλασικό, κάτι συμβατικό. Παίζουμε με το χρόνο. Το σκηνικό του Κωνσταντίνου Ζαμάνη είναι μίνιμαλ, ενώ τα κοστούμια της Βασιλικής Σύρμα έχουν στοιχεία εποχής, κι αυτό λειτουργεί αντιστικτικά.

Ποιοι είναι οι συμπρωταγωνιστές σου;
Ο Αλέκος Συσσoβίτης, με τον οποίο αν και γνωριζόμασταν δεν είχαμε παίξει ποτέ μαζί, ο Γιώργος Χριστοδούλου και η Νατάσα Εξηνταβελώνη, παλιοί μαθητές μου, ο Κωνσταντίνος Γεωργαλής και η Λήδα Κουτσοδασκάλου.

Ποια πράγματα θεωρείς αδιαπραγμάτευτα σε μια συνεργασία;
Το να μη μου στερεί την έμπνευση. Αν μια συνεργασία με κάνει να αισθανθώ απλό εκτελεστικό όργανο και δεν μου δώσει την ευκαιρία να εμπνευστώ ή να προτείνω κάτι, αισθάνομαι να μαραίνομαι. Αγαπώ τη δουλειά μου γιατί με κάνει δημιουργική. Καταλαβαίνω ότι κάποιοι σκηνοθέτες χρησιμοποιούν την παράσταση σαν άλλοθι για να ικανοποιήσουν το εγώ τους, αλλά αυτή η σκέψη με ξενερώνει.

Ένιωσες ποτέ την ανάγκη να φύγεις από μια παράσταση ενώ ήταν σε εξέλιξη;
Δεν θα μπορούσα να το κάνω. Όπως πολλοί άνθρωποι της γενιάς μου, έχω ντρεσαριστεί σε μια επαγγελματικότητα που λέει ότι δεν εγκαταλείπεις μια παράσταση. Ο Ανδρέας Βουτσινάς ήταν δάσκαλος και μέντορας μου. Όταν κάναμε την «Ηλέκτρα», είχαμε συγκρουστεί δεκαπέντε μέρες πριν από την πρεμιέρα στην Επίδαυρο. Αν θες ήταν ένα είδος προσωπικής άσκησης να κάνω τη δουλειά μου χωρίς να με επηρεάσει η ρήξη.
Είναι θέμα αρχής. Όλοι περνάμε δύσκολες στιγμές στις πρόβες, μπορεί να ξεκινάς με κάποιες προοπτικές μια παράσταση και στην πορεία να βλέπεις ότι εξελίσσεται διαφορετικά. Εκεί, παίρνεις αγκαλιά το ρόλο και λες: «θα τον στηρίξω όπως μπορώ». Τελευταία παρατηρώ συναδέλφους να εγκαταλείπουν παραστάσεις με μεγάλη ευκολία, δέκα μέρες πριν από την πρεμιέρα και πραγματικά απορώ. Είναι ένας κώδικας ηθικής έξω από τον δικό μου και μου δημιουργεί αμηχανία.

«Υπάρχουν θεωρίες που λένε πως ο καθένας μπορεί να γίνει ηθοποιός μόνο με τη δουλειά, όμως εγώ πιστεύω στο ταλέντο. Είναι το πρώτο κοίτασμα, τώρα το αν θα το εξελίξει κάποιος με τη δουλειά και την εκπαίδευση για να λάμψει, είναι θέμα προσωπικής επιλογής».

Όταν ο γιος σου, ο Γιώργος Παπαγεωργίου εκδήλωσε την επιθυμία να γίνει ηθοποιός τον ενθάρρυνες;
Δεν μου άρεσε και πολύ η ιδέα. Τα παιδιά των ηθοποιών γοητεύονται από το μαγικό κόσμο του θεάτρου. Όταν ένα παιδί έρχεται στις πρόβες στις παράσταση και τρυπώνει στο υποσκήνιο για να παίξει με τα σκηνικά αντικείμενα, τη στιγμή που ο γονιός παίζει στη σκηνή, τα βλέπει όλα σαν ένα παιχνίδι, σαν ένα παραμύθι. Ο Γιώργος ξεκίνησε να σπουδάζει μάρκετινγκ αλλά έβλεπα ότι πήγαινε στα μαθήματα κάνοντας αγγαρεία. Μία ημέρα, λοιπόν, μου είπε «θέλω να γίνω ηθοποιός». Τότε αναρωτιόμουν αν τον γοήτευε ο χώρος ή αν εξέφραζε μια πραγματική ανάγκη.
Μετά τέθηκε το άλλο ερώτημα: «έχει ταλέντο, έχει κάποιο χάρισμα»; Υπάρχουν θεωρίες που λένε πως ο καθένας μπορεί να γίνει ηθοποιός μόνο με τη δουλειά, όμως εγώ πιστεύω στο ταλέντο. Είναι το πρώτο κοίτασμα, τώρα το αν θα το εξελίξει κάποιος με τη δουλειά και την εκπαίδευση για να λάμψει, είναι θέμα προσωπικής επιλογής. Και ξέρεις ποιο είναι το καταπληκτικό; Ενώ η μαμά μου είχε αντίρρηση με το να γίνω εγώ ηθοποιός, για τον εγγονό της υποστήριζε ακριβώς το αντίθετο. Η κυρά Λένη τον λατρεύει κι εκείνος το ίδιο! Όταν πήγαινε στις συναυλίες των Polkar και καθόταν μπροστά τής αφιέρωνε τραγούδια, γονάτιζε σαν να ήταν η Ιουλιέτα του κι εκείνη έλιωνε.

Ήταν δύσκολο να συνδυάσεις τη μητρότητα με τις απαιτήσεις της δουλειάς;
Ο Γιώργος γεννήθηκε όταν ήμουν πολύ μικρή, 21 στα 22. Ήμουν ένα παιδί ακόμα και το περίφημο μητρικό ένστικτο δεν υπήρχε. Ήρθε πολύ αργότερα. Το γεγονός ότι δούλευα στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος μου έδινε το χρόνο να βρίσκομαι κοντά του. Το 1996 που έφυγα από το Κρατικό, ο Γιώργος ήταν ήδη 16 ετών.

Ποια συμβολή του έδωσες για τον επαγγελματικό σας χώρο;
Να μη χτίσει τα όνειρα του σε μπαζωμένα ρέματα. Θα ήθελα να τοποθετηθεί απέναντι στα θέλω του, να πάρει την ευθύνη των απόψεων του, να μην είναι ένα άβουλο πλάσμα, το οποίο ζει με την αγωνία να είναι αρεστός στους άλλους. Πάλεψα γι’ αυτό, σ’ όλη μου τη ζωή κι αυτό προσπαθώ να περάσω έμμεσα στους μαθητές μου. Θέλω να καταλάβουν την αξία του αυτοσεβασμού και της αυτοεκτίμησης. Από την άλλη, είμαι επιεικής απέναντι στους νέους και λόγω ηλικίας. Κατανοώ τη νέα γενιά, η οποία προσπαθεί να σταθεί στα πόδια της, να μπει στο χώρο και να δώσει το στίγμα της.