Έχεις σπουδάσει Βυζαντινολογία αλλά εμείς σε γνωρίσαμε ως ηθοποιό, σκηνοθέτη και συγγραφέα. Σε κέρδισε αμαχητί το θέατρο;
Δεν υπήρξε ποτέ πραγματικό δίλημμα νομίζω. Οι σπουδές μου στην Φιλοσοφική Σχολή, στο ωδείο -από πολύ μικρή ηλικία- και στην Δραματική Σχολή ήταν όλα μέρος της κατάρτισης μου για την σκηνή. Την αποζητούσα από πολύ μικρή ηλικία. Έγραφα τραγούδια, έγραφα ιστορίες, καμιά φορά απλά αυτοσχεδίαζα ως παιδί, και έψαχνα κοινό! Εν τω μεταξύ κάθε φορά που ακούω την έκφραση «με κέρδισε το θέατρο» με ξενίζει. Από την πρώτη μέρα που βρίσκεσαι σε μία πρόβα, καταλαβαίνεις ότι εσύ πρέπει να κερδίσεις τη θέση σου στο θέατρο και μάλιστα, αυτό το ματς με τον εαυτό σου καλλιτεχνικά, δεν τελειώνει και ποτέ. Δεν υπάρχουν νικητές και χαμένοι στην τέχνη. Υπάρχει το ταξίδι του καθενός μας να προσφερθεί και να προσφέρει, για να γίνει μέρος αυτής της κοινότητας.
Ποιοι καλλιτέχνες σε επηρέασαν, από ποιους διδάχτηκες;
Είχα πολλούς και σημαντικούς δασκάλους στην ζωή μου. Δασκάλους που συνάντησα στην σχολή, στη δουλειά αλλά και καλλιτέχνες που με καθόρισαν ερήμην τους, μέσα από το έργο τους. Ο Βασίλης Παπαβασιλείου είναι ένα σταθερό σημείο αναφοράς για μένα αφού μου άλλαξε τον τρόπο που βλέπω την πολιτική στο θέατρο και το θέατρο στην πολιτική. Στην σχολή, έλαβα πολύ σημαντικά εργαλεία από καθηγητές όπως ο Μιχαήλ Μαρμαρινός και η Ελένη Σκότη, ενώ από τον Δημήτρη Λιγνάδη –δάσκαλο μου και στη σχολή- έμαθα πολλά και σε επίπεδο συνεργασίας την τελευταία δεκαετία. Όταν κάτι που άκουσες ή που είδες σε μια πρόβα ή σε ένα μάθημα, το συναντάς ξανά και ξανά μπροστά σου και σου ξεκλειδώνει πόρτες και παράθυρα στη δουλειά, αντιλαμβάνεσαι ότι η μαθητεία ήταν ουσιαστική. Εν τω μεταξύ, ένας ηθοποιός του κινηματογράφου που λάτρεψα ως παιδί ήταν ο Danny Kaye. Ένας ιδιοφυής κωμικός με απαράμιλλες δεξιότητες στην κίνηση και στο τραγούδι. Αυτός ο «τύπος» μου έδινε τόση χαρά ως παιδί, που με έκανε να αντιληφθώ το πεδίο της τέχνης σαν μια περιοχή χαράς, ευφορίας και παιχνιδιού. Και μιας και θυμήθηκα τα πολύ μικράτα μου, μεγαλώνοντας είχα και την ευτυχή συγκυρία να παρακολουθήσω από πολύ κοντά την πορεία ενός ηθοποιού και δασκάλου υποκριτικής που θαύμασα και θαυμάζω, του πατέρα μου Ανδρέα Τσουρή. Αυτός με έμαθε χωρίς να το επιδιώξει, κάτι που προσπαθώ να επαληθεύω κάθε μέρα στη δουλειά: ότι το θέατρο ανθίζει εκεί που το λαϊκό στοιχείο συναντά την υψηλή αισθητική. Ότι η τέχνη του θεάτρου μπορεί και οφείλει να απευθύνεται στην μάζα με όρους ποιότητας, κόντρα στον διαχωρισμό «εμπορικού» και «ποιοτικού».
Ποιος είναι ο αγαπημένος σου συγγραφέας;
Ο Σοφοκλής.
Πότε έκλαψες τελευταία φορά στο θέατρο;
Έκλαψα από παράπονο όταν έκλεισε εκ νέου το θέατρο τον Νοέμβριο. Ως θεατής, η τελευταία φορά που θυμάμαι έντονα να κλαίω με λυγμούς συγκλονισμένος ήταν σε μια πολύ σημαντική κατά την γνώμη μου κατάθεση από την ομάδα C for Circus, «Το δαχτυλίδι της μάνας», πριν από κοντά δύο χρόνια.
