"Η Ναρσίσα πάντοτε έλεγε ότι πρέπει να φοβόμαστε περισσότερο τους ζωντανούς από τους πεθαμένους, αλλά εμείς δεν την πιστεύαμε επειδή σε όλες τις ταινίες τρόμου οι νεκροί ήταν οι πιο τρομακτικοί…". Αυτή είναι η πρώτη φράση ενός από τα 13 διηγήματα της "Κοκορομαχίας", του πρώτου βιβλίου μυθοπλασίας της συγγραφέα από τον Ισημερινό που συστήνουν στους Έλληνες αναγνώστες οι εκδόσεις Σκαρίφημα, στο πλαίσιο της σειράς "Σύγχρονη γυναικεία λογοτεχνία: Οι Λατινοαμερικάνες".
Η Μαρία Φερνάντα Αμπουέρο γεννήθηκε το 1976 στο Γουαγιακίλ, τη μεγαλύτερη πόλη και κυριότερο λιμάνι του Ισημερινού, και είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος. Τα τελευταία χρόνια ζει στην Ισπανία, έχοντας αποφασίσει να καλύψει από κοντά τη μετανάστευση από τη χώρα της προς την Ιβηρική ‒καθώς, όπως έχει δηλώσει, "η Μαδρίτη είναι σαν υποκατάστημα του Εκουαδόρ"‒, μένοντας μόνιμα τελικά και η ίδια εκεί.
Τα διηγήματά της μιλούν ‒μεταξύ άλλων‒ για σχέσεις βίας και κακοποίησης. Για την ακρίβεια, μιλούν για τις στενές εκείνες σχέσεις που έχουν αιματηρή, κυριολεκτικά ή μεταφορικά, κατάληξη, σε οικογενειακό ή κοινωνικό πλαίσιο. Στο βιβλίο πρωταγωνιστούν οι γυναίκες και, μάλλον, το timing της έλευσής του στην Ελλάδα, που μετρά διαρκώς θύματα βίας και αγριότητας, δεν θα μπορούσε να είναι καλύτερο.
Είσαι η τρίτη συγγραφέας από τον Ισημερινό που γνωρίζουν οι Έλληνες αναγνώστες. Ο Αμπδόν Ουμπίδια και η Μόνικα Οχέδα ήταν οι πρώτοι. Πώς νιώθεις που είστε οι τρεις λογοτεχνικοί "πρέσβεις" του Ισημερινού στην Ελλάδα;
Πολύ μεγάλη υπερηφάνεια. Η Ελλάδα, το λίκνο του πολιτισμού μας, να διαβάζει τα βιβλία μας είναι σαν όνειρο που έγινε πραγματικότητα. Δεν ξέρω αν είμαστε "λογοτεχνικοί πρέσβεις", πάντως είναι σίγουρα πολύ συγκινητικό και πολύ ιδιαίτερο που μεταφραζόμαστε σε μια γλώσσα που έχει δώσει σε όλο τον κόσμο την τραγωδία και την κωμωδία. Νιώθω ευφορία όταν σκέφτομαι ότι στην Ελλάδα υπάρχει και θα υπάρξει κόσμος που θα γνωρίσει το έργο μου και το έργο των συναδέλφων μου.
Πότε και πώς συνειδητοποίησες ότι σου αρέσει να γράφεις;
Από πολύ μικρή ηλικία μου άρεσε να διαβάζω και διάβαζα πολύ. Επίσης μου άρεσαν οι ιστορίες της προφορικής παράδοσης· αυτές που μεταφέρονται μέσω της αφήγησης από γενιά σε γενιά. Πιστεύω ότι για εμάς που μας αρέσει να διαβάζουμε, το πέρασμα στη συγγραφή είναι πιο εύκολο. Είναι αδιανόητο εξάλλου να μην διαβάζει ένας συγγραφέας. Γύρω στα εννιά δέκα άρχισα να φτιάχνω τις δικές μου ιστορίες, αθώες και χοντροκομμένες· παιδικές. Μετά έγραψα και ποίηση, αλλά συνειδητοποίησα ότι αυτό είναι ένα λογοτεχνικό είδος στο οποίο μπορούν να αφιερωθούν όσοι έχουν ένα ιδιαίτερο χάρισμα με τις λέξεις κι έναν ιδιαίτερο ψυχισμό που δεν τον έχουν όλοι. Έπειτα αποφάσισα να γίνω δημοσιογράφος, ώσπου το 2018 βγήκε η "Κοκορομαχία", το πρώτο μου βιβλίο μυθοπλασίας.
