Ο Αλέξανδρος Μπουρδούμης πρωταγωνιστεί στην «Προσωπική συμφωνία» του Ρόναλντ Χάργουντ στο Θέατρο Από Μηχανής σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Μυλωνά και με αφορμή το έργο μας παραχώρησε μία συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης. Μιλάει για τον καταιγιστικό ρόλο του Αμερικανού αξιωματικού Άρνολντ, που τον έχει επηρεάσει όσο λίγοι μέχρι σήμερα, για την απειλή του φασισμού στην εποχή μας και τη φρίκη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και την τρίτη φορά που θα ερμηνεύσει ένα ρόλο στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου.
Ποιό ήταν το πιο δύσκολο πράγμα που είχατε να διαχειριστείτε ερμηνεύοντας το ρόλο του Αμερικανού αξιωματικού Άρνολντ; Ήταν στοίχημα για σας;
Ο Ταγματάρχης Στήβ Άρνολντ είναι ίσως ένας από τους δυσκολότερους θεατρικούς ρόλους της σύγχρονης θεατρικής δραματουργίας. Πολυδιάστατος, πολυεπίπεδος, πολυμορφικός! Ο Χάργουντ στο έργο πλάθει έναν ήρωα που όσο η πλοκή προχωράει, ζητάει από τον ηθοποιό να εμβαθύνει, δίνοντας βέβαια και τα κατάλληλα θεατρικά εργαλεία και εφόδια, σε τέτοιο σημείο που να μπορεί να συγκρουστεί μαζί του. Η αναζήτηση της αλήθειας είναι αυτοσκοπός για εκείνον και στο πέρασμα του σαρώνει ότι καλό συναντήσει είτε στον ίδιο του τον εαυτό είτε στους άλλους. Πιστεύει ακράδαντα στη καταδίκη του μαέστρου Φουρτβένγκλερ και χρησιμοποιεί όλα τα δυνατά μέσα στην ανάκριση για να το επιτύχει (ψευδή στοιχεία, υπερβολές, ειρωνεία, προσωπική επίθεση κ.ά) σε σημείο που μπορεί να χάσει και το δίκιο του. Έχει ζήσει τη φρίκη του Άουσβιτς, δεν είναι ένας απλός γραφιάς, και διψάει για αίμα και εκδίκηση για όλα αυτά τα εγκλήματα. Ομολογώ πως είναι από τους λίγους ρόλους στη μέχρι τώρα πορεία μου, που με έχει επηρεάσει τόσο πολύ στη καθημερινότητα μου και πιστεύω ότι θα τον κουβαλάω και αργότερα -στη δουλειά αλλά και στη ζωή μου- γιατί ζητάει από τους άλλους μα και από τον ίδιο του τον εαυτό να πάρει θέση απέναντι στα πράγματα.
«Μπήκα στα «παπούτσια» του Ταγματάρχη Άρνολντ που έζησε από πρώτο χέρι την απελευθέρωση των εναπομείναντων Εβραίων στο Άουσβιτς, προσπαθώντας να φτιάξω τη μυρωδιά της καμένης σάρκας που οσμίζεται από 4 μίλια μακριά, όπως λέει ο ίδιος στον τελευταίο του μονόλογο.»