Tα τελευταία χρόνια γράφονται πολλά καινούργια έργα από νέους συγγραφείς, με κάποιους από αυτούς μάλιστα να βραβεύονται. Βλέπεις να αλλάζει κάτι στο ελληνικό συγγραφικό σκηνικό;
Βλέπω να υπάρχει πίστη στην νεοελληνική δραματουργία. Όταν ξεκινήσαμε την προσπάθεια του «Χαρτοπόλεμου» πριν από επτά περίπου χρόνια, ξεκινήσαμε «μ’ ένα όνειρο τρελό». Φάγαμε τότε θυμάμαι πολλές πόρτες. Υπήρχε -μπορώ πλέον να το καταθέσω- αρκετή δυσπιστία απέναντι στην προσπάθεια νέων ανθρώπων να παράγουν στο πεδίο της νεοελληνικού έργου. Τουλάχιστον αυτό βίωσα εγώ. Τώρα νιώθω ότι έχει αλλάξει το σκηνικό. Η επιτυχία και η αποδοχή που έλαβαν αρκετές παραστάσεις έδωσε άλλον αέρα. Υπάρχει εμπιστοσύνη, υπάρχει ελπίδα και υπάρχουν και προσπάθειες που κάτι θα αφήσουν πίσω. Ζούμε μάλλον μια φάση άνθισης του νεοελληνικού έργου. Σε μια περίοδο όπου τα πάντα μοιάζουν δύσκολα, η νεοελληνική δραματουργία φαίνεται να ξεφυτρώνει και να ανθίζει ακόμη και στο τσιμέντο.
Το έργο σου «170 Τετραγωνικά/Moonwalk» ενθουσίασε το κοινό και τους κριτικούς. Τι ορίζουν τα 170 τετραγωνικά του τίτλου;
Ορίζουν ένα μετρήσιμο μέγεθος. Αυτό που οι ήρωες πιστεύουν ότι μπορούν να διεκδικήσουν, να διαμοιράσουν, να κατοικήσουν… Κόντρα όμως σε οτιδήποτε μετριέται, αυτά που τους βασανίζουν και αυτά που έχουν να χωρίσουν και να συγχωρήσουν, δεν μπαίνουν στο ζύγι. Τα 170 τετραγωνικά, ορίζουν και με απόλυτα σκληρό και πεζό τρόπο τον σκηνικό μας χώρο. Το πατρικό σπίτι. Εκεί όπου συχνά επιστρέφουμε για να ξαναγίνουμε παιδιά ή για να ενηλικιωθούμε επιτέλους.
Τι σε έκανε να ακολουθήσεις συγγραφικά την τάση, του κοινωνικού ρεαλισμού, της ωμότητας, της αλήθειας και της ασφυξίας που αποπνέει αυτή η χώρα;
Νιώθω ότι τα έργα που φτιάχνουμε ως θεατρικός οργανισμός (MA NON TROPPO) φέρουν το στίγμα του ρεαλισμού -αυτό άλλωστε υπηρετεί με μεγάλη επιτυχία εδώ και δεκαπέντε χρόνια ο σκηνοθέτης με τον οποίο κατά βάσιν συνεργαζόμαστε, ο Γιώργος Παλούμπης. Η ανάγκη μας να μιλήσουμε για το εδώ και το τώρα που βιώνουμε, δεν μας αφήνει και πολλά περιθώρια για αποστάσεις, και το συγκεκριμένο είδος παίζει με την απόλυτη ταύτιση και την αληθοφάνεια εξυπηρετώντας αφηγηματικά τις ιστορίες που έχουμε ανάγκη να πούμε. Μέσα βέβαια σε αυτό το κλίμα, καλά κρυμμένες, αλλά κάποιες στιγμές και πολύ φανερές, είναι και οι στιγμές όπου χωρίς να προδοθεί η αληθοφάνεια, «παίζουμε» με άλλα είδη, από την μαύρη κωμωδία και την φάρσα, μέχρι την τεχνική του θρίλερ. Οι βασικές μου καταβολές ως ηθοποιού με συνδέουν με την κωμωδία και το μουσικό θέατρο, και δη στα μεγάλα θεατρικά γήπεδα. Αυτό νιώθω ότι κάνει τις προσπάθειές μας μια γόνιμη συνάντηση του ρεαλισμού με το πιο θεατρικό και -γιατί όχι- «θεατράλε» στοιχείο.
