Στο «The Notebook», ο Τιμ Έτσελς, καλλιτεχνικός διευθυντής και σκηνοθέτης της ομάδας, και ο Ρίτσαρντ Λόουντον, ερμηνεύουν δυο παιδιά, Ούγγρους δίδυμους που επιζούν του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου «κρυμμένοι» στην εξαθλιωμένη φάρμα της τρελής γιαγιάς τους. Θάνατος κι επιβίωση, ηθική και ηθικολογία, τραγωδία και σαρκασμός: τα δίπολα διυλίζονται χάρη στο ξέφρενο παιχνίδι αφηγήσεων των δύο περφόρμερ. Ή καλύτερα, όπως είχε δηλώσει ο Έτσελς, σε παλαιότερη συνέντευξή του στο «α», «ο Μποντλέρ λέει ότι το παιδί, προκειμένου να δει την ψυχή του παιχνιδιού του, το στρίβει και το τραντάζει, το χτυπάει στους τοίχους και τελικά το σπάει ρίχνοντάς το στο πάτωμα. Ε, κάτι τέτοιο κάνουμε κι εμείς στο θέατρο».
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, τις απαντήσεις μας έδωσε, εκ μέρους των Forced Entertainment, ο Ρίτσαρντ Λόουντον.
Πώς είναι να έρχεστε στην Ελλάδα με ένα έργο-επιβίωσης, όπως το «The Notebook», εν μέσω της ανθρωπιστικής κρίσης, όταν, δηλαδή, χιλιάδες πρόσφυγες χάνουν τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να φτάσουν στις ακτές της χώρας μας;
Τόσο το έργο όσο και η παράστασή μας καταπιάνονται με το τι συμβαίνει στον άνθρωπο σε καιρό πολέμου^ όχι με τον άνθρωπο-στρατιώτη αλλά με τον καθημερινό πολίτη, τον άνθρωπο της διπλανής πόρτας. Η νουβέλα της Αγκότα Κρίστοφ αφορά την επιβίωση σε συνθήκες πολέμου, το πώς δηλαδή οι άνθρωποι καταφέρνουν τελικά να συνεχίσουν τη ζωή τους. Υπό αυτήν την έννοια, το «The Notebook» βρίσκεται πολύ κοντά σε ό,τι συμβαίνει σήμερα -τον πόλεμο και τις μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών. Το βιβλίο είναι γεμάτο από ανθρώπους που δραπετεύουν από εμπόλεμες καταστάσεις και από επιζήσαντες που ξεπερνούν τις πλέον αντίξοες συνθήκες -από ανθρώπους που μοχθούν να επιβιώσουν.
Πόσο διασκεδαστικό και πόσο απαιτητικό είναι για δύο ενήλικες περφόρμερ να παίζουν τα παιδιά;
Η αλήθεια είναι πως δεν προσπαθούμε καθόλου να παραστήσουμε πως είμαστε παιδιά. Απλώς διαβάζουμε τα λόγια δύο παιδιών και προσπαθούμε να μην εκφέρουμε καμία άποψη πάνω σε όσα εξιστορούν. Απλώς επιτρέπουμε στις λέξεις να υπάρξουν. Υπάρχει λοιπόν μια ναίφ αίσθηση αλλά όχι επειδή παριστάνουμε ότι είμαστε παιδιά ή επειδή παίζουμε θέατρο με τρόπο αφελή. Το μόνο που κάνουμε είναι να διατηρούμε την απλότητα σε ό,τι κάνουμε. Κάπως έτσι, σταδιακά βλέπει κανείς πάνω στη σκηνή δύο παιδιά, έστω κι αν ξέρει καλά πως δεν πρόκειται παρά για δύο ενήλικες που έχουν όμως συμφιλιωθεί απόλυτα με την ιδέα πως είναι παιδιά. Κι έπειτα, βλέπει εκείνα τα δύο αγόρια που ξεκίνησαν, σε νεαρή ηλικία, να γράφουν ένα σημειωματάριο και, μέχρι το τέλος του πολέμου, είχαν πια ενηλικιωθεί. Τα πάντα, λοιπόν, έχουν να κάνουν με την ενηλικίωση. Όταν κοιτάς τους δύο ηθοποιούς, είναι σα να βλέπεις τους ενήλικες που κάποτε ήταν παιδιά. Κι αυτό είναι σαν μια επαν-ανάγνωση του παρελθόντος. Κι αυτή είναι για μένα η πιο ενδιαφέρουσα ποιότητα της παράστασής μας.
