Κάποιοι είδαν χθες στην Πειραιώς 260 μια κοσμογονία. Κάποιοι άλλοι ένα ανάθεμα στον Μάη του ’68 κι ένα μισερό έλεος για λίγο ανθρωπισμό. Κάποιοι τρίτοι αποχώρησαν. Όλοι, πάντως, ανακαλύψαμε (ή, έστω, επαν-ανακαλύψαμε) έναν αντιδραστικό συγγραφέα των καιρών μας που αξίζει να γνωρίζουμε.
Χθες βράδυ, κάπου 700 άτομα, «διαβάσαμε» όλοι μαζί ένα μυθιστόρημα 420 σελίδων. Κάποιοι δεν άντεξαν –την παράσταση; Το κείμενο; Την τετράωρη διάρκεια;- και, στο διάλειμμα, αποχώρησαν. Όσοι μείναμε, πάντως, γίναμε κοινωνοί μιας άκρως αντιδραστικής εξιστόρησης της σύγχρονης ιστορίας μας. Ουσιαστικά, ακούσαμε ένα ανερυθρίαστο ανάθεμα στη σεξουαλική και ηθική επαναστατικότητα του Μάη του ’68 και σε όσα την ακολούθησαν. Μυηθήκαμε, επίσης, στο προβοκατόρικο κήρυγμα μιας αμφίσημης προφητείας για το μέλλον, με τον Μισέλ Ουελμπέκ να αναγγέλλει ως μόνη σωτηρία του ανθρώπινου γένους την …εξόντωσή του (έστω, την αντικατάστασή του). Κι όλος αυτός ο –εμβολισμένος από τα αληθινά ιστορικά γεγονότα- μύθος έφτασε σε εμάς με τον τρόπο ενός μεταμοντέρνου έπους. Αυτά θεωρώ ότι κατά βάση συνέβησαν χθες με την παρουσίαση της θεατρικής εκδοχής του best-seller μυθιστορήματος ενός αρχιερέα της αντιδραστικότητας, του Μισέλ Ουελμπέκ. «Είναι μέσα στην παράδοση του ευρωπαϊκού μισανθρωπισμού αλλά εντελώς …γαλλικό είδος. Είναι δεξιός; Είναι της άκρατης αριστεράς; Είναι τόσο μισάνθρωπος που δεν μπορεί να ενταχθεί πουθενά!», όπως μου τον περιέγραψε ένας εκ των δύο μεταφραστών των χθεσινών υπερτίτλων, ο Γιάννης Κωνσταντινίδης, για να καταλήξει στο ότι «εκφράζει την αγάπη του προς την ανθρώπινη κοινωνία μέσω του ακραίου μίσους του για αυτήν».
Ναι, είδαμε «Τα στοιχειώδη σωματίδια» (1998) δια χειρός του 30χρονου σκηνοθέτη Ζυλιέν Γκοσλέν, σε μια δραματουργική σύνοψη δίχως ιδιαίτερες παρεμβάσεις ή μεταποιήσεις. Ήταν, σίγουρα, μια ωραία παράσταση. Αφηγηματικό θέατρο καλοστημένο, μεταδραματικής λογικής, δηλαδή με τον δεκαμελή θίασο να λειτουργεί σαν ένας χορός που επωμίζεται εξίσου τη συλλογική (ανα-)σύνθεση του πρωτοτύπου όσο και τη διττή θέση του παθιασμένου προσώπου και του αποστασιοποιημένου σχολιαστή του προσώπου, με τη χρήση των γνωστών και κοινόχρηστων σύγχρονων μέσων (βιντεοπροβολές, μικρόφωνα, ζωντανή μουσική), δίχως (φαινομενικά) κάτι το ασυνήθιστο, το ακραίο ή, πάλι, το περισπούδαστο, αλλά με μια σκηνοθετική σιγουριά που τσάκιζε κόκαλα από ένα σκηνοθέτη που ήταν μόλις 26 ετών το 2013, όταν δηλαδή πρωτοπαρουσίασε τη συγκεκριμένη παράσταση, στην Αβινιόν. Ο Ζυλιέν Γκοσλέν μοιάζει να ξέρει τι σημαίνει ‘εξοικειώνω αργά αλλά σταθερά τον θεατή μου με το σκηνικό μου σύμπαν, ρισκάροντας ακόμη και να τον χάσω. Όποιος μείνει είναι βέβαιο ότι θα νιώθει αρκετά ασφαλής πριν τον …κεραυνοβολήσω’. Η μεγάλη υπόθεση, βέβαια, είναι ο Μισέλ Ουελμπέκ και η μύηση όλων αυτών των Ελλήνων θεατρόφιλων χθες βράδυ στο λογοτεχνικό σύμπαν του^ κάτι ανάλογο πέτυχε ο Γκοσλέν πέρυσι, στην πρώτη του εμφάνιση στο Φεστιβάλ Αθηνών, με το δωδεκάωρο «2066», βασισμένο και πάλι στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Ρομπέρτο Μπολάνιο.