Ως πολίτης αυτής της χώρας δέχεσαι καθημερινά «επιθέσεις» που θα μπορούσαν να σε εξεγείρουν;
Πιστεύω ότι η πιο μεγάλη πληγή της πατρίδας μας, και αυτό που επιτίθεται σε όλους μας εκ των έσω, είναι η σχέση ανάμεσα σε πολίτη και πολιτεία. Ίσως γι’ αυτό τον λόγο αυτή η επέτειος των δυο αιώνων από την επανάσταση είναι τόσο σημαντική και ακόμη σημαντικότερη η επέτειος σύστασης του νεοελληνικού κράτους που έρχεται σε μια εξαετία. Ψάχνοντας να βρούμε την ταυτότητα του νέου ελληνισμού εύκολα ανιχνεύουμε τις πραγματικές ρίζες του κράτους μας στην Ελλάδα την εποχή της τουρκοκρατίας. Η σχέση πολιτείας και πολίτη μετά την σύσταση κράτους ποτέ δεν αποκαταστάθηκε πλήρως. Η εμπιστοσύνη ποτέ δεν οικοδομήθηκε. Δεν νιώθει ο πολίτης αυτής της χώρας ότι με το να υπακούσει στους νόμους και να πειθαρχήσει σε μία αρχή, προασπίζεται τον τρόπο και την ποιότητα της ζωής του. Το να εξεγείρεται ο καθείς μόνος του και να παραληρεί, είτε διά ζώσης είτε διαδικτυακά, ενάντια σε ό,τι τον κάνει να εξεγείρεται, δεν νομίζω ότι οδηγεί κάπου. Αντίθετα, κάθε συλλογική προσπάθεια που γίνεται με στόχο να δημιουργηθεί ένας πυρήνας αλληλοστήριξης και αλληλεγγύης, κάθε «μαζί» που γεννιέται -κι ας μην παίρνει παλλαϊκές διαστάσεις-είναι πολύ σημαντικό. Εκεί νιώθω ότι μπορεί να βρεθεί και το κλειδί για να ξετυλίξουμε ξανά το νήμα σωστά: στην συνειδητή απόφαση να τονώσουμε αυτά που μας ενώνουν και να αγωνιστούμε για να τα υπερασπίσουμε.
Σε προβληματίζει το τι δημοκρατία θέλουμε;
Με προβληματίζει το γεγονός ότι είμαστε κάπως απληροφόρητοι για το τι σημαίνει δημοκρατία. Τι συνεπάγεται αυτό το πολίτευμα. Την τεράστια ατομική ευθύνη που απαιτεί για να λειτουργήσει σε όλα τα κλιμάκια, από τον απλό πολίτη μέχρι τον πρωθυπουργό της χώρας και όλο τον μηχανισμό που μεσολαβεί.
Πιστεύεις ότι στην Ελλάδα έχει παραχθεί καλλιτεχνικά κάτι πρωτοπόρο αυτά τα χρόνια της οικονομικής δυσπραγίας;
Η τελευταία δωδεκαετία ήταν πολύ ιδιαίτερη για την χώρα μας, που πριν προλάβει καλά καλά να σταθεί κάπως στα πόδια της μπήκε σε μια νέα περιπέτεια παγκόσμιας εμβέλειας. Δεν μπορώ να εκφέρω άποψη για την τέχνη γενικά. Καλώς ή κακώς το βασικό πεδίο δράσης μου ήταν και είναι η θεατρική Αθήνα. Μιλώντας λοιπόν για το θέατρο, μπορώ να πω πως ναι, άνθρωποι τόλμησαν, πήραν ρίσκα και έφεραν στο θεατρικό μας τραπέζι σπουδαία προϊόντα και σε αρκετές περιπτώσεις και αρκετά πρωτότυπα. Το πρόβλημα είναι ότι τα τελευταία δώδεκα χρόνια, αυξήθηκαν σε τέτοιο βαθμό οι παραγωγές, με ταυτόχρονη πτώση των στάνταρ για το πως γίνεται μια παράσταση με επαγγελματικούς όρους. Τα προαπαιτούμενα ευτελίστηκαν και υπήρξε θεατρικά ένα υπερπληφορημένο τοπίο. Μία υπερπροσφορά μέσα στην κρίση και την μειωμένη ζήτηση. Παρόλα αυτά νιώθω ότι το κοινό στάθηκε ακριβοδίκαια απέναντι στο προϊόν και αγκάλιασε τις καλές δουλείες. Και το λέω αυτό έχοντας γευτεί και την επιτυχία και την αποτυχία. Το θεατρικό κοινό έχει κριτήριο και περιέργεια να ανακαλύψει, να ξεχωρίσει και να στηρίξει τις δουλειές που αξίζουν. Φυσικά, όπως σε κάθε τι που ισχύει θα υπάρχουν και εξαιρέσεις, που όμως δεν αναιρούν πιστεύω τον κανόνα.
