Η Ιλειάνα Δημάδη πέρασε χθες το μεσημέρι τις πύλες των Φυλακών Κορυδαλλού, είδε την παράσταση των κρατουμένων που νοσηλεύονται στην πτέρυγα οροθετικών, έμαθε πολλά και απόρησε για άλλα τόσα.
Δραπέτευσα για λίγες ώρες από την –πώς να το πω πιο ειλικρινά;- αστική βολή μου, βρέθηκα στις Φυλακές Κορυδαλλού και, μάλιστα, στην πτέρυγα οροθετικών του νοσοκομείου των φυλακών «Άγιος Παύλος» για να δω ένα από τα δυσκολότερα έργα ρεπερτορίου, «Το Βασιλικό Κυνήγι του Ήλιου» του βρετανού Πήτερ Σάφφερ (γνωστού κυρίως από το «Αμαντέους» του).
Ποιος περίμενε πως το σπανίως παιζόμενο αυτό ιστορικό δράμα του 1964 –ένα κατεξοχήν θέατρο λόγου μεγάλων μονολόγων και μακροσκελών στιχομυθιών ρητορικής υφής- με θέμα τη μοιραία «συνάντηση» των Ίνκας με τους Ισπανούς κονκισταδόρες, θα παιζόταν στις φυλακές Κορυδαλλού από τους έγκλειστους οροθετικούς;
«Αυτό δεν είναι έργο για τον Κορυδαλλό αλλά για το Εθνικό!»: έτσι το χαρακτήρισε ένας από τους πρωταγωνιστές, ορκισμένος θεατρόφιλος στο παρελθόν, καθώς μου εξομολογήθηκε, και αλλοτινός θαμώνας του Εθνικού και του Αμόρε. Ελπίζει, μάλιστα, μετά την αποφυλάκισή του, να πραγματοποιήσει ένα όνειρό του: «να γυρίσω σπίτι, να πάρω μια βαλίτσα και να πετάξω στο Λονδίνο. Θέλω να δω θέατρο στο Οld Vic!». Για την ώρα, προσδοκά η επόμενη παράσταση της ομάδας τους να είναι ένας …Σαίξπηρ. Δεν τον ρώτησα ποτέ γιατί είναι μέσα στη φυλακή –όπως έλεγε και μια φράση του έργου «οι ζωές δεν μετριούνται με το ζύγι».
Με μάσκες που έφτιαξαν οι ίδιοι, όρθιοι ή καθισμένοι σε πλαστικά σκαμπό που έβαψαν χρυσά και μαύρα και φορώντας πορφυρά και βαθυπράσινα κοστούμια, οι ηθοποιοί της θεατρικής ομάδας του Κορυδαλλού μεταμορφώθηκαν στους Ισπανούς στρατηγούς και στους Περουβιανούς βασιλιάδες. «Είδες; Τα τατουάζ μου ήρθαν γάντι με το ρόλο μου!» μου είπε ένας από αυτούς, δείχνοντάς μου τη λέξη «LIBERTAD» που έφερε με περηφάνια κατάσαρκα. Παίζοντας, όπως μπορούσε ο καθένας, το ρόλο του, μίλησαν για ελευθερία και ανταρσία, για καταστροφή και χρυσάφι, για θεούς και δαίμονες.
Έπαιξαν ενώπιον λίγων κρατούμενων και εξίσου λίγων δημοσιογράφων, φίλων, καλλιτεχνών, κοινωνικών λειτουργών, εθελοντών και εκπροσώπων Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, φυλάκων και εισαγγελέων. Ερώτηση: γιατί αυτή (ή και οποιαδήποτε άλλη) παράσταση μέσα στις φυλακές δεν παίζεται ενώπιον πολλών –αν όχι όλων των- κρατούμενων; Η διαδικασία των προβών και των παραστάσεων είναι μια σφήνα πραγματικότητας (ή, ορθότερα μιας «άλλης πραγματικότητας»), ευεργετική, ενθαρρυντική ή ίσως και λυτρωτική για τους φυλακισμένους –για εκείνους που θα σβήσουν εκεί μέσα όσο και για εκείνους που θα αποφυλακιστούν και θα κληθούν να ενσωματωθούν ξανά στη ζωή εκτός φυλακής.
