Η ερευνήτρια σκηνοθέτις Έλλη Παπακωνσταντίνου μας μιλά για το «ANTIGONE TEST Ι this is Me in my Room », την νέα της παράσταση στην πλατφόρμα του zoom, το «θέατρο του εγκλεισμού» αλλά και όσα οφείλουν να διεκδικήσουν οι καλλιτέχνες.
Ποια στιγμή γεννήθηκε η ιδέα να παρουσιάσεις την παράσταση «Στα Ίχνη της Αντιγόνης» μέσω της διαδικτυακής πλατφόρμας zoom και πως άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά;
Όπως πολλοί συνάδελφοι, η καραντίνα με βρήκε σε πρόβες για το έργο «Στα Ίχνη της Αντιγόνης» που θα έκανε πρεμιέρα τον Μάϊο. Συνεχίσαμε να κάνουμε πρόβες στην πλατφόρμα του zoom περιμένοντας πώς θα εξελιχτούν τα πράγματα. Ως σκηνοθέτης, ξαφνιάστηκα, όταν διαπίστωσα ότι ο εγκιβωτισμός των γυναικείων σωμάτων στα ψηφιακά παράθυρα, άνοιγε κάποια πεδία, μιλούσε κατευθείαν στην «καρδιά» του έργου, τη σχέση με τον εγκλωβισμό, την έμφυλη ταυτότητα και τη γυναίκα ως κατοικίδιο ον.
Η Αντιγόνη είναι μια οικογενειακή τραγωδία, μια ιστορία ενδοοικογενειακής βίας. Η μεταφορά του έργου μέσα στα σπίτια των ηθοποιών, ανοίγει το θέμα της σχέσης της γυναίκας με τον οίκο αλλά και τον δημόσιο χώρο. Καθώς το έργο αντιμάχεται την κανονιστικότητα της πατριαρχίας, τον δογματισμό και την έμφυλη βία, δεν θα μπορούσε να υπάρξει άλλη «σκηνογραφία» και σχέση σωμάτων για το έργο μου. Έτσι, άρχισα να διερευνώ πιο σοβαρά τις δυνατότητες αυτού του νέου μέσου. Γρήγορα αναδύθηκαν περισσότερα διαμάντια κατά τη διαδικασία της «εξόρυξης». Σε σημειολογικό επίπεδο, εμείς που είμαστε γυναίκες διαφορετικών ηλικιών και καλλιτεχνικών διαδρομών, ενώνουμε τις φωνές μας για να μιλήσουμε για την ιστορικότητα του φύλου μας συνυφαίνοντας τον ιδιωτικοό μας χώρο με τον εικονικό ψηφιακό κόσμο.
Κλεισμένες σε ψηφιακά κουτιά, είμαστε εκτεθειμένες στα βλέμματα οποιουδήποτε θέλει να μας δει, υπάρχει κάτι έντονα βουαγιεριστικό σε όλο αυτό και φυσικά αναφορά στις βιτρίνες του Άμστερνταμ. Όπως οι γυναίκες πριν από μας, σε κατ’ οίκον περιορισμό, κάνουμε τέχνη από την απομόνωσή μας. Μόνο που αυτή τη φορά την κάνουμε δημόσια. Χρησιμοποιούμε τον εγκλεισμό υπέρ μας για να υφάνουμε τα ίχνη της Αντιγόνης ως μέρος της δικής μας καταγωγής.
Η πλατφόρμα του zoom, αυτός ο νέος εικονικός τόπος, είναι για μένα μια καλλιτεχνική και τεχνολογική πρόκληση. Προσπαθώ να δημιουργήσω μια νέα αισθητική γλώσσα με μέσα που δεν έχω ξαναδουλέψει ποτέ. Με γοητεύει η ευελιξία που μου δίνει η νέα αδιαμεσολάβητη σχέση με το κοινό μου. Είναι μια τομή στον τρόπο που σκεφτόμουν τις δυνατότητες του θεάτρου ως τώρα. Το έργο μου μπορεί να συνομιλήσει ταυτόχρονα με ένα πολυεθνικό πολυπολιτισμικό κοινό, να ταξιδέψει χωρίς κόστος, να ανοίξει σε μεγαλύτερο κοινό, να συνδεθεί με ένα πολύ ειδικό κοινό (όπως για παράδειγμα ΛΟΑΤΚΙ συλλογικότητες και ατομικότητες.) Μπορώ επίσης «να μπω» στα σπίτια του κοινού μου. Δεν είναι ένα έργο βιντεοσκοπημένο, αλλά ένας τόπος, όπου συναντιούνται ζωντανά κοινό και ηθοποιοί. Μπαίνω λοιπόν κι εγώ στα σπίτια του κοινού μου. Είναι μαγική η στιγμή που ζητάω να ανοίξουν οι κάμερες.