Το έργο του Ρόναλντ Χάργουντ πραγματεύεται μια αληθινή ιστορία. Ποιές είναι οι σκέψεις σας για την προσωπικότητα του Βίλχελμ Φουρτβένγκλερ;
Το έργο βασίζεται σε αληθινά γεγονότα, μιας εποχής ούτε πολύ μακρινής αλλά ούτε και πολύ κοντινής σε μας, στο κατεστραμμένο Βερολίνο του 1946. Ο διασημότερος μαέστρος όλου του κόσμου εκείνη την εποχή ανακρίνεται για τη σχέση του με το Ναζιστικό κόμμα και τον ίδιο τον Αδόλφο Χίτλερ όσο βρισκόταν στην εξουσία. Πάντα μου έρχεται στο νου σκεπτόμενος την περίπτωση του Φουρτβένγκλερ το περίφημο «...και που είναι οι πνευματικοί άνθρωποι της χώρας;». Αναρωτιέμαι αν ήμουν στη θέση του τί θα έκανα, πώς θα αντιδρούσα αν ζούσα κάτω από εκείνες τις συνθήκες απόλυτου τρόμου και επιβολής στην προσωπική αλλά και στην επαγγελματική ζωή. Η θέση του μαέστρου είναι δύσκολη και ιδιαίτερη, από τη μία η έντονη καλλιτεχνική προσωπικότητα του, που δε δέχεται ούτε χιλιοστό να μετακινηθεί στο πώς θα πορευτεί στη τέχνη του και από την άλλη ο φόβος ότι δε θα μπορέσει να επιβιώσει μέσα σε όλον αυτόν τον ζόφο, προσφέροντας όπου μπορούσε τη βοήθεια του σε Εβραίους μουσικούς, κυρίως λόγω των «γνωριμιών» του, γεγονός που τον ακινητοποιούσε στο να πάρει ανοιχτή θέση απέναντι στο ναζιστικό καθεστώς και στον ίδιο τον Φύρερ. Κάποια στιγμή στην πρόβα ο κ. Τσακίρογλου μου παρομοίασε την ανάκριση αυτή με μια φανταστική συνάντηση του Σεφέρη με τον ανακριτή του μετά από το πέρας της δικτατορίας και κατά πόσο μίλησε ενάντια στη χούντα ή απλώς ήθελε να το κάνει αυτό μόνο με τη ποίηση του. Δε ξέρω... φοβάμαι ότι αν έβαζα τον εαυτό μου στη θέση του δε ξέρω τι θα διάλεγα αλλά παίζω τον ανακριτή και το μόνο που σκέφτομαι είναι το πώς θα βρω στοιχεία για να τον καταδικάσω!
Μπήκατε στο κλίμα μίας εποχής που χάραξε ανεπανόρθωτα την ανθρωπότητα. Πώς νιώσατε μέσα σε αυτό το κλίμα; Τί προκάλεσε μέσα σας;
Δουλέψαμε πολύ ομαδικά κατά τη διάρκεια των δοκιμών. Όλος ο θίασος έφερνε υλικό στη πρόβα για εκείνη την εποχή και ιδιαίτερα για τον τρόπο που οι Ναζί επιστημονικοποίησαν την εξόντωση των Εβραίων. Μπήκα στα «παπούτσια» αυτού του Ταγματάρχη που έζησε από πρώτο χέρι την απελευθέρωση των εναπομείναντων Εβραίων στο Άουσβιτς, προσπαθώντας να φτιάξω τη μυρωδιά της καμένης σάρκας που οσμίζεται από 4 μίλια μακριά, όπως λέει ο ίδιος στον τελευταίο του μονόλογο. Οι φωτογραφίες, τα βίντεο, τα ντοκουμέντα με βοήθησαν παρά πολύ σε αυτό, αλλά κυρίως η δουλειά με το σκηνοθέτη Δημήτρη Μυλωνά αλλά και όλους τους συναδέλφους μου επί σκηνής, που στο τέλος έκαναν αυτή την οσμή θανάτου να την αισθάνομαι καθημερινά στις παραστάσεις, προκαλώντας βαθιά ρωγμή στη ψυχή μου αλλά και ευχαρίστηση που το κοινό κάθε βράδυ γεμίζει ασφυκτικά το Από Μηχανής Θέατρο, εισπνέοντας αυτή τη φρίκη αλλά και προβληματίζοντας γύρω από τα καίρια ερωτήματα του έργου και της παράστασης μας.
Βλέπετε κοινά ιδεολογικά ή και κοινωνικά στοιχεία που συνδέουν εκείνη την εποχή με τη δική μας;
Η ιστορία επαναλαμβάνεται, κακά τα ψέματα. Το έργο επίκαιρο όσο ποτέ άλλοτε, μιάς και ο φασισμός, με όλους τους τρόπους, χτυπάει την πόρτα όχι μόνο της Ευρώπης πλέον αλλά και του ίδιου του «σπιτιού» μας, κι εμείς του αφήνουμε χώρο να αναπνεύσει. Η παράσταση καλεί τον θεατή να μπει στον κόσμο των ηρώων, θέλει τη συμμετοχή του ενεργή και όχι απλώς να παρακολουθεί ένα ντοκιμαντέρ βασισμένο σε αληθινά γεγονότα. Η ιστορία του Φουρτβένγκλερ είναι αφορμή για να μιλήσουμε γι’ αυτό που ζούμε στη καθημερινότητα μας, γιατί από εκεί θα ξεκινήσουμε να κάνουμε πολιτική, να γίνουμε πολίτες μιας κοινωνίας όπου θέλουμε να πάρουμε θέση απέναντι στο τρόπο διαβίωσης μας, στις σχέσεις μας -τις οικογενειακές, τις φιλικές, τις ερωτικές- και κυρίως στο να μη μιλάμε για την αδικία δίπλα μας, γιατί σύντομα θα είμαστε τα επόμενα θύματα της και τότε ίσως δεν θα υπάρχει κάποιος για να μας υπερασπιστεί. Είναι ένα έργο πολιτικό αλλά και βαθιά ανθρώπινο και νιώθω περήφανος που συμμετέχω σε μια τόσο σπουδαία παράσταση.