Η οροθετικότητα των συγκεκριμένων κρατουμένων τούς αποκόπτει όχι μόνο από την κοινωνία αλλά και από το σύνολο των άλλων κρατουμένων. Πολλοί εκτίουν εντός του νοσοκομείου την ποινή τους, ακόμη κι αν πρόκειται για ισόβια. Το ότι είδα κάποιους από αυτούς να συγκροτούν θεατρική ομάδα, να δημιουργούν δηλαδή μια μικρή κοινότητα που αντιστρατεύεται τη μοναξιά, τη σιωπή, την αναμονή ή το διχασμό της φυλακής, είναι σπάνιο. Το ότι τους είδα, επίσης, να προσπαθούν να θυμηθούν τις ατελείωτες τιράντες λόγου του έργου ή να ανταλλάξουν με σωστούς θεατρικούς ρυθμούς στιχομυθίες και να έρθουν σε σκηνική σύγκρουση ενώ βρίσκονται σε συνθήκες καταστολής και λαμβάνουν βαριές θεραπευτικές αγωγές, δεν είναι απλώς συγκινητικό –είναι μια μαγική φόρμουλα για να θυμηθούν (και να μας θυμίσουν) πως, εκτός από κρατούμενοι, είναι και άνθρωποι.
Η χαλαρή, παρείστικη ατμόσφαιρα που επικρατούσε στην αίθουσα που παίχτηκε η παράσταση –τα γέλια, οι αγκαλιές, οι μουσικές, ένα τσιγάρο, ένα κέρασμα, δυο κουβέντες- ήταν κόντρα στην κλειστοφοβική, πνιγηρή ατμόσφαιρα του παραμελημένου σιδερόφρακτου νοσοκομείου με τις κλειδαμπαρωμένες πύλες και τους θαλάμους νοσηλείας, τους οποίου οι κρατούμενοι μοιράζονται ανά δέκα. Τέτοιες στιγμές «διεξόδου» από την καθημερινότητα της ζωής στη φυλακή θα έπρεπε να ισχύουν για όλα τα σωφρονιστικά ιδρύματα της χώρας. Και όλες οι φυλακές της θα έπρεπε να έχουν αντίστοιχες θεατρικές ομάδες όπως αυτή που δημιούργησε στον Κορυδαλλό ο Οργανισμός μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα «Τεχνοδρομώ».
Και κάτι ακόμη. Από χθες μέχρι σήμερα, μιλώντας με φίλους και συναδέλφους για την παράσταση που είδα στις φυλακές, άκουσα πολλούς να εκφράζουν την επιθυμία να την έβλεπαν και οι ίδιοι. Για την ώρα, το «Βασιλικό κυνήγι του ήλιου» δεν είναι ανοικτό στο κοινό. Ίσως, όμως, κάποια στιγμή να γίνει. Τηρώντας, δηλαδή, τους όρους ασφαλείας, θα μπορούσε, πάνω σε μια σκηνή, να συντελεστεί σε πολύ πιο ευρεία κλίμακα η συνάντηση των δυο εκείνων κόσμων: της ζωής εκτός φυλακής με τη ζωή εντός φυλακής.
Μάθετε περισσότερα για τη δράση του Τεχνοδρομώ εδώ:
To «Τεχνοδρομώ» είναι ένας οργανισμός μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που δημιουργήθηκε με σκοπό την επαφή μας με αποκλεισμένες κοινωνικές ομάδες μέσω της τέχνης του θεάτρου και κατ’ επέκταση όλων των τεχνών που εμπλέκονται σ’ αυτό (χορός, μουσική, εικαστικά κλπ.).
Το «Τεχνοδρομώ» με τις δράσεις του επιχειρεί κάθε φορά να συνδέσει στην θεατρική πράξη άτομα από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, κάνοντας τους ίδιους δρώντα πρόσωπα. Γιατί η θεατρική πράξη σαν διαδικασία ενεργοποιεί τον ανθρώπινο ψυχισμό και λειτουργεί λυτρωτικά.
Παράλληλα σχεδιάζουμε και υλοποιούμε δράσεις σε ξενώνες ασυνόδευτων ανήλικων, σε φεστιβάλ στηρίζοντας μεταναστευτικές και άλλες ευάλωτες ομάδες. Τέλος, στηρίζουμε για τέταρτο χρόνο με μαθήματα την θεατρική ομάδα του Φάρου Τυφλών Ελλάδος.
Θέατρο στη φυλακή
Στο πλαίσιο αυτό, τον Ιούνιο του 2012, στο Νοσοκομείο «Άγιος Παύλος» των φυλακών του Κορυδαλλού, στην πτέρυγα των οροθετικών, το Τεχνοδρομώ δημιουργεί μια θεατρική ομάδα.
Στην συνέχεια, τον Φεβρουάριο του 2014 ανεβαίνει το θεατρικό έργο -Κ - . Το - Κ- ξεκίνησε ως μια χειρονομία αποδαιμονοποίησης της οροθετικότητας. Μέσα από την ομάδα των κρατουμένων του Κορυδαλλού που η οροθετικότητά τους τούς απέκοπτε από το σύνολο των άλλων κρατουμένων της φυλακής.
Με στόχο να αφαιρέσει αυτόν τον επί πλέον στιγματισμό τους, όντας ήδη βεβαρημένοι από τον στιγματισμό που φέρουν ως φυλακισμένοι.
