Μαρία Γοργία: "Η αρρώστια του ναρκισσισμού στις δυτικές κοινωνίες έχει αντίδοτο μια κοινωνία όπου το εγώ θα χάνεται"

Ποιο είναι το "ολιστικό" μοντέλου έκφρασης που αναπτύσσεις με την ομάδα σου;
Ο διάλογος μεταξύ του λόγου της κίνησης και του αντικειμένου δημιουργούν ενός είδους "αμάλγαμα”, και όπως ακριβώς σε ένα αμάλγαμα τα διαφορετικά στοιχεία συνδιαλέγονται και ενώνονται χωρίς να χάνουν την ταυτότητα τους, παρομοίως και εδώ σε αυτό το ολιστικό μοντέλο έκφρασης, τα στοιχεία αυτά ερωτωαπαντούν το ένα με το άλλο δημιουργώντας μια ιδιαίτερη οπτικοακουστική γλώσσα επικοινωνίας, η οποία είναι γεμάτη από συμβολισμούς, νοηματικές συμφωνίες μα και διαφωνίες, καθώς και σχολιασμούς από το ένα στοιχείο προς το άλλο. Κάποιες φορές φαίνεται επίσης να αποκαλύπτεται ενός είδους διάλογος μεταξύ συνειδητού και ασυνειδήτου και αυτό γίνεται αισθητό περισσότερο μέσω μιας βιωματικής αντίδρασης ή μέσω μιας συναισθηματικής εκδήλωσης. Στο συγκεκριμένο έργο χρησιμοποιείται σε κάποιες σκηνές και η φωνή με ένα πρωτόλειο, μίνιμαλ τρόπο. Στα έργα "από τι υποφέρετε; από Ύπαρξη” και "Κι αν καταβροχθίζαμε ο ένας τον άλλον;” η φωνή είχε την εκλεπτυσμένη και έντονα φορτισμένη συναισθηματικά μορφή της άριας μέσα από τις μοναδικές ερμηνείες των επαγγελματιών σοπράνο Λητώ Μεσσίνη και Νάνσι Παπακωνσταντίνου αντίστοιχα.

Ποιο είμαι το θέμα του νέου έργου σου "Βασίλισσα χωρίς φτερά";
Το έργο πηγάζει στην ουσία από την προσωπική μου αγωνία για μια ουτοπική ανθρώπινη κοινωνία όπου θα υπάρχει ένα αβίαστο μαζί, ένα "μαζί” όπως φαίνεται να παρουσιάζει η κοινωνία των μελισσών! Στο πρωτότυπο ποιητικό κείμενο που έγραψε ο Νικήτας Σινιόσογλου για το έργο "Βασίλισσα χωρίς φτερά” λέει ανάμεσα στα άλλα: "να είμαστε μαζί χωρίς σκέψη, χωρίς πόνο…". Σε αυτή την κοινωνία που εγώ οραματίζομαι και επιθυμώ, η έγνοια του Άλλου δεν θα καθορίζεται ούτε από χριστιανικές έννοιες της αρετής και της φιλευσπλαχνίας, ούτε από όποιες ποιότητες πειθαρχίας, φόβου, συμφέροντος και υπακοής! Έχοντας παρακολουθήσει την περίοδο του κορονοϊού μαθήματα μελισσοκομίας, μαγεύτηκα από αυτά τα πλάσματα και τη σοφία του συνυπάρχειν τους! "Να μη χειρίζεσαι τα πράγματα αλλά να ρέεις μαζί τους Να μην πράττεις τίποτα, αλλά να σε καταλαμβάνουν όλα, ο χώρος, οι άλλοι, ο εαυτός μέσα σου που μοιάζει ναρκωμένος". Η αρρώστια του ναρκισσισμού στις δυτικές κοινωνίες και του εγωκεντρισμού έχει αντίδοτο θεωρώ: μια κοινωνία όπου το εγώ θα χάνεται, θα μπερδεύεται με το εμείς, αλλά αυτό θα συμβαίνει χωρίς να ασφυκτιά κανείς! Θα μου πείτε Ουτοπία, μα εγώ αισθάνομαι ότι είναι σε μεγάλο βαθμό θέμα εκπαίδευσης και κουλτούρας.