Ποιο είναι το θέμα της παράστασης;
Παρουσιάζουμε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το έργο «Ίχνη της Αντιγόνης» (στην ψηφιακή του εκδοχή ΑNTIGONE TEST) της διακεκριμένης συγγραφέως ελληνικής καταγωγής, Christina Ouzounidis που αντλεί συστηματικά από την αρχαία ελληνική μυθολογία για να μιλήσει για την βία ανάμεσα στα δύο φύλα. Η Αντιγόνη της Ouzounidis αντιστέκεται σαν ένα κορίτσι, μια παιδούλα που κρατάει όλες τις δυνατότητες ανοιχτές. Δεν κατεβαίνει στον τάφο, ανυψώνεται στον εικονικό ορίζοντα της ελευθερίας και της αυτονομίας. Γνώρισα καταρχάς το έργο της Christina Ouzounidis και κατόπιν και την ίδια προσωπικά πριν από πέντε χρόνια και από τότε προσπαθώ να το παρουσιάσω στην Ελλάδα. Από ό,τι φαίνεται το έδαφος τότε δεν ήταν πρόσφορο. Χαίρομαι που η κοινή γνώμη σήμερα είναι πιο ευαισθητοποιημένη και αντιδρά σε σεξιστικές διαφημίσεις ή ασκεί πίεση για να αποδοθεί δικαιοσύνη στη δίκη της Ελένης που σαν άλλη Αντιγόνη δεν «χάθηκε» αλλά την δολοφόνησαν άγρια. Αναπνέουμε στη σκιά του θανάτου της, του βασανισμού της, στις προσπάθειες συγκάλυψης, στη σεξιστική αντεπίθεση–και ενώνουμε τη φωνή μας μέσα από ένα κείμενο ποταμό.
Ο λόγος της Ouzounidis βαθιά θεραπευτικός, γεφυρώνει έννοιες και μιλάει για ρήγματα και αδιόρατες καταστάσεις καταστολής. Φυσικά μιλάει για τις σημερινές κοινωνίες τοποθετώντας την Αντιγόνη της σε μια σχολική τάξη της Σουηδίας. Περιγράφει πώς όλοι οι μηχανισμοί της πατριαρχίας είναι στραμμένοι σε αυτό που ΔΕΝ είμαστε, σε αυτό που δεν επιτρέπεται να σκεφτούμε ότι είμαστε. Το έργο εξετάζει τους θεσμούς και ανοίγει το θέμα της αντιστράτευσης της επιθυμίας. Πώς οι θεσμοί ενώ φαίνονται συλλογικοί, στην ουσία απωθούν το αδιανόητο, το ασύλληπτο και δεν μας επιτρέπουν να σκεφτόμαστε εκτός ορίων. Κι όμως, το σώμα γεννιέται, όταν το οδηγεί η επιθυμία. Ας αποδεχτούμε επί τέλους ότι το νόημα της ζωής γράφεται πάνω στο σώμα. Ότι γράφεται με όρους επιθυμίας, λίμπιντο και μόνο.
Είναι ό,τι πιο παράξενο έχεις κάνει;
Νομίζω, ναι. Είναι μια εμπειρία πρωτόγνωρη. Μιλάω και για την εμπειρία της θέασης αλλά και της δημιουργίας. Η πλατφόρμα του zoom έγινε μια ψηφιακή παιδική χαρά ένας τόπος και χρόνος για να εκφραστούμε. Ο ψηφιακός μας εαυτός, το ψηφιακό μας σώμα και ο ψηφιακός μας λόγος γίνεται όχημα για να ενώσουμε τις φωνές μας, μια φωνή που πρέπει να ακουστεί! Είναι ένα θρίλερ να ανακαλύπτεις έναν νέο χώρο και να τον κατοικείς για πρώτη φορά. Είναι τόσα αυτά που μπορείς και που δεν μπορείς να κάνεις. Σα να μαθαίνεις μια νέα ξένη γλώσσα, με πολλές ανατροπές και εκπλήξεις. Σκέφτηκα ότι θα έχει ενδιαφέρον να εξαντλήσω τις δυνατότητες του μέσου. Κάτι αδύνατο, αλλά η πρόθεση για εξερεύνηση είναι εκεί. Για παράδειγμα, μετακινώ το κοινό ψηφιακά από την κεντρική σκηνή σε ιδιωτικά δωμάτια. Εκεί γίνονται ιδιαίτερες συναντήσεις με άλλες οντότητες. Και έπειτα ξανά από τον πιο «prive» χώρο στον δημόσιο.
