Λίγο πριν η ηγεσία της Χρυσής Αυγής, οι δολοφόνοι του Παύλου Φύσσα και του Σαχζάτ Λουκμάν, αλλά και δεκάδες άλλα μέλη που συμμετείχαν σε εγκληματικές πράξεις οδηγηθούν στη φυλακή οκτώ καλλιτέχνες μιλούν για τη σημασία της καταδίκης της ναζιστικής οργάνωσης.
Γιώργος Ζώης
Kινηματογραφικός σκηνοθέτης
«Η πρώτη εικόνα που έχω της χρυσής αυγής ήταν στα δεκαπέντε μου: Ένας Περιστερώνας σε χακί χρώμα στην γειτονιά μου στην Πετρούπολη! Στην απέναντι ταράτσα ένα έφηβο αγόρι με ξυρισμένο κεφάλι, μαύρο flight και παραλλαγή παντελόνι τάιζε τα περιστέρια του και τα άφηνε να πετάνε στη γειτονιά. Δεν ήταν πάντα έτσι, μια μέρα ξύρισε το κεφάλι του, έβαψε τον περιστερωνα χακί και διάβαζε ναζιστικά βιβλία. Και έτσι ξαφνικά είχα έναν μικρό φασίστα γείτονα. Τότε ξεκίνησε ο πόλεμος. Έβαζα πανκ μουσική στα τέρματα και κρεμούσα μια μαυροκόκκινη σημαία για να ξέρει ότι στη γειτονιά δεν ήταν μόνος του.
Όλοι έλεγαν μα είναι καλό παιδί, δεν πειράζει κανέναν, παρασύρθηκε. Μέχρι που μια μέρα ήρθαν οι φίλοι του που τον είχαν παρασύρει. Και μαχαίρωσαν μια κοπέλα με πεταλούδα επειδή ήταν αναρχικιά. Τότε δεν είχαμε μετανάστες στα σχολεία για να χτυπήσουν, είχαμε κνιτές και αναρχικούς. Οι κνιτές δεν αντέδρασαν, οι μπάτσοι δεν συνέλαβαν κανέναν, οι αναρχικοί σκιάχτηκαν με το πρώτο αίμα. Δεν παίζαμε σε ταινία πια, ήταν όλα σκοτεινά αληθινά. Αυτά τα καθάρματα τα θυμάμαι από τότε, είκοσι χρόνια πριν. Μαχαίρωναν όποιον ήταν διαφορετικός και προσπαθούσαν να πιάσουν τους φίλους μας στα δίχτυα τους. Οι περισσότεροι ξέφυγαν αλλά κάποιοι έγιναν μαχαιροβγάλτες. Από τότε έχουμε ανοιχτούς λογαριασμούς μαζί τους. Και αυτοί που έμειναν, έγιναν δολοφόνοι χωρίς κανένα ελαφρυντικό. Αυτό ήθελαν να κάνουν και αυτό έκαναν.
Ο γείτονας μου ξέφυγε και εύχομαι να έχει μετανιώσει. Δεν είναι εφηβική αφέλεια, έχεις ευθύνη όταν γίνεσαι φασίστας. Όταν θυμάμαι πολιτικούς, καλλιτέχνες και δημοσιογράφους να λένε «μα είναι καλά παιδιά» σκέφτομαι εκείνον τον περιστερώνα. Εκεί είναι το αυγό του περιστεριού. Δεν ξέρω πως είναι ένα αυγό φιδιού, για μένα είναι αυγό από ένα περιστέρι. Και καλό είναι να το σπάμε με την πρώτη, γιατί μόλις βγει από την τρύπα το παίζει περιστέρι της ειρήνης. Η κοπέλα από το γυμνάσιο ξέφυγε τον κίνδυνο και ο γείτονάς μου άρχισε να αφήνει μαλλιά ξανά. Και μια μέρα ξαναέβαψε τον περιστερώνα γκρι. Όπως και η φυλακή που τους περιμένει».
Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος
Θεατρικός σκηνοθέτης
«Η δίκη δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί. Η καταδίκη της Χρυσής Αυγής ως εγκληματική οργάνωση είναι μια πρώτη, σημαντική, απόφαση και μια σπουδαία πράξη σ' αυτή τη φάση. Αν σκεφτεί κανείς πως για κάποια χρόνια η Μάγδα Φύσσα πήγαινε μόνη της στα δικαστήρια και δεν ασχολιόταν κανένας με το θέμα, η ιστορία λέει πολλά…. Η πρόσφατη απόφαση του δικαστηρίου δυστυχώς δε σηματοδοτεί την αλλαγή στην κοινωνία μας. Το δηλητήριο της Χρυσής Αυγής έχει ποτίσει χιλιάδες ανθρώπους, υπάρχει ένας κόσμος εκεί έξω ο οποίος τους ψήφισε. Όλοι αυτοί δεν έγιναν ξαφνικά δημοκρατικοί. Ο ρατσισμός απέναντι στις γυναίκες, στους ομοφυλόφιλους, απέναντι στους μετανάστες υπάρχει και χαρακτηρίζει ένα φασίστα. Μπορεί η συγκεκριμένη απόφαση να τους τρομάζει, δεν θα ήταν εύκολο όμως να ξεμυτίσουν από τα λαγούμια τους αν η κοινωνία και η Πολιτεία είχαν άλλη στάση. Όταν η κυβέρνηση συμπεριφέρεται με τον τρόπο που συμπεριφέρεται στη Μόρια, επιτρέποντας μια εξαθλίωση με τον έναν άνθρωπο πάνω στον άλλον… πιο εφιαλτικά δε γίνεται. Καταστάσεις σαν αυτή καλλιεργούν το ρατσισμό υπόγεια και ο κόσμος αντιμετωπίζει εχθρικά τους μετανάστες. Όταν σαράντα άτομα βρίσκονται κλεισμένοι μέσα σε μία αποθήκη στη Μόρια δεν θα κολλήσουν κορωνοϊό άλλους; Όλοι αυτοί είναι τα πιο εύκολο θύματα στην κοινωνία μας».
Νότης Μαυρουδής
Συνθέτης και κιθαρίστας
«Η απόφαση της δικαιοσύνης, με την οποία η Χρυσή Αυγή χαρακτηρίζεται ως εγκληματική οργάνωση, ισχυροποιεί την άποψή μας πως όλα αυτά τα ρεμάλια, που έσπερναν τον θάνατο, τον φόβο και το νταηλίκι με σημαία τον αγκυλωτό σταυρό και τα ναζιστικά κατάλοιπα, δεν είναι μόνο νοσταλγοί ενός φρικτού παρελθόντος, αλλά στυγνοί εγκληματίες τού σήμερα.
Τα δημοκρατικά και πανανθρώπινα ιδανικά σήμερα, πέτυχαν μια περήφανη νίκη που θα την ονομάσουμε «ιστορική». Θα μας διευκολύνει στην καθημερινή προσπάθεια να συμμετέχουμε, να αντιδρούμε και να εμποδίζουμε πάντα παρόμοια γεγονότα, ώστε να εκλείψουν όλα τα φαινόμενα που συνθέτουν τη φασιστική λογική. Το σύμβολο του Παύλου Φύσσα και της μάνας Μάγδας, θα λειτουργεί στο εξής ως παράδειγμα και συνείδηση για όλους μας.
Όμως, ας αναρωτηθούμε μήπως τελειώσαμε με τον φασισμό; Θα ήταν όνειρο απατηλό μια τέτοια εικασία. Οι χιλιάδες των ψηφοφόρων τής πάλαι ποτέ κοινοβουλευτικής ΧΑ, δεν έχουν εξαφανιστεί. Οι «φωλιές» επώασης των αβγών τού φιδιού, εξακολουθούν να υπάρχουν. Η προσωπική μας εγρήγορση, θα πρέπει να είναι καθημερινή μας έγνοια. Ας μείνουμε όμως, προς το παρόν, στη δικαίωση από το δικαστήριο. Είναι κι’ αυτή ένα δείγμα πολιτικού πολιτισμού».
Γιώργος Νταλάρας
Tραγουδιστής
«Είναι μια μέρα που θα τη θυμόμαστε, μια ιστορική στιγμή που θυμίζει τις δίκες της Νυρεμβέργης. Μια μέρα δικαιοσύνης και δικαίωσης μετά από επτά χρόνια, ίσως η μακροβιότερη δίκη μετά τη Μεταπολίτευση. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση το γεγονός ότι ο πολύς κόσμος που ήταν μαζεμένος στο Εφετείο αντέδρασε τόσο έντονα ακούγοντας την καταδίκη των μελών της Χρυσής Αυγής ως εγκληματίες συνολικά.