Η αρχική ιδέα για μια παράσταση που θα βασίζεται στους ίδιους τους κρατούμενους και τα βιώματά τους φαίνεται εφικτή και γίνεται πράξη με τη συμμετοχή του Τσιμάρα Τζανάτου, ο οποίος αναλαμβάνει τη συγγραφή ενός έργου, με βάση το συγκεντρωμένο βιωματικό υλικό.
Το ζητούμενο ήταν να αποφορτιστεί η "πραγματικότητα" από τις φοβίες που την επικαλύπτουν.
Μέσω ενός έργου-θεατρικού εγχειρήματος που θα συμπύκνωνε προσωπικές ιστορίες για να φανερώσει τα κοινά τους στοιχεία.
Αλλά η οροθετικότητα ήταν η επίφαση.
Η επίφαση σε μια σειρά αυθαίρετων κατηγοριοποιήσεων των ανθρώπων αυτών, κατηγοριοποιήσεων που τους κατέτασσαν στο σκοτεινό κομμάτι της κοινωνίας.
Τώρα η ομάδα περνάει στο δεύτερο βήμα, αυτό της επόμενης θεατρικής παράστασης. Μιας θεατρικής παράστασης από τους ίδιους τους φυλακισμένους και πάλι εντός της φυλακής βασισμένης στο έργο του Πήτερ Σάφφερ «Το βασιλικό κυνήγι του ήλιου». Ο Άγγλος Πήτερ Σάφφερ, ιδιαίτερα γνωστός και από τα έργα του "΄Έκβους" και "Αμαντέους", έγραψε το "Βασιλικό Κυνήγι του Ήλιου" το 1964 για να μιλήσει, μέσω της σύγκρουσης δυο κόσμων και δυο πολιτισμών, για το αίσθημα της ανεξαρτησίας της ανθρώπινης ύπαρξης και την ανάγκη για ελευθερία, ανεξαρτήτως εποχής και συνθηκών.
Όπως στο -Κ- ο κ.όσμος της φυλακής ερχόταν αντιμέτωπος με τον Κ.όσμο της κοινωνίας, στο «Βασιλικό Κυνήγι του Ήλιου», ο κόσμος των Ίνκας έρχεται αντιμέτωπος με τον Κόσμο των Ισπανών κατακτητών σε ένα έργο που, πενήντα σχεδόν χρόνια μετά, διατηρεί ακόμα τη δύναμη των εννοιών που διαπραγματεύεται.
Δεν παίζουμε θέατρο: παίζουμε ΜΕ το Θέατρο.
Το ζητούμενο στο Βασιλικό Κυνήγι του Ήλιου, δεν είναι να κάνουμε μια παράσταση που να μιμείται το επαγγελματικό θέατρο. Το ζητούμενο είναι να φανεί η δύναμη της επικοινωνίας που μπορεί να έχει το θέατρο, ως κοινή γλώσσα όλων.
Στο δεύτερο αυτό εγχείρημα, που στόχος ήταν να λειτουργήσει ως μεταβατικό στάδιο, η ομάδα των κρατουμένων, έχοντας επεξεργαστεί και συνδεθεί με τον πυρήνα του Εγώ της, έρχεται με έναν ιστορικό μύθο να δει τον εαυτό της σαν Άλλον. Δεν μιλάει πια μέσω των δικών της ιστοριών γι’ αυτήν την ίδια όπως στο -Κ- , αλλά καθρεφτίζεται στις ιστορίες κάποιων άλλων ψάχνοντας την κοινωνική της ταυτότητα.
Με τον παιγνιώδη τρόπο των παραμυθιών. Για να μιλήσει για το Βασιλικό Κυνήγι των Αξιών του Πολιτισμού που μας γέννησε και να αναρωτηθεί αν βρίσκεται εν τέλει στο "σωστό" Ηλιακό Σύστημα.
Οι συντελεστές:
Θεατρική ομάδα οροθετικών κρατούμενων Κορυδαλλού
Οργάνωση – συντονισμός ……………………Γιάννης Νικολόπουλος
Διδασκαλία ομάδας- Σκηνοθ. επιμέλεια: …………….Άννα Χατζηχρήστου
Επιμέλεια κίνησης …………………………….Δέσποινα Χατζηπαυλίδου
Εικαστική επιμέλεια ………………………….Έρρικα Αλαμάνου
Επιμέλεια φωτισμών ………………………….Κωστής Παπαναστασάτος
Μάσκες ……………………………….Λένα Δελαβία
Γενικών καθηκόντων……………..Αναστασία Παπαπαύλου
*Ο Τσιμάρας Τζανάτος συμμετείχε και υποστήριξε και αυτό το εγχείρημα.
Η παράσταση πραγματοποιείται με την ευγενική χορηγία της AbbVie Pharmaceuticals S.A. και του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση.
