Hermitage Sykaminea, ©Marco Pinarelli
Η ιδιοκτησία, η οικιακότητα, η επίπλωση, η μοιρασιά έχουν απασχολήσει τον Γερμανό εικαστικό Andreas Sell με διαφορετικούς τρόπους στην πορεία του έργου του, το οποίο μας έχει συστήσει στην Ελλάδα το 3 137. Το "Hermitage Sykaminea (HS)", σε έναν ελαιώνα, στις πλαγιές του όρους Λεπέτυμνου στη Λέσβο ήρθε να επισφραγίσει αυτή την ενασχόληση με τον πιο απτό και συμβολικό ταυτόχρονα τρόπο. Αρχικά ένα προσωπικό project δημιουργίας ενός ξύλινου οικολογικού καταφυγίου σε έναν ελαιώνα σε παρθένο σημείο του νησιού, όπου μπορούσε ο ίδιος να αναζητήσει "θεραπευτική μοναξιά”, ζώντας με τα απαραίτητα και σε αρμονία με το περιβάλλον, μετασχηματίστηκε οργανικά μέσω της φιλοξενίας καλλιτεχνών σε έναν χώρο δημιουργικής παραγωγής που ετοιμάζεται να κάνει το επόμενο βήμα φιλοξενώντας και συν-διοργανώνοντας μια σειρά καλλιτεχνικών projects που παρεμβαίνουν κριτικά και συμμετοχικά σε τοπικό επίπεδο.
"Το Hermitage Sykaminea (HS) είναι ένα μέρος όπου φιλοξενούμενες ομάδες μπορούν να εργαστούν σε καλλιτεχνικά και οικολογικά θέματα” μας λέει ο ίδιος ο Andreas Sell ενώ ζητώντας του να μας εξηγήσει την πορεία του project μέχρι σήμερα μας παρέμπει αρχικά στην ακόλουθη περιγραφή της επιμελήτριας Γαλήνης Νόττι από το κείμενό της με τίτλο "Guidelines”:
Αποδομώντας δυο νοικοκυριά
"Ο Andreas Sell αγόρασε αυτή τη γη για να χτίσει ένα μοναχικό καταφύγιο, ένα κατάλυμα που δημιουργεί και ταυτόχρονα γεμίζει έναν κενό χώρο. Ένα σπίτι αποτελεί μια αρχετυπική κατασκευή, ένα καταφύγιο που προστατεύει από τις εξωτερικές συνθήκες και διαχωρίζει την ιδιωτική από τη δημόσια σφαίρα. Κάθε μέρος της σύλληψης του σπιτιού του έχει επενδυθεί με φιλία και σκοπός του ήταν να προσφέρει θεραπευτική μοναξιά. Η αρχική ιδέα ήταν ότι θα σχεδίαζε και θα έχτιζε το σπίτι μόνος του, θα έμενε εκεί και θα έβγαζε τα προς το ζην νοικιάζοντάς το. Το συνέλαβε ως ένα καλλιτεχνικό και ζωντανό έργο την ίδια στιγμή, με συμβολική και οικονομική αξία που αντανακλάται στις συνθήκες που επιτρέπουν μια ορισμένη ελευθερία. Αλλά, σε ποιο βαθμό η ελευθερία είναι μια ιδιωτική αναζήτηση και μπορεί να επιτευχθεί προσωπικά;[…] Μετά από μια μακρά περιπλάνηση και ζωή "στο δρόμο", επέστρεψε στο Βερολίνο, τη βάση του εκείνη την εποχή, για λίγο. Εργάστηκε για τέσσερις μήνες στην αποσυναρμολόγηση και τη συναρμολόγηση εκ νέου των επίπλων και συσκευών του διαμερίσματός του μετατρέποντάς τα σε γλυπτά. Το σπίτι του χρησίμευε τόσο ως χώρος διαβίωσης όσο και ως χώρος εργασίας ενώ τα καθημερινά του αντικείμενα έγιναν γλυπτά που μπορούσε ακόμα να χρησιμοποιήσει. […] Πήγε στο σπίτι της μητέρας του για να τη βοηθήσει να μετακομίσει. Καθώς μπορούσε να πάρει πολύ λίγα πράγματα μαζί της και δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει ένα γεμάτο σπίτι, τη βοήθησε να βρει τον τρόπο να φύγει. Αφού ολοκλήρωσε μια διαδικασία συναρμολόγησης με το German Evangelical Gay, αυτή τη φορά εργάστηκε πάνω στην καθαριότητα/ εκκαθάριση. Ακολούθησε την αντίθετη διαδικασία και χώρισε σε κατηγορίες τόνους πραγμάτων διαφορετικής αξίας που συσσωρεύτηκαν με τα χρόνια. Έπρεπε να αποφασίσει τι να κρατήσει, πετάξει, δώσει, πουλήσει. Στο μεταξύ έφτιαξε μια σειρά γλυπτών από υλικά και αντικείμενα που είχαν απομείνει.[…]” (δική μας μετάφραση από τα αγγλικά)
"Η ιστορία του Hermitage Sykaminea (HS) ξεκίνησε με τη διάλυση του νοικοκυριού μου και στη συνέχεια τη διάλυση του πατρογονικού μου νοικοκυριού και της ζωής μου χωρίς σταθερή κατοικία. Το σπίτι των γονιών μου ήταν γεμάτο με αμέτρητα αντικείμενα και στο διαμέρισμά μου στο Βερολίνο έμενα μόνος. Και στις δύο καταστάσεις ζωής, ένιωσα ότι κάτι δεν ήταν ισορροπημένο. Αφού αποδόμησα και τα δύο νοικοκυριά, ήθελα να χτίσω ένα μέρος όπου η ισορροπία ήταν σωστή. Ταξίδεψα πολύ και κατέληξα στη Λέσβο μάλλον τυχαία. ” συνεχίζει ο Sell.