Με ποιο τρόπο ενσωμάτωσες στην παράσταση όσα έμαθες στη μελισσοκομία;
Μου αποκάλυψαν την ομορφιά αυτών των πλασμάτων μα ταυτόχρονα και τη μεγάλη ευφυία τους. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα οι άνθρωποι μελετούν και θαυμάζουν το μελίσσι για τον τρόπο που συμβιώνει, παράγει ζωή και συμβάλλει πολύ σημαντικά στη διατήρηση της περιβαλλοντικής ισορροπίας. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι για παράδειγμα αποκαλούσαν τον Φαραώ τους "μέλισσα”, ο Αριστοτέλης, ιδρυτής της επιστήμης της βιολογίας, μελέτησε τις μέλισσες σε βάθος, ο Σενέκας και πολλοί άλλοι. Αυτή η οργανωμένη κοινωνία παρουσιάζει μια θαυμαστή κοινωνική συμπεριφορά που κρύβει μέσα της σοφία, δυναμισμό, ακόμα και τρυφερότητα! Η γκάμα της σοφίας αυτής βέβαια περιλαμβάνει και ωμή βία όταν το σύνολο το αποφασίσει… (πχ η εξόντωση ενός κηφήνα που πλέον εκπλήρωσε τα καθήκοντα του, ή της βασίλισσας η οποία πλέον δε μπορεί να γεννήσει άλλο…). Για μένα ήταν μεγάλη έμπνευση τα μαθήματα μελισσοκομίας. Μαγεύτηκα από την αίσθηση της επαφής, του ήχου, της έκφρασης αν θέλετε θα τολμούσα να πω, αυτών των δεκάδων χιλιάδων πλασμάτων, που ταυτόχρονα υπάρχουν ξεχωριστά το καθένα, μα και σαν ένα μεγάλο θηρίο αποτελούμενο από χιλιάδες ανάσες. Φαντάστηκα τις αντίστοιχες οπτικοακουστικές εικόνες στα ανθρώπινα πλάσματα και αρχικά τις ταξινόμησα στις διαφορετικές καταστάσεις ή εργασίες ή εποχές του χρόνου που δρουν οι μέλισσες. Για παράδειγμα, την εικόνα που έχουν κατά την περίοδο του μεγάλου κρύου και κολλούν η μια πάνω στην άλλη για να αυξήσουν τη θερμοκρασία μέσα στην κυψέλη, την εικόνα που κάνουν διάφορες εργασίες μέσα στο μελίσσι, την εικόνα μιας σμηνουργίας όπου φεύγει το μισό μελίσσι όλο μαζί σαν ένα γκρουπ. 

Ακούγεται και κάποιο κείμενο στην παράσταση; 
Μα φυσικά! Έχοντας θαυμάσει τις δουλειές "Λεωφόρος ΝΑΤΟ” και "Καρπός της Ασθένειας μου” του βραβευμένου Νικήτα Σινιόσογλου, τον πλησίασα και του ζήτησα να γράψει πρωτότυπο κείμενο για αυτό το έργο. Μιλήσαμε, του είπα τις ιδέες, μου είπε τις δικές του και δημιούργησε ένα ποιητικό κείμενο για το έργο.

Ποιοι είναι οι χορευτές/περφόρμερ που συμμετέχουν και γιατί τους επέλεξες;
Οι χορευτές είναι η Θέμις Ανδρεουλάκη, ο Αλέξανδρος Ζαρμακούπης, η Αριάννα Ζαρμακούπη, η Ζωή Μαστροθεοδώρου και η Μυρσίνη Πετρούτσου. Με τη Θέμιδα έχω ήδη συνεργαστεί στα δύο προηγούμενα έργα, "ο αναβάτης και ο Ελέφαντας” και "το ψέμα”, όπου είχε τον πρωταγωνιστικό ρόλο και σήκωσε στις πλάτες της με δημιουργικό και συγκινητικό τρόπο όλο το φορτίο. Με την Αριάννα συνεργάστηκα και στο έργο "το ψέμα”, όπου ήρθε αρχικά ως απλή αντικατάσταση και πολύ γρήγορα, λόγω της μεγάλης ικανότητας της, της εμπιστεύτηκα ένα μεγάλο μέρος επίσης του έργου! Όπως στα περισσότερα έργα, αναζητώ χορευτές που να συνδυάζουν γερή τεχνική, ανεπτυγμένη δημιουργική ικανότητα και ικανότητα στη χρήση του λόγου, την οποία βέβαια επιμελείται τα τελευταία 4 χρόνια και κάνει πραγματικά ξεχωριστή και πολύ σημαντική δουλειά η Αγγελική Καρυστινού. Η Μυρσίνη η Ζωή και ο Αλέξανδρος είναι νέοι συνεργάτες, οι οποίοι πέρασαν με επιτυχία τα στάδια της πρόσφατης οντισιόν. Ο καθένας τους έχει διαφορετικά χαρίσματα και μαζί με τις δυο κοπέλες δημιουργείται ένα ενδιαφέρον "αμάλγαμα”! Γενικά ζητώ πολλές διαφορετικές δεξιότητες… και είναι συχνά πολύ δύσκολο να βρεθούν όλες αυτές οι ποιότητες σε έναν χορευτή στην Ελλάδα. Στις επαγγελματικές σχολές χορού για παράδειγμα μόλις πρόσφατα μπαίνουν μαθήματα λόγου (ενώ στις σχολές θεάτρου υπάρχουν μαθήματα κίνησης εδώ και πολλά χρόνια). Επίσης λίγες είναι οι σχολές χορού που προσφέρουν γερά μαθήματα τεχνικής αλλά συγχρόνως δημιουργικά μαθήματα, αυτοσχεδιασμό και θεωρητικά μαθήματα τέχνης.