Αυτή η αντίδραση της κοινωνίας δημιουργεί καινούργια δεδομένα που πρέπει να τα σεβαστούμε. Επαναπροσδιορίζει τη σχέση της κοινωνίας με τη Δικαιοσύνη, μια σχέση που είχε υποστεί μεγάλη κρίση τα τελευταία χρόνια. Κερδίσαμε τη μέρα, όμως η ελευθερία και η δημοκρατία θέλουν διαρκείς αγώνες και επαγρύπνηση για να μην θρηνήσουμε και άλλους μάρτυρες.
Δεν πρέπει να ξεχάσουμε πόσα χρωστάμε σ' αυτή τη μαρτυρική γυναίκα και μάνα Μάγδα Φύσσα, που πάλεψε όλα αυτά τα χρόνια για την αλήθεια, κουβαλώντας στους ώμους τον αβάσταχτο πόνο της. Όπως χρωστάμε και στην άλλη μάνα, του Σαχζάτ Λουκμάν, την αμίλητη, που έγινε κι αυτή δική μας».
Αργύρης Ξάφης
Ηθοποιός
«Η καταδικαστική απόφαση και η αναγνώριση της Χρυσής Αυγής ως εγκληματικής οργάνωσης από την ελληνική δικαιοσύνη επανάφερε σε όλους μας ως πολίτες μια αίσθηση που έχει προ πολλού χαθεί. Ότι δεν είμαστε έρμαια ενός χαοτικού και άδικου κράτους, χωρίς καμία ελπίδα να ισορροπήσει το τεράστια κοινωνικό χάσμα που έχει φέρει αυτή η πληγή, της μισαλλοδοξίας. Ότι τελικά δεν είμαστε όσο αδύναμοι νομίζαμε να κοιτάξουμε στα μάτια αυτό το τέρας, ότι δεν είμαστε τόσο αδύναμοι να μιλήσουμε για αυτό, ότι εν τέλη οι βασικές αισθητηριακές και ιδεολογικές μας αντιλήψεις είναι υγιείς και ότι δεν είμαστε μόνοι και λίγοι αυτοί που το πιστεύουμε.
Που πιστεύουμε σε μια κοινωνία μακριά από την φασισμό, τον ρατσισμό και την μισαλλοδοξία. Μια, επιτέλους -τόσο αναγκαία-, εκπνοή. Και ένα μεγάλο ευχαριστώ στους δικαστές, στους μάρτυρες και τους κατήγορους που έδωσαν μπροστάρηδες αυτή την μάχη. Εμείς, οι υπόλοιποι, σαν κοινωνία δεν πρέπει να σταματήσουμε να επαγρυπνούμε γιατί δεν εκλέχτηκαν μόνοι τους αυτοί οι εγκληματίες».
Αργύρης Παπαδημητρόπουλος
Kινηματογραφικός σκηνοθέτης
«Η καταδίκη των εγκληματιών της Χρυσής Αυγής είναι μια σπουδαία απόφαση όπου σε μια δύσκολη περίοδο μάς έκανε να αισιοδοξούμε ότι τα πράγματα μπορούνε να πάνε καλύτερα. Από την άλλη θα ήμουν πιο αισιόδοξος αν θεωρούσαμε αυτονόητο το να καταδικάζονται οι εγκληματίες, οι εχθροί της δημοκρατίας και ζηλωτές του μίσους. Όταν έχουμε δει ζωντανά στην τηλεόραση τον αρχηγό τους να λέει ότι θα λερώσουν τα χέρια τους με αίμα, όταν έχουμε δει τον υπαρχηγό να εκπαιδεύει παιδάκι του δημοτικού να λέει σωστά το «Zieg Hail», όταν έχουμε δει τραμπουκισμούς, καταστροφές, βιαιοπραγίες και ανοιχτά καλέσματα σε πογκρόμ, δεν καταλαβαίνω τι έχουμε να συζητήσουμε.