«Οι συνεργασίες είναι το άπαν. Με τα χρόνια συνειδητοποιώ ότι δεν φτάνει μόνο το τι παίζεις αλλά και το πού και με ποιούς. Το θέατρο είναι μαραθώνιος και χωρίς καλές συνεργασίες δεν θα τη βγάλεις ούτε ως το 10ο χλμ!»
Πώς νιώθετε για τη συνεργασία σας με δύο σπουδαίους ηθοποιούς επί σκηνής, τον Νικήτα Τσακίρογλου και τον Χρήστο Βαλαβανίδη;
Είναι μεγάλη ευλογία να βρίσκομαι επί σκηνής με δύο από τους γίγαντες του θεάτρου μας. Τα μπουντέλια, όπως θα τους αποκαλούσαν οι παλαιότεροι. Από τη μία, ο Χρήστος Βαλαβανίδης φέρνει μαζί του τον τραγικό κλόουν και τη χαρά του «παιχνιδιού» που καλείται καθημερινά και οφείλει να έχει ένας ηθοποιός, κι από την άλλη ο Νικήτας Τσακίρογλου, ένας Sir, που το πάθος και η προσήλωσή του στο αντικείμενο της υπόκρισης ύστερα από σχεδόν 60 χρόνια είναι ένα σπουδαίο επίσης μάθημα που παίρνω κάθε βράδυ μαζί του. Δεν είναι μόνο τεράστια τιμή αλλά και απόλαυση που παίζω μαζί τους κι έχω τη τύχη να κλέβω κάτι από τη τεχνική και τη τέχνη τους κάθε βράδυ. Βαθιά υπόκλιση και στους δύο!
Οι συνεργασίες είναι το παν για σας;
Είναι το άπαν. Με τα χρόνια συνειδητοποιώ ότι δεν φτάνει μόνο το τι παίζεις αλλά και το πού και με ποιούς. Φέτος η συγκυρία και οι συνθήκες είναι ιδανικές. Το θέατρο ως γνωστόν είναι ομαδικό σπορ και κανένας Μέσι δε θα βρισκόταν στη κορυφή χωρίς τους κορυφαίους συμπαίκτες του. Με ενδιαφέρει κάθε χρόνο πλέον το πού θα βρίσκομαι θεατρικά και με ποιούς ακόμα περισσότερο ασχέτως ρόλου. Το θέατρο είναι μαραθώνιος και χωρίς καλές συνεργασίες δεν θα τη βγάλεις ούτε ως το 10ο χλμ!
Ποιά είναι τα επόμενα καλλιτεχνικά σας βήματα;
Τα επόμενα θεατρικά μου σχέδια περιλαμβάνουν για το καλοκαίρι του 2019 τη συμμετοχή μου στην παράσταση «Προμηθέας Δεσμώτης» του Αισχύλου σε σκηνοθεσία Σταύρου Τσακίρη, στο ρόλο του Κράτους, με το ΔηΠεΘε Πάτρας σε συνεργασία των θεατρικών επιχειρήσεων Τάγαρη στο Φεστιβάλ Επιδαύρου στις 9 & 10 Αυγούστου.
Περισσότερες πληροφορίες
Προσωπική συμφωνία
Το κείμενο βασίζεται στα ημερολόγια που κρατούσε ο σπουδαίος μαέστρος Βίλχελμ Φουρτβένγκλερ, ο οποίος κατηγορήθηκε ως φιλοναζιστής, μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, κατά τη διάρκεια της ανάκρισής του από τους συμμάχους.
