Με τον δικό της έντεχνο τρόπο η Αιμιλία Υψηλάντη μας μιλά για τη γυναίκα, την κοινωνία και τους μύθους της, με αφορμή το έργο «Η αγάπη άργησε μια μέρα» της Λιλής Ζωγράφου, που παίζεται στο Αργώ
«Στο «Αγάπη άργησε μια μέρα» της Λιλής Ζωγράφου επτά γυναίκες ηθοποιοί υποδύονται τρεις γενιές γυναικών από τη δεκαετία του '30 έως το '80, σε μια κωμόπολη στην Κρήτη αρχικά, στην πρωτεύουσα μετά. Βλέπουμε πως ζούσαν στις συνθήκες εκείνων των εποχών που κάποιες από μας -μεγάλες πια- ζήσαμε μέρος τους, ενώ για άλλες μοιάζουν μακρινό παρελθόν. Τι ξέρει το σημερινό κορίτσι από την απομόνωση της επαρχίας, από τα σκληρά και πολλές φορές απάνθρωπα ήθη σε βάρος κυρίως των γυναικών; «Όλα μου τα παιδιά μεγάλωσαν σαν φταίχτες, ένοχοι, με το στίγμα αυτής της απάνθρωπης επαρχίας που δημιουργούσε ανάπηρους, με μάτια χαμηλωμένα, ταπεινωμένους εκ των προτέρων» λέει η Λιλή Ζωγράφου. Τι γνωρίζει η σημερινή μαθήτρια του λυκείου που παρακολουθεί την παράσταση μας, από τον εξαναγκασμό στην παρθενία, την παρθενοραφή, την υποχρέωση των μικρότερων να μείνουν ανύπαντρες αν δεν παντρευτεί η μεγάλη; Ο δρόμος για την κοινωνική απελευθέρωση των γυναικών είναι μακρύς από το ‘30 έως σήμερα. Πολλά καταργήθηκαν, πολλά κατακτήθηκαν, πολλά θεσμοθετήθηκαν. Αλλά και πολλά απομένουν, η βία, η σεξουαλική εκμετάλλευση, η ανισότητα σε πολλούς χώρους δουλειάς. Η Λιλή Ζωγράφου σε αυτό το έργο της, με τη γλαφυρή της πένα,τα αναδεικνύει και τα καταγγέλει ανοίγοντας στις γυναίκες δρόμους για την ελευθερία.
Ο λόγος... εν αρχή ην. Για τον ηθοποιό το θέατρο είναι βασικά λόγος. Ο λόγος είναι το βασικό όχημα που μεταφέρει έννοιες, νοήματα, αξίες, συναισθήματα. Και στο έργο «Η αγάπη άργησε μια μέρα» ο λόγος της Λιλής Ζωγράφου εμπεριέχει όλες τις αξίες και λαχτάρες της ζωής, των γιαγιάδων, των μητέρων μας, τις δικές μας, των παιδιών και των εγγονών μας.
»Η συλλογική μνήμη υπάρχει και μας συνδέει, γιατί δεν γεννηθήκαμε στο πουθενά και από κανέναν. Κουβαλάμε μέσα μας τους προγόνους μας, τον τόπο μας. « ́Ερατώ δεν ζούμε μόνες στη γη» λέει κάποια στιγμή στο έργο στην κόρη της η μάνα. Και εμείς οι ηθοποιοί σε αυτή τη συλλογική μνήμη καταφεύγουμε, αυτήν προσπαθούμε να ανασκαλέψουμε όταν παίζουμε ρόλους σαν αυτόν της μάνας, που παίζω στην παράσταση εγώ, της μάνας που είναι πάντα «πηγή καλοσύνης και απαντοχής».
Διάφοροι φορείς εξουσίας χειραγωγούν έτσι κι αλλιώς τη συνείδηση μας. Οι νόμοι της πολιτείας, οι οικογένεια, η εκκλησία, το σχολείο, τα κόμματα, το κοινωνικό περιβάλλον. Σήμερα η συλλογική αλλά και η ατομική προσπάθεια για κατανόηση των αναγκαίων περιορισμών και των ορίων των ανοχών γίνεται συνεχώς πιο δύσκολη. Είναι επίπονη η ατομική ευθύνη να συλλογιζόμαστε, να συνεργαζόμαστε, να ελέγχουμε, να αντιδρούμε. Η Λιλή Ζωγράφου είναι με το έργο και τη ζωή της και τώρα, σήμερα, υπόδειγμα όχι μόνο γυναίκας αλλά ανθρώπου που πάλευε κάθε στιγμή για τη χειραφέτηση της.
»Η τέχνη δεν αλλάζει τον κόσμο. Τον σημερινό μας κόσμο τον αλλάζουν καθημερινά άλλοι παράγοντες, οι πόλεμοι, η οικονομική εξαθλίωση, η κλιματική αλλαγή, η τεχνολογία, η βιολογία. Η τέχνη λειτουργεί θεραπευτικά, μπορεί να ανακουφίσει να δώσει χαρά, ελπίδα. Όταν από την αθλιότητα των γκράφιτι της οδού Πατησίων βλέπεις στο βάθος τον Παρθενώνα παίρνεις κουράγιο για να συνεχίσεις τη μέρα σου.
Η κάθε κοινωνία συνδέεται με τους μύθους που χρειάζεται. Οι μύθοι είναι απαραίτητοι για τη συνοχή μιας κοινωνίας. Και εμείς οι Έλληνες, την ελληνικότητα μας εκτός από τη γλώσσα και της μυρωδιές του τόπου μας, την αναγνωρίζουμε στους μύθους μας. Αυτό που αναφέρθηκε πιο πάνω για τη συλλογική συνείδηση το ζουν στην Επίδαυρο κάθε καλοκαίρι οι θεατές που ανεξάρτητα από ηλικίες και μόρφωση συμπάσχουν με τους ήρωες του Θηβαϊκού κύκλου και τους Ατρείδες. Κάθε εποχή έχει ανάγκη να φτιάξει τους δικούς της μύθους που ίσως αντέξουν στο χρόνο ανάλογα με τις αξίες που μεταφέρουν και τις ανάγκες τις ανθρωπότητας. Για τη δική μας γενιά ήταν ο Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ, ο Πατρίς Λουμούμπα-κανένας νέος δεν τον ξέρει- ο Μαντέλα».
Περισσότερες πληροφορίες
Η αγάπη άργησε μια μέρα
Συγκλονιστική εικόνα της ελληνικής επαρχίας μεταξύ 1930 και 1980, ένα δριμύ «κατηγορώ» στην καταπίεση και ταυτόχρονα ένας ύμνος στον έρωτα και στην ελευθερία.
