Γιάννης Μόσχος: "Το Εθνικό θέλω να είναι μέρος της κοινωνίας, όχι μόνο να παράγουμε παραστάσεις"

Ποιες προτεραιότητες έθεσες αναλαμβάνοντας την καλλιτεχνική διεύθυνση του Εθνικού Θεάτρου;
Πρώτη προτεραιότητα είναι η διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού για να λειτουργήσει καλύτερα ο οργανισμός εσωτερικά και για να μπορεί να διεκπεραιώνει τις παραγωγές του. Όχι, ότι δε λειτουργούσε καλά πριν, αλλά πάντα υπάρχουν περιθώρια για το καλύτερο. Μου πήρε έξι μήνες να καταλάβω τι ακριβώς γίνεται, ποιοι είναι οι μηχανισμοί λειτουργίας και στη συνέχεια προχώρησα με κάποια πρακτικά πράγματα. Κατάφερα να αυξήσω κάποιες αμοιβές συνεργατών, αλλά παραμένει το πρόβλημα με τους ηθοποιούς που έχουν να πάρουν αύξηση εδώ και δέκα χρόνια. Είναι μεγάλο το κονδύλι που θα πρέπει να βγει γι’ αυτήν την αύξηση και ελπίζω να εισακουστώ στο υπουργείο με το οποίο θα συζητήσω. Στη συνέχεια προχώρησα στον επόμενο στόχο που είναι το άνοιγμα στο εξωτερικό. Εδώ και μερικούς μήνες ταξιδεύω στο εξωτερικό και συναντώ ανθρώπους μεγάλων θεατρικών οργανισμών στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Αγγλία. Έχω ήδη συζητήσει με την Comedie Francaise, το Théâtre de la Ville, το Odeon, το Berliner Ensemble, το Deutsches Theatre και σύντομα πάω στο National Theater και στο Barbican. Στο εξωτερικό είμαστε γνωστοί για τη θεατρική μας δραστηριότητα, αλλά πρέπει να μας γνωρίσουν καλύτερα, πρέπει να προχωρήσουμε σε συνέργειες, πρέπει το Εθνικό Θέατρο να ταξιδέψει. Οι πρώτες επαφές που έκανα είναι θετικές και σίγουρα ένα ωφέλιμο χαρτί για εμάς το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. Είναι ένας μυθικός χώρος, τόσο για εμάς, όσο και για τους ξένους. Η σύνδεση με το εξωτερικό είναι απαραίτητη! Πολλές φορές μένουμε εγκλωβισμένοι στη δική μας πραγματικότητα και δε βλέπουμε την πραγματικότητα όλου του κόσμου. Έχουμε ανάγκη και από νέες προσλαμβάνουσες.

Στη συζήτηση με τους διεθνείς θεατρικούς οργανισμούς φάνηκε να υπάρχει ένα μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τα ελληνικά έργα;
Τους ενδιαφέρουν τα ελληνικά έργα με δεδομένο ότι δεν ομφαλοσκοπούν. Η αλήθεια είναι ότι τα θέματα στην Ευρώπη είναι κοινά, όλους τους απασχολούν τα θέματα της οικογένειας, της οικονομικής κρίσης, της διαφορετικότητας. Αυτό διαπιστώνω μέσα από τα ταξίδια μου, τα οποία είναι απαραίτητα και τα κάνω με δικά μου έξοδα γιατί δεν θέλω να υπάρξει καμία υπόνοια ότι τα πραγματοποιώ για όφελος ιδιωτικό.