Παρόλα αυτά, στις 7/10 είδαμε να μπαίνει μια αχτίδα φωτός και πρέπει να συγχαρούμε την δικαιοσύνη και όσους πολέμησαν τόσα χρόνια για να φτάσουμε σε αυτήν την μέρα. Θα ήταν όμως καλύτερα τα πράγματα αν η δικαιοσύνη, η πολιτική ηγεσία και η ίδια η κοινωνία έδειχναν πιο γρήγορα αντανακλαστικά και δεν χρειαζόταν να έχουμε νεκρούς για να αποφασίσουμε ότι τα καθάρματα πρέπει να μπουν στην φυλακή».
Δημήτρης Τάρλοου
Θεατρικός σκηνοθέτης, ηθοποιός
«Η καταδίκη των ηγετικών στελεχών της Χρυσής Αυγής, όπως και του δολοφόνου του Παύλου Φύσσα, είναι μία απόλυτα σωστή και δίκαιη απόφαση, με την προϋπόθεση βέβαια ότι πράγματι θα εκτίσουν τις ποινές τους. Το ερώτημα που γεννάται όμως, είναι κατά πόσο η ελληνική κοινωνία που πανηγύρισε εμφατικά την απόφαση αυτή, είναι αληθινά απαλλαγμένη, από τέτοιου είδους πεποιθήσεις, ή εάν απλώς οι τωρινές συνθήκες δεν ευνοούν την εμφάνιση παρόμοιου ρεύματος.
Επίσης, ο εφησυχασμός που μπορεί να προκαλέσει η οριστική καταδίκη της φασιστικής αυτής οργάνωσης, ίσως κρύψει καλά κάτω από το χαλί, ακραίες απόψεις και συμπεριφορές, που δεν ανήκουν σε συγκεκριμένο πολιτικό χώρο, αλλά είναι διάσπαρτες σε όλο το φάσμα του. Χρειάζεται λοιπόν επαγρύπνηση, αλλά κυρίως χρειάζεται το κράτος να διαθέσει κονδύλια για την παιδεία. Μόνο έτσι θα πάψει η κατρακύλα που οδηγεί σε τέτοια φαινόμενα και καθηλώνει σε επικίνδυνη αδράνεια όλο το κοινωνικό σώμα. Μόνο έτσι θα αμβλυνθούν σταδιακά οι εμφυλιακές διαμάχες, που με πρόσχημα τις ιδεολογίες, κατατρώγουν τις σάρκες της χώρας μας.
Κι ας μην ξεχνάμε: η Δημοκρατία πέρα από ένα σύστημα, (και μάλιστα το καλύτερο που διαθέτουμε) είναι καθημερινή πράξη. Και όχι λόγια. Και όποιος κατάλαβε κατάλαβε».
Θόδωρος Τερζόπουλος
Θεατρικός σκηνοθέτης
«Τι σημαίνει άραγε αυτή η απόφαση για τον άνθρωπο; Ο φασισμός είναι βαθιά ριζωμένος στην ανθρώπινη δομή και είναι πολύ ύπουλος, εκατό χιλιάδες φορές πιο επικίνδυνος από τον ιό που ζούμε τώρα. Γιατί ο φασισμός μπορεί και μεταλλάσσεται, εμφανίζεται και με τη μάσκα του καλού, της καλοσύνης. Εμφανίζεται πολλές φορές και με το αντίθετο του. Αλλάζει μορφή και μας μπερδεύει, μας αποπροσανατολίζει κι εμείς τον υπηρετούμε στην καθημερινότητά, στις μικρές κινήσεις μας, στις συμπεριφορές στο σπίτι, στο σχολείο, στην τέχνη, σε όλα τα επίπεδα της ζωής μας. Εμφανίζεται στο επίπεδο της μη συμφιλίωσης, εξοικείωσης με τον άλλον, με την διαφορετικότητα. Είναι σημαντική η καταδίκη της Χρυσής Αυγής ως εγκληματική οργάνωση αλλά αυτό δε λύνει το πρόβλημα. Μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε πιο πολύ την επικινδυνότητα του φασισμού σε όλα τα επίπεδα, τα οποία παραμένουν στη ζωή μας, στην πολιτική ακόμα και στην ίδια την τέχνη. Πως θα μπορέσουμε να απαλλαγούμε;»
