Ρεπορτάζ: Το θέατρο στην εποχή της "Όμικρον": τι λένε παραγωγοί και σκηνοθέτες

Ο νέος χρόνος δεν ξεκίνησε απρόσκοπτα για το θέατρο, καθώς η αναζωπύρωση της πανδημίας έβαλε εμπόδια σε μια σεζόν που, παρ’ όλες τις δυσκολίες, είχε ξεκινήσει δυναμικά τόσο από πλευράς αριθμού παραγωγών όσο και από πλευράς ανταπόκρισης του κοινού. Τι λένε οι άνθρωποι του θεάτρου για τα νέα δεδομένα, ποια η στάση τους απέναντι στα μέτρα της Πολιτείας και ποιες οι προβλέψεις τους για τη συνέχεια; 

Αν και το θέατρο απέδειξε πως είναι ασφαλής τόπος ψυχαγωγίας και η σεζόν ξεκίνησε –παρ’ όλες τις δυσκολίες– ζωηρά, η αύξηση των κρουσμάτων και τα μέτρα αντιμετώπισης της νέας μετάλλαξης έφεραν τα πρώτα πλήγματα στο κλίμα που είχε με κόπο δημιουργηθεί – από το Δεκέμβριο και ύστερα, μάλιστα, η θεατρική ζωή μπήκε σε ένα "άτυπο", έστω αποσπασματικό, λοκντάουν, καθώς όλο και περισσότερες παραστάσεις οδηγούνται σε προσωρινή διακοπή, λόγω των κρουσμάτων που σημειώνονται ανάμεσα στους συντελεστές.

Η καλλιτεχνική δημιουργία και φυσικά η οικονομική επιβίωση ξαναμπήκαν σε ρίσκο, με τους καλλιτέχνες και τους παραγωγούς να βαδίζουν για πολλοστή φορά σε ιδιαιτέρως ασταθές έδαφος. Η ανακοίνωση των τελευταίων μέτρων για οικονομική ενίσχυση των θεάτρων που αναγκάστηκαν ή αποφάσισαν να μπουν σε αναστολή για ένα μήνα λειτούργησε ανακουφιστικά, αλλά θα πρέπει να επισημανθεί πως συνολικά τα μέτρα έχουν περιθώριο βελτίωσης, καθώς, π.χ., δεν κατάφεραν να επιδοτηθούν όλες οι παραστάσεις που υποχρεώθηκαν να διακόψουν κατά τη διάρκεια των πρώτων δύο λοκντάουν, όπως επισημαίνει ο Βασίλης Παλαιολόγος, παραγωγός της παράστασης "Terror": "Στο θέμα των επιδοτήσεων έγιναν αδικίες και πρέπει να επανεξετασθεί το θέμα των ΚΑΔ που δεν επιδοτήθηκαν. Μιλώντας προσωπικά, εμείς δεν έχουμε χρηματοδοτηθεί, αφού οι συγκεκριμένοι όροι που μπήκαν μας απέκλειαν. Στην πρώτη επιδότηση, π.χ., έπρεπε η εταιρεία να μην είναι νεοσύστατη. Γιατί θα πρέπει να παίζει ρόλο αυτό;".

Θέατρο και κορονοϊός: μια ειδική συνθήκη

Το γεγονός ότι το θέατρο διαφέρει από τους υπόλοιπους χώρους εργασίας είναι κάτι που οι καλλιτέχνες το γνωρίζουν καλά, αλλά η πολιτεία δεν φαίνεται να το λαμβάνει υπόψη, όταν ανακοινώνει τα μέτρα λειτουργίας των θιάσων σε περίπτωση νόσησης κάποιου συντελεστή: "Δεν μπορείς να ομαδοποιείς τις δουλειές κάτω από την οδηγία: σε πέντε μέρες, αν το θετικό κρούσμα δεν έχει συμπτώματα, επιστρέφει στη δουλειά με μάσκα.