Μα, στις υποχρεώσεις του καλλιτεχνικού διευθυντή δεν είναι τα ταξίδια και οι επαφές με το εξωτερικό;
Είναι, αλλά επειδή το μπάτζετ του Εθνικού Θεάτρου είναι πολύ περιορισμένο, προτιμώ να το κάνω με τα δικά μου έξοδα. Όταν οι εργαζόμενοι έχουν χαμηλούς μισθούς πρέπει να είμαι πολύ συγκρατημένος, οπότε δεν μπορώ να βάλω στα έξοδα της διαμονής ένα καλό ξενοδοχείο. Δικαίως όλοι οι καλλιτεχνικοί διευθυντές, διαχρονικά, ζητούν την άφιξή της χρηματοδότησης του Εθνικού γιατί το οικονομικό μας περιορίζει πολύ στο να δώσουμε ανάταση στην πρώτη κρατική σκηνή της χώρας. Η ανάπτυξη του Εθνικού Θεάτρου μπορεί να έρθει με μία χρηματοδότηση που θα στοχεύει στην ανάπτυξη με υποδομές. Πιστεύω πως μέχρι να φύγω από την καλλιτεχνική διεύθυνση θα έχω βρει τους πόρους που θα διασφαλίσουν ό,τι καλύτερο για τη βιωσιμότητα του Εθνικού Θεάτρου και βέβαια για να μπορεί ο καλλιτεχνικός διευθυντής να κάνει κάποια αναγκαία ταξίδια.
 

Όσον αφορά το ρεπερτόριο επιδιώκεις την ισορροπία ανάμεσα στο κλασικό και το σύγχρονο;
Θέλω να υπάρχει μια βεντάλια που να τα έχει όλα και το Εθνικό Θέατρο είναι ανοιχτό σε όλους. Ως καλλιτεχνικός διευθυντής κάνω κάποιες επιλογές και προφανώς δεν μπορείς να πάρεις όλους τους ανθρώπους του θεάτρου στο Εθνικό για να εργαστούν. Γίνεται μία επιλογή, που είναι αποτέλεσμα πολλών πραγμάτων. Το Εθνικό πρέπει να είναι ένα πολυσυλλεκτικό θέατρο, ανοιχτό σε όλη τη γκάμα των φωνών και να έχει από κλασικές αναγνώσεις, μιούζικαλ έως και πιο πειραματικές.

Πες μας για την επανέναρξη της Πειραματικής Σκηνής και την επιλογή να ορίσεις τρεις ανθρώπους ως καλλιτεχνικούς υπεύθυνους.
Επαναλειτουργεί φέτος ως Πειραματική Σκηνή Νέων Δημιουργών και η ιδέα για τους τρεις υπεύθυνους ήρθε από την υπεύθυνη του γραφείου μου, Νατάσα Διαμαντοπούλου. Το πρότεινε και μου φάνηκε ωραία ιδέα. Πάντα ακούω τις γνώμες των συνεργατών και παίρνω πράγματα τα οποία μου φαίνονται ενδιαφέροντα. Για μια τριετία ορίσαμε τον Γιώργο Κουτλή, την Κατερίνα Γιαννοπούλου και την Ελένη Ευθυμίου ως υπευθύνους γιατί η Πειραματική Σκηνή δεν είναι ένα απομονωμένο κομμάτι, είναι μέρος του Εθνικού και με την καλλιτεχνική διεύθυνση συζητιούνται οι αποφάσεις. Κάναμε ένα μεγάλο κάλεσμα σε νέους δημιουργούς, ήρθαν 350 σκηνοθετικές προτάσεις συζητήσαμε τις ιδέες που προτάθηκαν με τον Γιώργο Κουλτή, που έχει την ευθύνη φέτος και καταλήξαμε σε πέντε παραστάσεις. Θέσαμε κάποια δεδομένα εξ’ αρχής κι ένα από αυτά ήταν το γεγονός ό,τι θα πρέπει να υπάρχει και ένας σκηνοθέτης απόφοιτος του τμήματος σκηνοθεσίας του Εθνικού. Οι πρώτοι απόφοιτοι βγήκαν μόλις πέρυσι και πιστεύω πως ο πρώτος/η σε βαθμολογία απόφοιτος αυτοδίκαια πρέπει να κάνει την πρώτη σκηνοθεσία στην Πειραματική Σκηνή. Φέτος, το πρόσωπο αυτό είναι ο Ορέστης Σταυρόπουλος, ο οποίος παρουσιάζει αυτό το διάστημα στην Πειραματική Σκηνή Νέων Δημιουργών-Θέατρο Rex- Σκηνή "Κατίνα Παξινού" τους "Προβοκάτορες" του Γιάννη Αποσκίτη. Το σκεπτικό του Γιώργου για το φετινό πρόγραμμα ήταν ελληνικά κείμενα, πρωτότυπα έργα, διασκευές, συνθέσεις, devised theatre.  Υπάρχει ακόμα η τάση στην Ευρώπη οι σκηνοθέτες να γίνονται και δραματουργοί και πάνω σε μία ιδέα φτιάχνουν το κείμενο. Υπάρχει παράλληλα και μία αντίρροπη τάση να επιστρέψουμε στις κλασσικές δραματουργίες. Βλέπω μία ισορροπία, η οποία νομίζω ότι είναι ωφέλιμη. Δεν πιστεύω τους αποκλεισμούς. Δεν υπάρχει ένας τρόπος για να κάνει κανείς θέατρο, πρέπει να τα εξερευνήσουμε όλα. Μπορεί σε είκοσι χρόνια να επιστρέψουμε και να κάνουμε μόνο συγκεκριμένα έργα, κανείς δεν ξέρει τι θα γίνει.