Ποιοι είναι οι συγγραφείς που θα έλεγες ότι σε επηρέασαν περισσότερο;
Νομίζω ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς για μένα υπήρξε ο Όσκαρ Ουάιλντ. Όταν ήμουν μικρή διάβασα το "Φάντασμα του Κάντερβιλ" και ερωτεύτηκα τον τρόπο που γράφει, τον τρόπο του να προσεγγίζει τον κόσμο και τους χαρακτήρες. Μετά ανακάλυψα τον Σέσαρ Βαγιέχο, τον Περουβιανό ποιητή, και συνειδητοποίησα ότι κι εγώ έτσι ήθελα να γράφω. Καθώς είμαι Λατινοαμερικάνα, προφανώς, μεγάλωσα διαβάζοντας τα διηγήματα του Μπόρχες, του Κορτάσαρ και του Οράσιο Κιρόγα, αλλά στη διαμόρφωσή μου ως συγγραφέα έπαιξαν σημαντικό ρόλο οι Κάρσον ΜακΚάλερς, Σορ Χουάνα Ινές ντε λα Κρους, Σάντα Τερέσα ντε Άβιλα και Αλεχάντρα Πισαρνίκ.
Ποιο είναι, λοιπόν, το αγαπημένο σου είδος ως συγγραφέας και ως αναγνώστρια; Και ποιος πιστεύεις ότι είναι ο μηχανισμός σε ένα διήγημα ‒συμπεριλαμβανομένων των μικροδιηγημάτων‒ που μπορεί να προκαλέσει μια έκρηξη στο μυαλό του αναγνώστη;
Το αγαπημένο μου είδος ως συγγραφέας, προφανώς, είναι η μικρή αφηγηματική φόρμα (όχι το μικροδιήγημα, δεν μου αρέσει πάρα πολύ), αλλά ως αναγνώστρια διαβάζω πολλά πράγματα: μυθιστορήματα, δοκίμια, χρονικά, ποίηση. Νιώθω πως μέσω της συντομίας μπορείς να δουλέψεις πολύ με τη φαντασία του αναγνώστη ή της αναγνώστριας, και αυτό μου αρέσει πολύ. Εγώ λέω λίγα και οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες συμπληρώνουν με βάση τις δικές τους εμπειρίες και εμμονές αυτά που λείπουν.
Τι σε ενέπνευσε να γράψεις την "Κοκορομαχία"; Σχετίζονται με κάποιο τρόπο οι ιστορίες μεταξύ τους;
Η "Κοκορομαχία" είναι ένα βιβλίο που έγραφα για πολλά χρόνια. Δεν σκόπευα να δημοσιεύσω τα διηγήματα, απλώς τα έγραφα. Μετά τα σαράντα μου άρχισε να μου βγαίνει λίγο περισσότερο η κλίση προς τη λογοτεχνία και άρχισα να παίρνω μέρος σε διαγωνισμούς και να προτείνω τα κείμενά μου για διάφορες ανθολογίες διηγημάτων. Είχα την τύχη το χειρόγραφο να φτάσει στα σωστά χέρια και, μετά, τα πράγματα πήραν το δρόμο τους. Νομίζω ότι οι ιστορίες που υπάρχουν στην "Κοκορομαχία" αυτό που έχουν κοινό είναι η βία· ένα θέμα που με ενδιαφέρει να διερευνώ. Με ενδιαφέρει να προσεγγίζω το θέμα της βαναυσότητας και το γεγονός ότι όλοι είμαστε ικανοί, στις κατάλληλες συνθήκες, να φερθούμε βάναυσα στους πιο αδύναμους. Πώς κατασκευάζεται ένα θύμα και πώς ένας φονιάς, αυτή είναι η εμμονή μου.
