"Ολα τα ζώα είναι ίσα, αλλά μερικά ζώα είναι πιο ίσα από τα άλλα". Σε αυτή την τόσο απλή φράση συμπυκνώνεται η ουσία του βιβλίου που εκδόθηκε με την εκπνοή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1945. Ο Τζορτζ Όργουελ, μοναδική προσωπικότητα του 20ού αιώνα, κατάφερε στα λιγότερα από πενήντα χρόνια της ζωής του (1903-1950) να παραδώσει δύο βιβλία που σημάδεψαν όχι μόνο την εποχή του αλλά και τις μελλοντικές γενιές, τη "Φάρμα των ζώων" και, βέβαια, το "1984". Κι αν στο δεύτερο περιέγραψε τη δυστοπία ενός μελλοντικού (;) απολυταρχικού καθεστώτος, που ελέγχει τη σκέψη και διαστρεβλώνει την πραγματικότητα, στη "Φάρμα των ζώων" συνέλαβε με απλό αλλά ευφυή τρόπο τη μετάλλαξη της λαϊκής επανάστασης σε τυραννία.
Η ιστορία αφορά την εξέγερση των ζώων μιας φάρμας της Αγγλίας εναντίον του ανθρώπου-δυνάστη τους. Το εύρημα "ζώα εναντίον ανθρώπου" δίνει στον Όργουελ ένα μοναδικό εργαλείο για να περιγράψει όλα τα στάδια που περνάει η φάρμα από την έναρξη της επανάστασης μέχρι τον εκφυλισμό της: ένα κίνημα που ξεκίνησε με το σύνθημα "τα τετράποδα καλά, τα δίποδα κακά" καταλήγει στο "τα τετράποδα καλά, τα δίποδα καλύτερα", κι αυτό επειδή οι αρχηγοί, τα γουρούνια, μεταλλάσσονται αργά αλλά σταθερά σε "ανθρώπους". Κάτω από την τόσο γλαφυρή απεικόνιση των γουρουνιών που καταλήγουν να υιοθετήσουν όλες τις συνήθειες του ανθρώπου-αφέντη, με ύστατη κατάληξη τη στήριξη στα δύο πόδια, ο Όργουελ εκθέτει τη χειραγώγηση των υπόλοιπων ζώων από τους "πνευματικούς ηγέτες", την προπαγάνδα και τη βία ως εργαλεία επιβολής της νέας κατάστασης, τη συνειδητή διαστρέβλωση των καταστατικών αρχών του κινήματος κ.λπ.
Είναι μάλλον γνωστό ότι ο Όργουελ έγραψε τη "Φάρμα των ζώων" ως αναφορά στον Στάλιν και την έκπτωση της ρωσικής επανάστασης. Αυτοπροσδιοριζόμενος ως αναρχικός και αργότερα ως σοσιαλιστής υπήρξε ένας αληθινός επαναστάτης, που αποκήρυξε έμπρακτα την αποικιοκρατική δράση της πατρίδας του (ήταν Βρετανός, γεννημένος στην Ινδία), έζησε ως κλοσάρ στο Λονδίνο και το Παρίσι, ενώ πολέμησε στο πλάι του Δημοκρατικού Στρατού στον εμφύλιο της Ισπανίας, αλλά δεν ενστερνίστηκε τον κομμουνισμό, με τον οποίο ήρθε σε σύγκρουση και κινδύνευσε κατά την παραμονή του στη Βαρκελώνη τα χρόνια του εμφυλίου. Το βιβλίο, βέβαια, λειτουργεί ανεξαρτήτως του αντισταλινικού πλαισίου του· αφορά όλες τις εποχές και όλες τις εξουσίες και, καθώς είναι γραμμένο ως παραβολή, μπορεί να απευθυνθεί σε όλες τις ηλικίες. Δεν είναι τυχαίο ότι έχει εμπνεύσει ακόμη και παραστάσεις για παιδιά ή εφήβους, όπως αυτή που παρουσίασε στη νεανική σκηνή του το ΚΘΒΕ, το 2014.
Δικαίως η παράσταση που ετοιμάζεται να ξεκινήσει στο Εθνικό (από 18/11) αναμένεται με ζωηρό ενδιαφέρον, καθώς αυτό το σπουδαίο βιβλίο έρχεται να συναντηθεί με τη ματιά ενός πραγματικού δημιουργού. Η σφραγίδα του Άρη Μπινιάρη είναι ευδιάκριτη και εγγυάται τη δημιουργία παραστάσεων υψηλής ενέργειας και ιδιαίτερης μουσικότητας – όμως μια προσεχτικότερη ματιά αποκαλύπτει ότι αυτές δεν απαντούν μόνο στην ανάγκη να δημιουργηθεί μια σύγχρονη τελετουργία, αλλά προσεγγίζουν από διαφορετική πλευρά κάθε φορά το θέμα του δογματισμού και της απολυτότητας της σκέψης ("Ξύπνα Βασίλη", "Ύψωμα 731", "Προμηθέας Δεσμώτης"). Τη διασκευή υπογράφουν η Έλενα Τριανταφυλλοπούλου και ο Βύρων Θεοδωρόπουλος, τα σκηνικά και τα κοστούμια ο Πάρις Μέξης, τη μουσική ο Φώτης Σιώτας. Στον δεκατετραμελή θίασο συμμετέχουν οι Προμηθέας Αλειφερόπουλος, Μιχάλης Βαλάσογλου, Βάσω Καβαλλιεράτου, Ιωάννα Μαυρέα, Κώστας Μπερικόπουλος, Ελένη Μπούκλη, Πάνος Παπαδόπουλος, Γιώργος Τριανταφυλλίδης, κ.ά.
Συνθήματα για τον Αγώνα
"Ανάμεσα σ’ εμάς τα ζώα, ας υπάρξει απόλυτη ενότητα, απόλυτη συντροφικότητα στον αγώνα. Όλα οι άνθρωποι είναι εχθροί, όλα τα ζώα είναι σύντροφοι!"
"Η Επανάσταση ολοκληρώθηκε. Η εκτέλεση των προδοτών ήταν η τελευταία φάση. Ο εχθρός, ο εσωτερικός κι ο εξωτερικός, νικήθηκε".
"Ο Ναπολέων θα ήταν πανευτυχής αν μπορούσε να σας αφήσει να παίρνετε μόνοι σας τις αποφάσεις. Θα υπήρχε, όμως, ο κίνδυνος να πάρετε στραβές αποφάσεις και τότε τι θα γινόταν;"
"Μη φαντάζεστε, σύντροφοι, πως η ηγεσία είναι διασκέδαση! Εμείς τα γουρούνια παράγουμε πνευματικό έργο. Κι αν τρώμε τα μήλα και πίνουμε το γάλα, το κάνουμε για το δικό σας καλό".
"Να θυμάστε, στον αγώνα μας εναντίον του ανθρώπου δεν πρέπει ποτέ να φτάσουμε στο σημείο να του μοιάσουμε. Μην υιοθετήσετε τα κουσούρια του!"
Περισσότερες πληροφορίες
Η φάρμα των ζώων
Θεατρική μεταφορά της ευφυούς και επιδραστικότατης παραβολής του Όργουελ για τη μετάλλαξη της λαϊκής επανάστασης σε τυραννία.