Τι σε οδήγησε στην συγκεκριμένη επιλογή υπευθύνων;
Θα έπρεπε να είναι άνθρωποι πραγματικά νέοι. Θέλουμε να δούμε ανθρώπους νεότερης γενιάς, που και να μη συμφωνείς ή να μην καταλαβαίνεις πώς δουλεύουν είναι χρήσιμο να δεις τις προτάσεις τους. Ο Κουτλής, η Γιαννοπούλου και η Ευθυμίου είναι τρεις σκηνοθέτες πολύ διαφορετικοί μεταξύ τους και αυτό φαίνεται ενδιαφέρον για την Πειραματική. Δεν ανήκουν σε κάποια σχολή, προσεγγίζει ο καθένας το θέατρο με τον τρόπο του και αυτό δίνει την δυνατότητα στην Πειραματική να... πειραματιστεί με διαφορετικούς τρόπους. Διαφέρει το καλλιτεχνικό στίγμα τους, έχουν διαφορετική φιλοσοφία. Στην Πειραματική πρέπει να υπάρχει πολύ μεγάλη ποικιλομορφία. Ελπίδα μου είναι να βγουν οι σκηνοθέτες που θα μας απασχολήσουν στο μέλλον. Και ένας να είναι στα τρία χρόνια, θα είμαι πολύ ευχαριστημένος.

 

Έχεις αγωνία γι’ αυτό που λέμε "επιτυχημένη" καλλιτεχνική πρόταση;
Πώς μετριέται η αποτυχία στην πράξη; Στο θέατρο δεν κάνουμε εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς. Πάντα υπάρχει η πιθανότητα να κάνεις μία παράσταση που να μην αρέσει σε πολλούς, αλλά με αυτό δεν κάνεις κακό σε κανέναν. Επίσης, άλλο είναι η εισπρακτική  επιτυχία ή αποτυχία κι άλλο η καλλιτεχνική. Δεν υπάρχουν κανόνες.

Τι απαντάς σε όσους πιστεύουν πως το Εθνικό Θέατρο δεν είναι τόσο ανοιχτό σε συνεργάτες;
Δεν τις καταλαβαίνω αυτές τις τοποθετήσεις. Το Εθνικό Θέατρο είναι ανοιχτό δεν "μαγειρεύονται" πράγματα, όπως κάποιοι ίσως πιστεύουν. Είμαι 25 χρόνια στη θεατρική ζωή και δεν έχω αισθανθεί να υπάρχει ομερτά μεταξύ των ανθρώπων. Είναι αστικός μύθος αυτό που λένε κάποιοι ότι για να μπεις στο Εθνικό πρέπει να έχεις μπάρμπα στην Κορώνη. Το Εθνικό θέατρο είναι ανοιχτό για όλους και η Πειραματική Σκηνή που είναι ένα νέο στοίχημα το αποδεικνύει.