Ποια ελευθερία σου δίνει ο χορός;
Ο χορός δίνει την ελευθερία της έκφρασης. Αν και το σώμα είναι φορτισμένο σημειολογικά, εντούτοις μπορεί να "μιλήσει” και πέραν των σημείων κάποιες φορές αν αυτός είναι ο στόχος του δημιουργού. Μπορεί να γίνει ‘άλογος’, στις καλύτερες των περιπτώσεων να εκφράσει το ανείπωτο…Σε σχέση με τη δική μου γραφή, ο χορός είναι το εργαλείο που νιώθω από μικρή ως εργαλείο "αυθόρμητου λόγου” ή αυθόρμητης έκφρασης και πολύ συχνά, ο πιο πηγαίος τρόπος μετάδοσης συναισθημάτων.

Ο χορός βελτιώνει την υγεία και δίνει στο σώμα μια συμμετρική ανάπτυξη;
Πέραν του κέρδους σε σχέση με το οργανικό στοιχείο (γυμναστική, υγεία σωματική), κάθε τέχνη αποτελεί μια μορφή ψυχοπνευματικής καλλιέργειας. Η τέχνη του χορού όταν διδάσκεται από δασκάλους με αυτό που θα αποκαλούσα "ανοικτό, καλλιεργημένο μυαλό”, συνδυάζει όσο καμία άλλη τέχνη το "νους υγιής εν σώματι υγιεί”…Μπορεί να ακούγομαι κάπως αρχαίζουσα, μα αυτό ακριβώς επιτυγχάνει!

