Ένα οικογενειακό ή μήπως ένα πολιτικό δράμα που μειδιά με ειρωνεία είναι ο «Ορέστης»; Ο Σίμος Κακάλας, σκηνοθέτης που αγαπά τον πειραματισμό, μαζί με τους Δημήτρη Λάλο, Έλενα Μαυρίδου, Δήμητρα Κούζα και Μιχάλη Βαλάσογλου θα παρουσιάσουν τη δική τους ανάγνωση πάνω στην τραγωδία του Ευριπίδη, στην τελευταία παράσταση των φετινών Επιδαυρίων στις 28-29/8.
Κληρονομική εγκληματικότητα. Στο μύθο των Ατρειδών η ύβρις κληρονομείται από τη γενιά του Ταντάλου και του Πέλοπα σε αυτήν του Ατρέα και του Θυέστη, κατόπιν στη γενιά του Αγαμέμνονα, του Μενέλαου και του Αίγισθου και, τέλος, στη γενιά του Ορέστη, της Ηλέκτρας και της Ιφιγένειας. Οι αθώοι επίγονοι τιμωρούνται με την άτη και διαπράττουν με τη σειρά τους ανοσιουργήματα.
Στον «Ορέστη» ο Ευριπίδης παρουσιάζει τον μητροκτόνο και την Ηλέκτρα, κυνηγημένους από τον παππού τους Τυνδάρεω, ο οποίος απαιτεί τη θανατική τους καταδίκη για το φόνο της Κλυταιμήστρας, να ζητούν τη βοήθεια του Μενέλαου. Ο πιστός φίλος του Ορέστη, ο Πυλάδης, τους προτείνει να παρουσιαστούν στη συνέλευση των Ατρειδών, όπου τελικά αποφασίζεται η καταδίκη τους σε θάνατο. Εκείνοι όμως, προτού πεθάνουν, θέλουν να εκδικηθούν τον Μενέλαο και να σκοτώσουν τη γυναίκα του Ελένη και την κόρη του Ερμιόνη, αλλά ο Απόλλων, ως από μηχανής θεός, ορίζει την έκβαση του μύθου.
Στην παρακμασμένη Αθήνα του Πελοποννησιακού Πολέμου ο Ευριπίδης μιλά για τη δημοκρατία που φθίνει και πειραματίζεται πάνω στα όρια της τραγωδίας, φλερτάροντας –με σημερινούς όρους– εξίσου με το ψυχολογικό δράμα και τη μαύρη κωμωδία. Το βασικότερο ίσως διακύβευμα στο ανέβασμα κάθε αρχαίας τραγωδίας είναι ο τρόπος με τον οποίο ορίζεται η δική μας σχέση με τον κόσμο της και αυτό φαίνεται να απασχολεί και τον Σίμο Κακάλα, ο οποίος σκηνοθετεί την παράσταση «Ορέστης» της Εταιρείας Θεάτρου Χώρος.
«Παιδί της δημοκρατίας, το αττικό δράμα ολοκληρώθηκε μέσα από το δημόσιο λόγο και την επαναδιαπραγμάτευση του μύθου. Η τραγωδία αποτέλεσε επίσης ένα εκπαιδευτικό εργαλείο. Τι συμβαίνει με την τραγωδία σήμερα, που είναι αποκομμένη από αυτές τις παραμέτρους;» αναρωτιέται ο Κακάλας, ο οποίος επιχείρησε μαζί με την ερμηνευτική του ομάδα μια πρώτη προσέγγιση του «Ορέστη» πέρυσι το χειμώνα στο θεσσαλονικιώτικο Θέατρο Αυλαία. Όσοι τον είδαν μιλούν για ένα σκηνικό εγχείρημα με πλούσια ευρήματα, από τα οποία εφορμά ο πειραματιστής σκηνοθέτης για να αναπτύξει τη δική του ματιά πάνω στο μύθο.