Κανείς δεν σκέφτεται πως δεν μπορούν να φοράνε σε όλες τις δουλειές μάσκα; Στη σκηνή φιλάς, αγκαλιάζεις, στέκεσαι δίπλα στους συμπρωταγωνιστές σου", λέει ο Γιάννης Καλαβριανός, που σκηνοθετεί το έργο του "Μικροί πυροβολισμοί μέσα στη νύχτα", μία από τις πολλές παραστάσεις που έπεσε θύμα διαδοχικών κρουσμάτων κορονοϊού μέσα στο θίασο. Επιπλέον, πρόβλημα δημιουργείται από το γεγονός ότι οι επιχορηγούμενοι θίασοι κλήθηκαν μέσα σε πολύ στενά χρονικά περιθώρια να παρουσιάσουν την παράστασή τους, υπό το φόβο να μη χάσουν την επιχορήγηση: "Θα έπρεπε να υπάρχει πρόβλεψη από το υπουργείο, καθώς δεν ζούμε μια κανονική συνθήκη. Δεν γίνεται οι παραστάσεις που έχουν πάρει επιχορήγηση να πρέπει να παρουσιαστούν οπωσδήποτε, σαν να μη συμβαίνει τίποτα. Όλοι καμωνόμαστε ότι είμαστε ανοιχτά και παίζουμε, ενώ στην ουσία δεν είμαστε", συμπληρώνει ο Καλαβριανός. Τα αργά αντανακλαστικά από μεριάς της πολιτείας στις νέες συνθήκες επισημαίνει και ο παραγωγός της εταιρείας Λυκόφως, Γιώργος Λυκιαρδόπουλος: "Το μεγάλο πρόβλημα δεν είναι οι αποφάσεις, είναι η ταχύτητα με την οποία υλοποιούνται. Φανταστείτε, π.χ., ότι η επιδότηση θέσεων αφορά τρία υπουργεία, Πολιτισμού, Εργασίας και Οικονομικών, οπότε για να καταθέσεις το αίτημα, να γίνουν οι έλεγχοι, κ.λπ., η διαδικασία είναι πολύ χρονοβόρα".

Νέα δεδομένα

Σε ένα ούτως ή άλλως επισφαλές περιβάλλον όπως το θεατρικό, ήρθαν να προστεθούν νέες έγνοιες, όπως αυτή των αντικαταστατών, ώστε σε περίπτωση κρουσμάτων οι παραγωγές να μπορούν να συνεχίζουν κανονικά με αλλαγή στη διανομή. "Μετά την εμπειρία της χριστουγεννιάτικης παράστασης [σ.σ. "Μια υπέροχη ζωή”] που όλο σταματούσε έχω φροντίσει να έχω αντικαταστάτες για να μπορώ να καλύψω όλη την γκάμα των ρόλων", μας λέει ο Γιώργος Λυκιαρδόπουλος, σχετικά με την επόμενη παραγωγή του, μια μουσικοθεατρική διασκευή της "Αυλής των θαυμάτων" του Ι. Καμπανέλλη, που θα ανεβεί το συντομότερο στο Μέγαρο Μουσικής.

Και, βέβαια, πέραν του οικονομικού ρίσκου, οι προσωρινές διακοπές των παραστάσεων λόγω κρουσμάτων κορονοϊού έχουν αντίκτυπο στην καλλιτεχνική δημιουργία και την ψυχολογία των καλλιτεχνών:  "Ζούμε μία περίεργη κατάσταση… παίζουμε και δεν παίζουμε στο θέατρο, γιατί δεν υπάρχουν σαφείς οδηγίες. Δεν είμαστε σουβλατζίδικο, να κάνουμε προμήθειες και σε δύο μέρες να ανοίξουμε, θέλουμε δύο με τρεις μήνες προετοιμασία", λέει ο Γιάννης Καλαβριανός, ενώ ο Βασίλης Παλαιολόγος τονίζει πως "όταν έχεις ένα θέατρο 300 θέσεων και μπαίνουν μόνο δέκα άνθρωποι, δεν μπορείς να αποδώσεις εκ των πραγμάτων, η ψυχολογία σου διαλύεται".