Νέοι τρόποι σκέψηςκαι εργασίας
Πώς αναπτύχθηκε όμως η αρχική ιδέα ενός καλλιτεχνικού retreat και residency;
"Το 2020 πραγματοποιήθηκε το πρώτο καλοκαιρινό πρόγραμμα στο HS. Φίλοι και φίλοι φίλων ήρθαν στη Συκαμιά για να ζήσουν και να εργαστούν δημιουργικά μαζί χωρίς πίεση και στόχο για αποτελέσματα. Από αυτό προέκυψαν νέοι τρόποι σκέψης και εργασίας, τους οποίους οι συμμετέχοντες μετέφεραν στο περιβάλλον τους και ανέπτυξαν περαιτέρω. Συνειδητοποίησα ότι η απομόνωση έδινε δυνατότητες για νέα πράγματα. Αυτό οδήγησε στην ιδέα της επέκτασης του χώρου για ομάδες.
Στο μέλλον, ομάδες από τους τομείς της χειροτεχνίας, της αρχιτεκτονικής, της τέχνης και του design θα έχουν την ευκαιρία να υποβάλουν αίτηση στο HS για έργα. Οι αιτήσεις θα εξεταστούν από κριτική επιτροπή. Ένα από τα κριτήρια λήψης αποφάσεων είναι η σχέση του έργου με το νησί και τα οικολογικά και αγροτικά θέματα όπως η καλλιέργεια ή η χειροτεχνία. Μετά την επιλογή του έργου, το HS προσπαθεί να λάβει χρηματοδότηση. Εάν η χρηματοδότηση βρεθεί, τότε πραγματοποιείται το residency.
Μέχρι στιγμής, δύο καλλιτεχνικές ομάδες έχουν προσκληθεί για το 2023 να υλοποιήσουν έργα σε συνεργασία με τον τοπικό πληθυσμό. Επιπλέον, το HS συνεργάζεται με το Ερευνητικό Κέντρο Χορού Isadora & Raymond Duncan στην Αθήνα, και με τον οργανισμό Lesvos Solidarity. Εκτός από το έργο του στον τομέα του χορού, το Κέντρο θα δουλέψει συγκεκριμένα πάνω στα κοινά και την περμακουλτούρα το 2023. Οι συνεργασίες θα επικεντρωθούν σε καλλιτεχνικά, κοινωνικά, οικονομικά, οικολογικά και κοινωνιολογικά θέματα. Θα δημιουργηθούν δίκτυα στο νησί, αλλά και πανελλαδικά. Αυτά τα projects αναπτύσσονται αργά, καθώς το HS αυτή τη στιγμή το δουλεύω μόνος μου”.
Τέχνη και ζωή
Σε ποιό βαθμό, όμως ο Sell βλέπει το HS ως μέρος της δουλειάς του ως καλλιτέχνη; "Τα όρια μεταξύ τέχνης και ζωής, μεταξύ έργου τέχνης και αντικειμένου έγιναν πολύ γρήγορα θολά για μένα. Συνειδητοποίησα ότι μόνο η δήλωση ξεχωρίζει το ένα από το άλλο. Στο μεταξύ, δεν δίνω πλέον σημασία σε αυτή τη διάκριση. Φτιάχνω σπίτια και επικοινωνώ με τους ανθρώπους, φτιάχνω γλυπτά και κάνω performances. Ωστόσο, δεν βλέπω το HS ως έργο τέχνης και τα γλυπτά μου περισσότερο ως διακόσμηση.
Έχοντας ζήσει αρκετά στη Λέσβο και χτίσει δεσμούς με την τοπική κοινωνία ο Sell ενδιαφέρθηκε για τον τρόπο με τον οποίο την περίοδο της προσφυγικής κρίσης ένας τόπος με παράδοση στις προοδευτικές πολιτικές πεποιθήσεις φάνηκε να παίρνει ακροδεξιά χαρακτηριστικά. "Τα πράγματα σιγά σιγά ηρεμούν στο νησί. Όμως οι ακραίες καταστάσεις των τελευταίων ετών άφησαν πληγές” μας λέει ο ίδιος. Το HS εστιάζει στα ζητήματα βιωσιμότητας και οικολογίας και αναζητά τρόπους με τους οποίους μπορεί να χτιστεί μια νέα οικονομία αλλά και δεξιότητες για τους νέους αλλά και τους πρόσφυγες της περιοχής.