Βέβαια, η παράσταση που θα δούμε στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου έχει διαφοροποιηθεί σε σχέση με αυτήν της Θεσσαλονίκης. Ο μύθος διατηρεί εξ ορισμού το χαρακτηριστικό του συμβολισμού και πιστεύουμε πως ένας σκηνοθέτης όπως ο Κακάλας, ο οποίος χρησιμοποιεί στις παραστάσεις του επιτυχημένες μεταφορές, δεν έμεινε ανεπηρέαστος από τα όσα συνέβησαν το τελευταίο διάστημα στη χώρα μας. Μαζί με τους συνεργάτες του διερεύνησαν εκ νέου το υλικό τους και, ενώ στην προηγούμενη παράσταση η Ηλέκτρα και ο Ορέστης ανέμεναν την πώληση του πατρικού τους, πλέον βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε ένα θεατρικό πατάρι.
Ο ίδιος γράφει στο σημείωμά του: «Ο Ορέστης αλλάζει αρκετά προσανατολιζόμενος προς τον ανοιχτό χώρο, οι μάσκες και το σκηνικό επανασχεδιάζονται, ενώ υπάρχει πλέον μια διαφορετική θέση πάνω στη θεατρικότητα και τη σύμβαση. Ο ρόλος της τραγωδίας μέσα στη δημοκρατική διαδικασία είναι ένα ζήτημα που απασχόλησε την προηγούμενη παράσταση και συνεχίζει να την απασχολεί αναζητώντας πλέον διέξοδο στο χώρο του αμφιθεάτρου».
Και ο ίδιος ο Ευριπίδης όμως βίωσε την κατάρρευση της Αθήνας, την έκπτωση θεσμών και αξιών. Γοητευόταν από τις νέες ιδέες κι έθεσε υπό αμφισβήτηση θέματα της εποχής του που δεν διαφέρουν από το σήμερα – τα πολιτικά καθεστώτα, τη φιλοδοξία του πολέμου, την ιδέα περί θεών.
Το κέρδος για τον θεατή, πάντως, μπορεί να είναι διπλό. Με οδηγό τη μετάφραση του Τσαρούχη, ο Κακάλας αναζητά τη θέση της τραγωδίας σήμερα και προτείνει ένα θέατρο λαϊκό και ταυτόχρονα ποιητικό. Πιστεύουμε, λοιπόν, πως αυτή μπορεί να είναι μια παράσταση εκρηκτικού περιεχομένου και ισχυρών ερμηνειών. Ο Δημήτρης Λάλος της ομάδας Νάμα, στον επώνυμο ρόλο, ξέρει τι σημαίνει «ομαδική δουλειά» κι έχει τα φόντα να σταθεί αντάξιος της πρόκλησης που «επιβάλλει» σε έναν ηθοποιό τόσο το Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου όσο και το κείμενο.
Η Έλενα Μαυρίδου (Ηλέκτρα, Τυνδάρεως, Φρύγας), η οποία τιμήθηκε με το Βραβείο «Μελίνα Μερκούρη» το 2008, διαθέτει μια ιδιαίτερη εσωτερική φλόγα και ισχυρό παλμό στη σκηνή, ενώ αποτελεί σταθερή συνεργάτιδα του σκηνοθέτη. Το ίδιο και η Δήμητρα Κούζα (Χορός, Ελένη, Αγγελιαφόρος), μια ηθοποιός ανεπιτήδευτη κι εξαιρετικά ώριμη ερμηνευτικά, ενώ η έντονη πλαστικότητα στην κίνηση και η σωματική ευλυγισία είναι μόνο δύο από τα χαρακτηριστικά που κάνουν ξεχωριστό τον Μιχάλη Βαλάσογλου (Πυλάδης, Μενέλαος, Χορός). Στην παράσταση συμμετέχουν, τέλος, το α´ και το β´ έτος της Δραματικής Σχολής του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας και το α´ έτος της Δραματικής Σχολής Δήλος.
Ο «Ορέστης» του Ευριπίδη ανεβαίνει στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου στις 28-29/8.