Εκτός από μια αλληγορία για την επιβίωση και την ενηλικίωση, μπορούμε να δούμε το «Notebook» και σαν ένα χρονικό των φασιστικών ενστίκτων της Ευρώπης;
Το βιβλίο της Αγκότα Κρίστοφ αφορά την κατεχόμενη Ουγγαρία και τον τρόπο με τον οποίο ενεπλάκη στο Ολοκαύτωμα. Όταν η Γερμανία έχασε τον πόλεμο και αποχώρησε, η επέλαση του σοβιετικού στρατού αποδείχθηκε εξίσου αποτρόπαιη. Είναι, όμως, ενδιαφέρον το πώς για τα δύο παιδιά του βιβλίου της Κρίστοφ, δεν συντελείται καμιά αλλαγή ανάμεσα το τέλος του πολέμου και το νέο καθεστώς. Για εκείνα, δεν έχει σημασία ποιος επικρατεί. Το πρόβλημα παραμένει: ένα ισοπεδωτικό μαζικό αυταρχικό στρατιωτικό καθεστώς.
Οι Forced Entertainment κλείνουν φέτος τα 32 χρόνια τους. Πώς καταφέρατε να μείνετε ενωμένοι από το 1984;
Η ειλικρινής απάντηση είναι πως, πραγματικά, δεν έχω ιδέα! Οι Forced Entertainment είναι σε μεγάλο βαθμό αυτό που είμαστε κι αυτό που κάνουμε και υπάρχει πάντα η αίσθηση πως κάτι έχουμε αφήσει ημιτελές. Δεν έχουμε, δηλαδή, ακόμη ξεμπερδέψει με ό,τι κάνουμε, έστω κι αν κάποιες στιγμές όλοι μας θα ευχόμασταν να το είχαμε καταφέρει! Από την πρώτη στιγμή, όμως, που ξεκινάμε μια καινούρια παραγωγή και βρισκόμαστε όλοι μαζί για πρόβα, ένα σωρό νέες ιδέες προκύπτουν και πάνω που λέμε «α, αυτό είναι πραγματικά ενδιαφέρον», καταλαβαίνουμε πως δεν θα γλιτώσουμε ποτέ ο ένας από τον άλλο!
Το devised theatre, το multimedia theatre, το documentary theatre… Ποιο από τα επιτεύγματα του ευρωπαϊκού πειραματικού θεάτρου, από τα ‘80s μέχρι σήμερα, θεωρείτε πως είναι το πιο καίριο;
Η μεγάλη αλλαγή θεωρώ πως αφορά το ίδιο το κοινό: την έκθεση του στα νέα είδη του θεάτρου και τον τρόπο με τον οποίο εκείνο άρχισε να τα αναγνωρίζει και να τα εκτιμά. Όταν, το 1984, πρωτοξεκινήσαμε να κάνουμε θέατρο ήμασταν αρκετά περιθωριοποιημένοι –ελάχιστα ήταν τα μέρη όπου μπορούσαμε να ανεβάσουμε μια παράσταση. Καθώς όμως η δουλειά μας εξελισσόταν και διευρυνόταν, το ίδιο συνέβαινε και στον τομέα της περφόρμανς και της live art. Κανείς μας, όταν πρωτοξεκινήσαμε να κάνουμε θέατρο, δεν φανταζόταν ότι κάποια στιγμή θα καθιερωνόμασταν ως ένα σημείο-αναφοράς στη θεατρική βιβλιογραφία των σχολείων και πανεπιστημίων. Κι η αλήθεια είναι πως ακόμη και τώρα συνεχίζουμε να ανακαλύπτουμε νέα κοινά –τόσο ανάμεσα στους έφηβους που μας παρακολουθούν όσο και περιοδεύοντας σε νέα μέρη ανά τον κόσμο.
Περισσότερες πληροφορίες
The Notebook
Η θρυλική βρετανική ομάδα που θεμελίωσε το devised theatre έρχεται με μια παράσταση που έχει θέμα της την (αληθινή) ιστορία δύο Ούγγρων διδύμων, οι οποίοι έζησαν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μέσα σε ένα παράδοξα εξαθλιωμένο άσυλο: τη φάρμα της γιαγιάς τους.