Τα διηγήματα περιέχουν, λοιπόν, αρκετή βία. Μέσα σε όλη αυτή την αγριότητα, θα έλεγες ότι υπάρχει και κάποια τρυφερότητα ή ίχνη αγάπης;
Φυσικά, διαφορετικά θα ήταν ανυπόφορα. Αγαπώ πολύ τους ήρωές μου και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να προστατεύονται από ένα κάλυμμα τρυφερότητας. Φυσικά και τους συμβαίνουν βίαια πράγματα, γιατί ο κόσμος είναι βίαιος, αλλά εγώ θέλω να σωθούν, θέλω να βγούνε από αυτούς τους τρομακτικούς χώρους στους οποίους τους εγκλωβίζουν ή τους υποχρεώνουν να μένουν. Πιστεύω επίσης ότι υπάρχει και μια σχετική ποίηση στα διηγήματα, που τους επιτρέπει να μην γίνονται ανυπόφορα.
Το στοιχείο της κακοποίησης είναι έντονο και δηλώνει αυτό που συμβαίνει στις κοινωνικές σχέσεις, μέσα στα σπίτια. Πιστεύεις ότι ο κόσμος είναι διατεθειμένος και έτοιμος να αναγνωρίσει ότι είμαστε διαρκώς μάρτυρες μιας κακοποίησης; Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, εξακολουθούμε να πέφτουμε από τα σύννεφα με την κακοποίηση, τον εκφοβισμό, τις γυναικοκτονίες, λες και δεν ξέραμε ότι ήταν πάντα έτσι ή λες και δεν γνωρίζαμε κι οι ίδιοι ένα θύμα ή έναν κακοποιητή.
Για πολύ καιρό αυτά όλα αποκαλούνταν "εγκλήματα πάθους", ή στα παιδιά έλεγαν ότι έτσι είναι η ζωή, η κακοποίηση είναι φυσιολογικό να υπάρχει. Όταν σκότωναν γυναίκες ο κόσμος έλεγε "κάτι θα του ’κανε" και όταν αυτή η γυναίκα ήταν πόρνη ή τρανσέξουαλ, η είδηση δεν έφτανε καν στις εφημερίδες. Οι ζωές αυτές δεν ενδιέφεραν κανέναν. Τα τελευταία χρόνια μάθαμε να χρησιμοποιούμε τους σωστούς όρους. Δηλαδή δολοφονία, γυναικοκτονία, κακοποίηση, βιασμός. Παλαιότερα όμως, τουλάχιστον όταν εγώ ήμουν παιδί, γι’ αυτά τα πράγματα δεν μιλούσε κανείς, γιατί η οικογένεια και ο γάμος ήταν το πιο σημαντικό.
Έχεις υπάρξει μάρτυρας κάποιας κοκορομαχίας τελευταία;
Οι κοκορομαχίες απαγορεύονται στον Ισημερινό, δυστυχώς, όμως, ο νόμος δεν εφαρμόζεται και οργανώνονται πολλές παράνομα. Δεν έχω δει ποτέ, δεν θα το άντεχα, θα πέθαινα από θλίψη.
Ζεις κι εσύ στην Ισπανία, όπως η Μόνικα Οχέδα, επίσης από τον Ισημερινό. Πώς πήρες αυτή την απόφαση; Σκέφτεσαι να επιστρέψεις;
Όχι. Μάλιστα μόλις επέστρεψα στην Ισπανία· είχα βρεθεί για τρία χρόνια ξανά στον Ισημερινό. Νιώθω πιο άνετα εδώ.
Τελικά, Μαρία Φερνάντα, πρέπει όντως να φοβόμαστε περισσότερο τους ζωντανούς από τους νεκρούς;
Οπωσδήποτε.
Στην ίδια σειρά κυκλοφορούν τα βιβλία "Mandíbula" (Μόνικα Οχέδα, μτφρ. Ιφιγένεια Ντούμη) και "Κι έτσι τότε εγώ απόμεινα δίχως το παιδί εκείνο" (Κάρλα Μπέσα, μτφρ. Νίκος Πρατσίνης).