Θα δούμε μια ζωντανή περφόρμανς ή μια βιντεοσκοπημένη παράσταση;
Το πρωτότυπο έργο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τον τρόπο που φτιάχνεται. Μόνο όταν η συνθήκη που το γεννά είναι πρωτόγνωρη, στοχεύει η τέχνη στο Αδύνατο. Πρόκειται για μια πλατφόρμα ψηφιακή, όπου το φυσικό σώμα εξορισμού δεν υπάρχει. Το ζητούμενο παρόλα αυτά, είναι η φυσική παρουσία, ο συγχρονισμός στον ίδιο τόπο και στον ίδιο χρόνο των περφόρμερς και του κοινού. Στοχεύουμε στην κατάλυση του μέσου, στο αδιανόητο: σε ένα παρόν ζωντανό, όπου αναπνέουμε μαζί ως μια φυσική συλλογικότητα. Πρόκειται επομένως για μια απολύτως «ζωντανή» παράσταση. Ένα assemblage ασύνειδο που περιλαμβάνει εικόνες, επιθυμίες, μουσικές και ήχους μέσα σε ροή. Χρησιμοποιούμε όλες την ίδια βασική τεχνολογία για να υφάνουμε συγχρονισμένα ένα τεχνολογικό οπτικοακουστικό κέντημα. Οι περφόρμερ βρίσκονται σε διαφορετικά μέρη της Ευρώπης (στην Αθήνα, στην Ρώμη, εκτός Αθηνών) και πρέπει να «φτάσουν» η μια την άλλη, αλλά και να δημιουργήσουν μαζί εικόνες και λόγο.
Η καθεμία μάλιστα λόγω της συνθήκης, διαμόρφωσε τον χώρο της, την σκηνογραφία και τα κοστούμια. Ήταν πολύ προκλητικό να κάνω ζωντανό μοντάζ, παρακολουθώντας και διορθώνοντας επτά παράθυρα ταυτόχρονα. Η δουλειά που απαιτείται για να φτάσουμε σε αυτό το αποτέλεσμα μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες για όλες μας είναι τρομακτική. Για τον ηθοποιό απαιτεί χειρουργική ακρίβεια των εκφραστικών του μέσων, τεχνικές γνώσεις και κυρίως το ψυχικό σθένος να τα προσπερνάς όλα και να υπάρχεις στο «μαζί» και στο «τώρα». Το λέω «θέατρο του εγκλεισμού» ή «τέχνη του εγκλεισμού», γιατί είναι το παιδί του εγκλεισμού και είναι εφήμερο, ζωντανό είδος συλλογικής τέχνης. Αλλά θα μπορούσα να το πω και ΑΥΤΟ ή κάτι άλλο. Είναι ΑΥΤΟ θέατρο; Δεν ξέρω. Μάλλον όχι. Ίσως ένα άλλο είδος τέχνης; «Ένα ζώο του Διαδικτύου» όπως το είπε κάποιος; Δεν το γνωρίζω. Και ποιος νοιάζεται; Αυτά τα ερωτήματα δεν απασχόλησαν πραγματικά ποτέ τους καλλιτέχνες, μα ούτε και το κοινό τους.
Με ποιους κανόνες δουλεύετε;
Οι πρόβες του έργου γίνονται μέσα από την κοινωνική και χωροταξική απομόνωση μας, μέσα από το σπίτι μας. Χρησιμοποιούμε αποκλειστικά και μόνο όσα αντικείμενα, μουσικά όργανα, σκηνικά και τεχνικά μέσα διαθέταμε στο σπίτι μας όταν μπήκαμε σε καραντίνα. Δεν αγοράστηκε και δεν προστέθηκε τίποτα. Δουλεύουμε με ό,τι έχουμε. Το σκηνικό είναι το ίδιο το σπίτι μας, όπου δημόσιος και ιδιωτικός χώρος συνυφαίνονται. Εργαζόμαστε μέσα στην οικιακή απομόνωση, όπως οι γυναίκες πριν από εμάς. Είμαστε παγιδευμένες, προστατευμένες ή χειραφετημένες; Είναι στην ευχέρεια του θεατή να το αποφασίσει, καθώς του δίνουμε την άδεια να εισβάλει στον πιο ιδιωτικό μας χώρο. Δεν αγχωνόμαστε που δεν μπορούμε να ορίσουμε ό,τι ζούμε. Δεν αγχωνόμαστε που δεν μπορούμε να ορίσουμε αυτό που φτιάχνουμε. Ας το αποκαλέσουμε ΑΥΤΟ κι ας αφεθούμε σε μια ροή της επιθυμίας. Δουλεύουμε στο «μαζί» και στο «τώρα» πέρα από τα όρια της ύλης, σε μια αλληλέγγυα συλλογικότητα.