Wool Manufacture: Νέες δεξιότητες για τους ντόπιους και τους πρόσφυγες της Λέσβου
"Όταν ζεις στην ύπαιθρο, η φύση γίνεται αυτόματα θέμα. Υπάρχουν πολλά περιβαλλοντικά ζητήματα για τα οποία χρειάζονται λύσεις στη Λέσβο. Σε αυτά περιλαμβάνονται, για παράδειγμα, οι μέθοδοι καλλιέργειας ή η διαχείριση του νερού. Τι πρέπει να κάνουμε με τους πολλούς ελαιώνες που δεν τρυγούνται πλέον; Τι είδους υδάτινα συστήματα μπορούν να δημιουργηθούν για να χρησιμοποιούν βιώσιμα τη μεγάλη ποσότητα νερού που κατεβαίνει από τα βουνά το χειμώνα; Πώς αντιμετωπίζει ο ψαράς την κατάσταση υπεραλίευσης από μεγάλες επιχειρήσεις; Ζητάμε από τις ομάδες που προσκαλούνται εδώ να φέρουν κάτι στην περιοχή. Η γνώση των χειρωνακτικών δεξιοτήτων που αποκτά κανείς στην ύπαιθρο και οι δημιουργικές και οικολογικές πρακτικές που υπάρχουν αλλού θα πρέπει, στην καλύτερη περίπτωση, να δημιουργήσουν νέες μεθόδους στο νησί.
Η αρχή γίνεται με τις μεγάλες ποσότητες μαλλιού που πετιούνται μετά το κούρεμα των προβάτων κάθε χρόνο. "Αφού οργάνωσα προβολές ταινιών στο HS και δεν ερχόταν κανένας ντόπιος, σκέφτηκα τί θα μπορούσε να προκαλέσει το ενδιαφέρον του χωριού. Στο μυαλό μου ήρθαν οι μεγάλες ποσότητες μαλλιού που πετούσαν οι αγρότες κάθε χρόνο. Οι αγρότες δεν ενδιαφέρονται για τις καλλιτεχνικές ταινίες, αλλά για το να κερδίζουν χρήματα για το μαλλί που πετούν. Ο οργανισμός Lesvos Solidarity θέλει να λανσάρει μια νέα σειρά από τσάντες που ράβουν πρόσφυγες στο εργαστήριό τους. Προσπαθώ να συνδυάζω το ένα με το άλλο και με αυτόν τον τρόπο να υποστηρίξω και να κάνω κάτι να λειτουργήσει με βιώσιμο τρόπο στην καλύτερη περίπτωση. Στο project "Wool Manufacture”, το μαλλί θα μεταποιηθεί σε τσόχα για τσάντες και, εκτός από την ανακύκλωση της πρώτης ύλης, θα δημιουργηθούν επίσης χώροι εκπαίδευσης για νέους, ντόπιους και πρόσφυγες”.
Η τοπική πολιτιστική εργασία είναι πιο αναγκαία από τα διεθνή projects
"Νομίζω ότι θα ήταν καλό η ελληνική κρατική πολιτιστική χρηματοδότηση να αναπτύξει προγράμματα που δίνουν και σε μικρές πολιτιστικές ομάδες τη δυνατότητα χρηματοδότησης. Έτσι οι μικρές πρωτοβουλίες δεν θα χρειάζεται να κάνουν αιτήσεις για Ευρωπαϊκά προγράμματα και να δημιουργούν διεθνή projects, ενώ η τοπική πολιτιστική εργασία είναι πολύ πιο αναγκαία. Ένα χαλαρό διεθνές δίκτυο συμμετεχόντων έχει προκύψει από τα καλοκαιρινά προγράμματα του HS. Ωστόσο, στην πραγματικότητα δεν έχουν βγει πολλά από τα προγράμματα στο νησί. Η βιωσιμότητα είναι πολύ διαφορετική σε ένα διεθνές από ένα τοπικό έργο. Είναι η φυσική παρουσία σε βάθος χρόνου και η άμεση ανταλλαγή που είναι θεμελιωδώς σημαντική, ιδίως στην ύπαιθρο, όπου υπάρχει πολλή πρακτική εργασία”.
Αν και θα ήθελε να μην χρειάζεται να νοικιάζει το σπίτι και το κτήμα για αναψυχή, προκειμένου να είναι βιώσιμο το Hermitage Sykaminea και να χρηματοδοτηθούν τα project του, το καλοκαίρι χρειάζεται να το κάνει, ενώ το χειμώνα παράγονται εικαστικά αντικείμενα προς πώληση. Οκτώ άτομα μπορούν να διανυκτερεύσουν στο HS ενώ μπορεί να κάνει κανείς κάμπινγκ στον ελαιώνα. Έτσι, το HS μπορεί να φιλοξενήσει συνολικά περίπου δεκαπέντε παραθεριστές. "Θέλω να μοιραστώ αυτό το μέρος και να δώσω στους ανθρώπους μια θετική εμπειρία σε αυτό το μοναδικό περιβάλλον” καταλήγει ο Sell.
Διαβάστε Επίσης