Επιπλέον, έχει αλλάξει η ανθρωπογεωγραφία του κοινού: "Στην αρχή της σεζόν φάνηκε ότι ο κόσμος διψούσε για θέατρο, αλλά τα κλασικά αστικά θέατρα που έχουν κοινό μεγαλύτερης ηλικίας δυσκολεύτηκαν, γιατί οι μεγάλοι είναι πιο διστακτικοί. Οι παραστάσεις που απευθύνονται στους νέους φαίνεται να πηγαίνουν καλύτερα, καθώς οι νέοι νιώθουν πιο ασφαλείς", μας είπε ο Χάρης Ρώμας, που εκμεταλλεύτηκε τη διευκόλυνση για προσωρινή αναστολή της παράστασης "Ο Κλέαρχος, η Μαρίνα και ο Κοντός", που αντιμετώπιζε κι αυτή το πρόβλημα των συνεχών κρουσμάτων: "Είναι μία ανάσα η αναστολή, και αν τα επιδημιολογικά στοιχεία δεν βελτιωθούν, θα πρέπει να συνεχίσει οτιδήποτε μπορεί να βοηθήσει οικονομικά τα θέατρα", τονίζει.

Ισχύς εν τη ενώσει

Η όλη κατάσταση είναι φυσικό να προκαλεί πονοκέφαλο στους θεατρικούς παραγωγούς, που καλούνται να παλέψουν για τα αυτονόητα. Με αυτήν τη σκέψη, δημιουργήθηκε μια νέα ένωση, όπως μας εξήγησε ο Γιώργος Λυκιαρδόπουλος: "Η εταιρεία μου είναι μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Θεάτρου. Μέλη είμαστε 26 εταιρείες, γύρω στα 30 θέατρα και υπάρχει ενδιαφέρον κι από άλλες. Μόλις έγινε η σύστασή της και θα κάνουμε κάποιες κινήσεις προς την πολιτεία για να βοηθηθούμε". Ανάμεσα στις διεκδικήσεις τους είναι η συνέχιση της επιδότησης θέσης, ενώ μια πιθανή μείωση της πληρότητας των θεάτρων εκτιμούν ότι θα μπορούσε να αποβεί καταστροφική, σύμφωνα με τον Λυκιαρδόπουλο, η παραγωγή του οποίου "Συμφορά από το πολύ μυαλό" στο θέατρο της Οδού Κυκλάδων σταμάτησε για δύο εβδομάδες μέσα στις γιορτές. "Η σύμπνοια ενδεχομένως να είναι ένας τρόπος", λέει ο Βασίλης Παλαιολόγος, που συμμετέχει κι αυτός στη νέα ένωση: "Δεν πάμε με διάθεση αντιπαράθεσης, δεν θέλουμε να προσβάλουμε τον τρόπο λήψης αποφάσεων, θέλουμε να εκθέσουμε κι άλλες περιπτώσεις που πρέπει να βοηθηθούν αυτή την περίοδο", εξηγεί.

Συνολικά, πάντως, οι περισσότεροι άνθρωποι του θεάτρου δεν χάνουν το πείσμα τους και διατυπώνουν την πεποίθηση ότι σύντομα οι παραστάσεις θα ορθοποδήσουν και το κοινό θα επιστρέψει στις αίθουσες, γι’ αυτό και δεν έχουν σταματήσει να σχεδιάζουν τα επόμενα βήματα, τόσο για τη συνέχεια της χειμερινής σεζόν όσο και για το καλοκαίρι. Εμείς ξέρουμε πως αυτό θα γίνει, αλλά δεν είναι το μόνο που πρέπει να γίνει· χρειαζόμαστε από την Πολιτεία γρηγορότερα αντανακλαστικά όσο και δραστικά μέτρα ουσιαστικότερης ενίσχυσης στην εποχή του κορονοϊού, ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα πολιτικής επί του θεάτρου.