Δώσε μας μερικές χρήσιμες οδηγίες για τον θεατή.
1. Βρείτε ένα ήσυχο σημείο για να παρακολουθήσετε απερίσπαστοι από το λάπτοπ ή το ντεσκτοπ σας (όχι από το κινητό ή άλλες μικρές οθόνες). Η παράσταση είναι εξαιρετικά πυκνή εικαστικά και πρέπει κανείς να την παρακολουθήσει από μια μεγάλη οθόνη.
2. Συνδεθείτε τουλάχιστον 15 λεπτά πριν την έναρξη της παράστασης, ώστε να σας καθοδηγήσουμε εγκαίρως για κάποια πρακτικά θέματα που είναι απαραίτητα για την απρόσκοπτη θέαση.
3. Εφόσον αγοράσετε τα εισιτήριά σας, την ημέρα της παράστασης θα λάβετε μήνυμα με τον ειδικό κωδικό που σας δίνει δικαίωμα να συνδεθείτε. Απλώς πατάτε πάνω στο λινκ που σας στέλνουμε. Τόσο απλά.
4. Για οποιαδήποτε απορία ή κράτηση θέσεων, μπορείτε να επικοινωνήσετε στο odctechnician@gmail.com.
Ποιο βλέπεις να είναι το μέλλον του θεάτρου;
Όποιος αγαπάει τις τέχνες είμαι σίγουρη ότι καταλαβαίνει πως για να υπάρξει τέχνη, κάποιοι άνθρωποι εργάζονται και προετοιμάζονται πολλά χρόνια πριν για να παρουσιάσουν ένα έργο. Όπως είπα, στην περίπτωση της Αντιγόνης η αρχή έγινε πριν από πέντε χρόνια. Σήμερα, καλούμαστε καλλιτέχνες και κοινό να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Να δούμε ότι η κρίση αυτή είναι βαθιά, είναι μια ρήξη με ό,τι ξέραμε ως σήμερα. Εμείς που τόσο εκτιμήσαμε στην περίοδο της καραντίνας την δωρεάν κατανάλωση τέχνης, πρέπει να βρούμε τρόπο να στηρίξουμε τους καλλιτέχνες, τους ανθρώπους που εργάζονται για την τέχνη. Ακόμα και ένα εισιτήριο έχει την αξία του στην φάση που βρισκόμαστε. Πόσο μάλλον, όταν το Υπουργείο Πολιτισμού αν και προσπαθεί να κερδίσει τις εντυπώσεις, ακόμα δεν έχει στηρίξει έμπρακτα τους ανθρώπους του κλάδου.
Τι περιμένεις για τους καλλιτέχνες και τους εποχιακούς εργαζόμενους στο χώρο του θεάματος;
Πρέπει να επιμείνουμε για να δοθούν μακρόπνοες λύσεις και στρατηγικές ανάπτυξης για τον πολιτισμό. Είμαι σε επαφή με δίκτυα του εξωτερικού και μεταφέρω ιδέες για το τι ισχύει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Το Support Art workers έκανε πολύ καλή δουλειά, αλλά στο θέατρο μας λείπει ένας Αλκίνοος. Γιατί άραγε; Πρέπει να εργαστούμε όλοι μαζί για να αντιμετωπίσουμε την πρωτόγνωρη αυτή κρίση για τον πολιτισμό. Με τρόπο ευφάνταστο και όχι αρτηριοσκληρωτικό. Γιατί αυτό που συμβαίνει είναι μεγάλο και μας ζητά άλλου τύπου λύσεις. Νέες λύσεις για την αντιμετώπιση νέων προβλημάτων.
Πρόγραμμα παραστάσεων:
Τρίτη 19 Μαΐου, 7.15 μ.μ.
Τετάρτη 20 Μαΐου, 7.15 μ.μ.
Δευτέρα 25 Μαΐου, 6.15 μ.μ. & 8.15 μ.μ.
Τρίτη 26 Μαΐου, 6.15 μ.μ. & 8.15 μ.μ.
Τετάρτη 27 Μαΐου, 6.15 μ.μ. & 8.15 μ.μ.
Τιμές εισιτηρίων: € 10 (απλό εισιτήριο), € 38,50 € (εισιτήριο αλληλεγγύης για όποια/οιον επιθυμεί να υποστηρίξει την καλλιτεχνική ομάδα). Μπορείτε να κλείσετε το εισιτήριό σας εδώ.