Νιώθεις ότι υπάρχουν άνθρωποι με τους οποίους μπορείς να συνεννοηθείς ή προσπαθείς να κάνεις μόνος αυτό που πιστεύεις;
Το «μόνος» στην δουλειά μας μου είναι ακατανόητο. Ήμουνα πολύ τυχερός στις συναντήσεις μου. Βρήκα στην πορεία ανθρώπους με τους οποίους συνεννοούμαι και καλλιτεχνικά συμπορεύομαι. Η σύζυγος μου και συνάδελφος Βάλια Παπακωνσταντίνου είναι πάντα στο ίδιο λεωφορείο και στην ίδια λεωφόρο θεατρικά, στηρίζοντας κάθε προσπάθεια από το μηδέν. Ο σκηνοθέτης μας Γιώργος Παλούμπης, που προανέφερα, είναι ένας άνθρωπος με τον οποίο επιδιώκω να συμπράττω ξανά και ξανά και έχουμε μαζί στα σκαριά καινούριο θεατρικό εγχείρημα. Η κάθε παράσταση μας έχει 6-7 κοινούς συντελεστές. Μια ομάδα ανθρώπων που δίνει στις δουλειές μας ταλέντο, ιδέες και στίγμα. Τέλος, ο ηθοποιός και συγγραφέας Βαγγέλης Ρωμνιός, μας έφυγε πολύ νωρίς και πολύ άδικα, αλλά η συνεργασία μας και η φιλία μας, μου δίνει ακόμη και τώρα δύναμη και πίστη.
Tι είναι αυτό που χάνει ο άνθρωπος καθώς μεγαλώνει;
Εγώ έχω αρχίσει σιγά σιγά να χάνω τα μαλλιά μου. Επίσης αρχίζω να σκέφτομαι δυο και τρεις φορές πριν δράσω. Αυτό έχει τα καλά του και τα κακά του. Μεγαλώνοντας πάντα κάτι κερδίζεις και κάτι χάνεις. Αυτό που απαγορεύεται να χάσει ένας ηθοποιός, είναι την δυνατότητά του να επικοινωνεί ανά πάσα στιγμή με τον ανήλικο εαυτό του. Η αθωότητα είναι πρώτη ύλη στην δουλειά μας.
Για ποια πράγματα είσαι έτοιμος να ρισκάρεις;
Τα τελευταία χρόνια πήρα σοβαρά ρίσκα, καλλιτεχνικά και οικονομικά για τις ιστορίες που ήθελα να ζωντανέψουν στην σκηνή, είτε ήταν θεατρικά κείμενα, είτε τραγούδια. Τα μεγαλύτερα όμως ρίσκα θα τά ‘παιρνα για τους δικούς μου ανθρώπους, για τα αγαπημένα μου πρόσωπα, την βιολογική και την επίκτητή μου οικογένεια. Για την δουλειά ρισκάρω να πέσω και στη φωτιά, γι’ αυτούς που αγαπώ όμως, καίγομαι ευχαρίστως.
Ποια είναι τα επόμενα καλλιτεχνικά στοιχήματα πάνω στα οποία δουλεύεις;
Φτιάχνω αυτές της μέρες μία live εκδοχή δικών μου τραγουδιών και διασκευών που θα παρουσιαστούν διαδικτυακά, με αφορμή τον νέο μου δίσκο «Ένας Δράκος στην Βεράντα» που κυκλοφόρησε πριν από ένα μήνα. Όταν με το καλό πάρουμε την ζωή μας πίσω από αυτόν τον ιό που μας έχει κλείσει στο σπίτι, θα πραγματοποιηθούν και κάποια μουσικά live με τον παραδοσιακό τρόπο. Εν τω μεταξύ γράφω ένα καινούριο θεατρικό -θα μου πάρει πάλι μια διετία γεμάτη!- ενώ καταπιάνομαι κατά παραγγελίαν και με ένα κινηματογραφικό σενάριο. Θεού θέλοντος και ιού επιτρέποντος την άνοιξη ξεκινάμε πρόβες για το έργο «Ο Περικλής και ο Κατηραμένος Όφις: Μια συζήτηση για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση» που θα ανέβει στο θέατρο Άνεσις σε δικιά μου σκηνοθεσία - δραματουργία.
Στην παράσταση που ετοιμάζεις με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση να περιμένουμε ένα μάθημα ιστορίας;
Πιο πολύ μια παρέλαση ιστορικών παρανοήσεων!
Πιστεύεις ότι θα αλλάξουν τα ζητούμενα στη δραματουργία στην +covid εποχή;
Θέλω να πιστεύω ότι θα αφήσουμε πίσω μας τον ιό, και ότι θα πάρουμε σύντομα την χρονική και την δημιουργική απόσταση που απαιτείται για να μιλήσουμε γι’ αυτόν μέσα από την τέχνη. Με δυο λόγια, νομίζω ότι η covid εποχή είναι ένας καμβάς για δημιουργία, όχι με όρους επικαιρότητας, αλλά με την απόσταση που θα επιτρέψει να νοηματοδοτηθεί αυτό που ζήσαμε ψύχραιμα και με ώριμη καλλιτεχνική ματιά.