Ποιος είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της τέχνης;
Αυτή την περίοδο που διανύουμε θεωρώ ότι ο μεγαλύτερος εχθρός της τέχνης είναι η δημοσιοϋπαλληλική σχέση του δημιουργού/καλλιτέχνη ή και των συντελεστών/συνδημιουργών! Αυτός ο εχθρός άλλωστε αποτελεί πιστεύω και το μέγα εχθρό τόσο σε άλλα πεδία και επαγγέλματα όσο και σε κάθε ανθρώπινη σχέση. Και για να μη παρεξηγηθώ: εννοώ την κακώς νοούμενη δημοσιοϋπαλληλία και δεν θα έβαζα ποτέ στο ίδιο καζάνι αρκετούς από τους ανθρώπους που δουλεύουν στο δημόσιο γενικότερα. Άλλωστε, το όραμα της δικής μου κοινωνίας βασίζεται στο δημόσιο. Όλα κοινά. Όλα για όλους, όπως και στην κοινωνία των μελισσών! Η τέχνη όμως δε μπορεί να αναπνεύσει με τη νοοτροπία του "κτυπώ κάρτα” και έχει κοντά και άχαρα, ατάλαντα θα έλεγα ποδάρια, όταν λείπει το δόσιμο, η λαχτάρα και η έγνοια για το δημιούργημα. Είναι ενός είδους ερωτική σχέση η σχέση δημιουργού και δημιουργήματος. Επίσης πρόσφατα αναπτύσσεται σε κάποιους καλλιτεχνικούς χώρους μια νοοτροπία η οποία αισθάνομαι ότι καλλιεργεί την καχυποψία και την έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των συνεργατών ή των μελών μιας παράστασης. Από τη μια πλευρά είναι πολύ σημαντικό που υπάρχουν πλέον φορείς μέσα από τους οποίους οι καλλιτέχνες διεκδικούν τα δικαιώματα τους, τόσο στο οικονομικό όσο και στο γενικότερο επίπεδο αναγνώρισης από την κοινωνία και το Υπουργείο Πολιτισμού. Από την άλλη πλευρά όμως αισθάνομαι πως υπάρχει η πεποίθηση ότι ο χορογράφος/εργοδότης είναι a priori ένας εκμεταλλευτής και ο χορευτής/ερμηνευτής είναι a priori ο εκμεταλλευόμενος. Εν τω μεταξύ, στο χώρο του χορού συγκεκριμένα, η αγορά ούτε ήταν ούτε θεωρώ ότι είναι σε τέτοιο βαθμό ανεπτυγμένη ώστε να φτάσει κανείς στο συμπέρασμα πως κάποιοι βγάζουν χρήματα εις βάρος άλλων, εκτός κι αν μιλάμε για προβληματική διαχείριση κάποιων επιχορηγήσεων, μα στο χώρο μου εγώ τόσα χρόνια δε γνωρίζω να γίνεται κάτι τέτοιο! Τουναντίον, αρκετοί καταλήγουν να βάζουν χρήματα από την τσέπη τους από όσο γνωρίζω. Θυμάμαι από παλιά τον πατέρα μου να μου λέει για την ομάδα μου Αμάλγαμα: "παιδί μου τους χορευτές σου τους πλήρωσες;” Η πρώτη του έγνοια ήταν πάντα ο εργαζόμενος και είχε δίκαιο να έχει αυτή την έγνοια! Εκείνος μου καλλιέργησε αυτή την έγνοια με τη σειρά του και για αρκετά χρόνια θυμάμαι να μη βάζω καν αμοιβή στον εαυτό μου ως χορογράφο. Πρόσφατα άρχισα να αισθάνομαι ότι όλοι πρέπει να πληρωνόμαστε γιατί όλοι κάνουμε δουλειά και ότι μόνο έτσι θα υπάρχει υγεία στις επαγγελματικές σχέσεις. Πρόσφατα, έχοντας πάρει στη σειρά δυο μεγάλες επιχορηγήσεις για τα δυο τελευταία μου έργα και κάνοντας οντισιόν για το τελευταίο έργο, είχα μια πολύ μεγάλη εισροή βιογραφικών, πιο μεγάλη από ποτέ, σε βαθμό που αναγκάστηκα να περιορίσω το deadline της αποστολής βιογραφικών, καθώς δεν προλάβαινε να ελεγχθεί εκείνη την περίοδο τόσο μεγάλος αριθμός. Αρχικά νόμισα ότι έρχονται οι χορευτές αυτοί γιατί έχουν δει το έργο μου στα 26 χρόνια που κάνω δουλειές με το Αμάλγαμα και χαιρόμουν. Όμως μετά από ένα περιστατικό συνειδητοποίησα ότι μάλλον ένα μεγάλο μέρος ερχόταν για τη "μεγάλη” επιχορήγηση, η οποία για να λέμε την αλήθεια, δεν είναι καν μεγάλη για μια τέτοια παραγωγή… Πιστεύω λοιπόν ακράδαντα ότι η έλλειψη εμπιστοσύνης καταρχάς και η ελαχιστοποίηση της προτεραιότητας του πιο βασικού κινήτρου για την τέχνη ("κάνω τέχνη γιατί μέσα από αυτήν εκφράζομαι, παίρνω χαρά, μοιράζομαι”) είναι οι μεγαλύτεροι εχθροί της!
 

Πώς βλέπεις να αναπτύσσεται ο σύγχρονος χορός στη χώρα μας. Τι περισσεύει και τι λείπει;
Δεν ξέρω αν περισσεύει κάτι….Ίσως η πολυλογία/πολυκινησία…Αισθάνομαι ότι λείπει σε μεγάλο βαθμό τα τελευταία χρόνια η πρωτοπορία, η ανατροπή, το ρηξικέλευθο στοιχείο… Λείπει κατά τη γνώμη μου σίγουρα ακόμα η σφαιρική παιδεία, η θεωρία της τέχνης, και η καλλιέργεια! Επίσης υπάρχουν τελευταία φοβερά κενά σε σχέση με τη γνώση της ιστορίας του ίδιου του αντικειμένου του χορού. Τα ερεθίσματα λόγω ίντερνετ είναι πολλά μα αποσπασματικά σε τέτοιο βαθμό που συχνά παραμένουν στην επιφάνεια της φόρμας και των νοημάτων της. Το φαινόμενο όμως αυτό δε θεωρώ ότι είναι μόνο ελληνικό. Νομίζω ότι η τέχνη αυτή, παρόλη τη μεγάλη ανάπτυξη που έχει δείξει σε επίπεδο τεχνικό/σωματικό/αθλητικό, περνά σε παγκόσμιο επίπεδο κρίση! Διακρίνω ένα συντηρητισμό και ένα πισωγύρισμα, με ελάχιστες εξαιρέσεις ευτυχώς!