Έχει ακουστεί πως οι καλοκαιρινές παραγωγές του Εθνικού θα έχουν γυναικεία υπογραφή.
Θα σκηνοθετήσουν δύο γυναίκες και η επιλογή είναι ένα statement κατά κάποιο τρόπο. Υπάρχει ένα θέμα στη διάκριση των γυναικών σε ρόλους ηγετικούς στην τέχνη. Υπάρχει μία προκατάληψη. Τα πράγματα δεν είναι όπως πριν από 20 χρόνια για τις γυναίκες, αλλά παρ’ όλα αυτά το θέμα παραμένει. Θα έπρεπε να πριμοδοτούν τη γυναίκα δημιουργό.

Η διαφορετικότητα είναι λέξη κλειδί που χαρακτηρίζει τις φετινές επιλογές του ρεπερτορίου και των καλλιτεχνικών συντελεστών. Οι επιλογές σου δείχνουν πως είσαι ευαισθητοποιημένος σε αυτό το θέμα.
Το κομμάτι των διακρίσεων και της διαφορετικότητας με ενδιαφέρουν πάρα πολύ και είναι γεγονός πως ο βασικός άξονας που διατρέχει όλες τις παραστάσεις και τις παράλληλες δράσεις μας, συμπυκνώνεται στη φράση: "Είμαστε όλοι διαφορετικοί, είμαστε όλοι ίδιοι". Το Εθνικό Θέατρο άνοιξε ένα δημόσιο διάλογο με σειρά συζητήσεων για καίρια κοινωνικά θέματα. Έχει ήδη γίνει μια συζήτηση για την συμπερίληψη και θα γίνουν κάποιες ακόμα για τα άτομα με αναπηρία, μας ενδιαφέρει ακόμα το θέμα της φυλής, των αλλόφυλων που έχουν επιλέξει να ζήσουν στην Ελλάδα. ΤΙ σημαίνει άραγε γι’ αυτούς η ζωή στην Ελλάδα και η συμμετοχή στην τέχνη;  Τον Ιανουάριο το Εθνικό Θέατρο ξεκινάει από τον Ιανουάριο του 2023 ένα πεντάμηνο πολιτικό πρόγραμμα εργαστηρίων με άτομα από την απεξάρτηση, τα οποία έχουν ολοκληρώσει κάποιο αντίστοιχο πρόγραμμα σε εξειδικευμένη δομή (18 Άνω, ΟΚΑΝΑ, ΚΕΘΕΑ) και βρίσκονται στο στάδιο της επανένταξης. Δεν θέλουμε να δώσουμε λύσεις, δεν είμαστε φορέας που θα δώσει λύσεις, θέλουμε όμως να θέσουμε θέμα στο τραπέζι, να αφουγκραστούμε, να ακούσουμε και να πάρουμε ιδέες. Το Εθνικό θέλω να είναι μέρος της κοινωνίας, δεν θέλω μόνο να παράγουμε παραστάσεις.

 

Είναι δύσκολο να είσαι καλλιτέχνης και ταυτόχρονα manager;
Είμαι πρακτικός άνθρωπος και πολύ οργανωτικός. Δεν είναι τυχαίο ότι έχω μαθητεύσει δίπλα στον Γιάννη Χουβαρδά. Ήταν μεγάλο σχολείο για εμένα και κακά τα ψέματα αν δεν είχα περάσει από το θέατρο Αμόρε δεν θα μπορούσα να διαχειριστώ θέματα του Εθνικού. Εκεί κατάλαβα τι θα πει διαχείριση ενός θεάτρου.

Τι σου είπε ο Γιάννης Χουβαρδάς όταν βρέθηκες στη θέση που κατείχε παλιότερα εκείνος, ως καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θέατρου;
Χάρηκε πάρα πολύ και με συγκίνησε πολύ. Όταν ανέλαβα, του είπα: "Γιάννη είσαι ο πρώτος που θέλω να βγούμε και να μιλήσουμε" και δεν μου το αρνήθηκε μου έδωσε κάποιες συμβουλές. Τον αισθάνομαι ως δάσκαλο, αν και δεν του αρέσει να τον αποκαλείς έτσι. Αλλά, αυτό αισθάνομαι. Ο Γιάννης Χουβαρδάς υπήρξε δάσκαλος πάρα πολλών ανθρώπων και ως σκηνοθέτης και ως άνθρωπος είναι πάρα πολύ ευαίσθητος και επιμελώς κρύβει την ευαισθησία του.