«Θα θέλαμε να σας έχουμε κάθε χρόνο στο Φεστιβάλ Αθηνών» ανακοίνωσαν από κοινού και δημόσια στον Ζυλιέν Γκοσλέν, στη συζήτηση μετά το τέλος της παράστασης, ο καλλιτεχνικός διευθυντής Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος και η υπεύθυνη του θεατρικού τομέα, Δήμητρα Κονδυλάκη. Δεν ξέρω αν πρέπει οπωσδήποτε να έρχεται κάθε χρόνο στο φεστιβάλ ο συγκεκριμένος δημιουργός, πιστεύω όμως πως τέτοιες παραστάσεις-γεγονότα ταιριάζουν οπωσδήποτε σε ένα φεστιβάλ, «σώζοντάς» το από τη λήθη. Γιατί όταν στο πρόγραμμα «τρέχουν» ταυτόχρονα τόσα παράλληλα γεγονότα όσο φέτος, αναρωτιέμαι αναπόφευκτα αν κάτι προλαβαίνει να αφήσει το ίχνος του. Οι Γερμανοί της Volksbuhne ήρθαν, είδαν, απήλθαν και μοιάζει να ξεχάστηκε ήδη το 8ήμερο ultra-gig happening τους. Το ότι το φεστιβάλ άνοιξε με ένα 10ημερο μιας εξίσου θρυλικής βρετανικής ομάδας, των Forced Entertainment, με το δικό της ειδικό ενδιαφέρον, μοιάζει επίσης να έχει περάσει στη λήθη. Η χθεσινή παράσταση-εμπειρία, όμως, δεν ξεχνιέται εύκολα. Αν, μάλιστα, υπήρχε η φροντίδα να διατίθενται τα βιβλία του Μισέλ Ουελμπέκ στο πωλητήριο του φεστιβάλ θα είχαμε ήδη προμηθευτεί την «Υποταγή» (εκδ. Εστία), το πρόσφατό του μυθιστόρημα, με ημερομηνία πρώτης γαλλικής έκδοσης την 7η/1/2015, δηλαδή την προηγουμένη της τρομοκρατικής επίθεσης στο Charlie Hedbo. Θέμα του; Η ισλαμοποίηση της Ευρώπης.
Περισσότερες πληροφορίες
Τα στοιχειώδη σωματίδια
Ο 30χρονος Ζιλιέν Γκοσλέν διασκευάζει το έργο του Ουελμπέκ, την ιστορία της σεξουαλικής ζωής δύο αδερφών – και μέσω αυτής του σύγχρονου δυτικού κόσμου. Η ζωντανή μουσική, τα βίντεο και οι φωτισμοί συνθέτουν ένα σύμπαν γυμνό από άλλες διακοσμητικές λεπτομέρειες
