Δύο χρόνια και μία πανδημία μετά την πρώτη μας συνέντευξη, το email μου βρίσκει τον Larry Ossei-Mensah και τους Omsk στην πτήση τους για Αθήνα. Λίγες ώρες απομένουν μέχρι να ανοίξει η αυλαία για την AB7, με τίτλο «Έκλειψη», και οι δύο επιμελητικές πλευρές, απαντώντας με κίνηση κουνγκ-φου στην αναβολή της Covid χρονιάς, επιμένουν ότι δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερο timing.
«Η θεματική μας εξ αρχής είχε να κάνει με την αλλαγή», λένε οι Omsk, «οι καλλιτέχνες στους οποίους είχαμε απευθυνθεί εξερευνούσαν έτσι κι αλλιώς εναλλακτικούς τρόπους θέασης και καινοτόμα πεδία, οπότε ίσως η δουλειά τους είναι πολύ πιο επίκαιρη απ’ όταν μιλήσαμε για πρώτη φορά».
Έφτασε η στιγμή για το μεγάλο εικαστικό γεγονός. Τρία κτίρια-αποκάλυψη στο κέντρο της πόλης ενεργοποιούνται με έργα αιχμής. Διαλέξαμε έξι συμμετοχές που συναρπάζουν.
Ενδεχομένως και λόγω αυτού, τα φώτα και τα μάτια των πόλεων που παραδοσιακά βρίσκονται ένα βήμα μπροστά εικαστικά, είναι στραμμένα στην πόλη μας. Πολλοί καλλιτέχνες είναι από το Βερολίνο, άλλοι ταξιδεύουν από Αμερική και συγκαταλέγονται στην αναδυόμενη φωνή της αφρικανικής διασποράς – και μαζί τους «φέρνουν» και αρκετούς θεατές.
Η διαπολιτισμική συνύπαρξη, άλλωστε, είναι βασικός πυλώνας στο οικοδόμημα της AB7, όπως και η εξερεύνηση της ταυτότητας σε έμφυλο αλλά και φυλετικό επίπεδο. Αυτό το (φλέγον) πεδίο συμπληρώνεται από πρακτικές μάλλον απρόσμενες, ενίοτε παιγνιώδεις κι άλλοτε τελετουργικές, οι οποίες κατά βάση λειτουργούν ως καταλύτες της κοινωνικής συνύπαρξης: είναι τα fictional πλαίσια άλλων «διαστάσεων», μέσα στα οποία δρούμε και αντιδρούμε.
Όσον αφορά την τοποθεσία, τώρα, η οποία ανέκαθεν είχε οργανική σχέση με το θεσμό, τα τρία γειτονικά κτίρια που αξιοποιούνται ανήκουν στη ζώνη του κέντρου που ερήμωσε μετά την κρίση. Κτίρια τα οποία στέκουν πλέον αόρατα, παρά το μέγεθος και το παρελθόν τους.
Το οκτώ επιπέδων πολυκατάστημα Fokas που λειτουργούσε μέχρι το 2013, τα υποβλητικά πρώην Δικαστήρια Σανταρόζα και το Μέγαρο Σλίμαν-Μελά που βαθμιαία, επίσης, εγκαταλείπεται, δίνουν τον συναισθηματικό τόνο στα σύμπαντα της AB7, ενώ σε μερικές περιπτώσεις «η αρχιτεκτονική τους προάγεται κι αυτή σε πεδίο αναστοχασμού της κοινωνικής μας συνύπαρξης», σχολιάζουν οι επιμελητές.Ένα έργο, δε, το «End Credits» του Steve McQueen, προβάλλεται στο υπόγειο της Στέγης, προσθέτοντας ένα επιπλέον δορυφορικό σημείο στην AB7. Επειδή μια χορταστική θέαση περιλαμβάνει έξι γεμάτες ώρες, ετοιμαστείτε…
Hypercomf
Όταν το μότο «εργασία και χαρά» κάνει φτερά
Το 2019, έχοντας υποβάλει μια πρόταση ερευνητικού χαρακτήρα γύρω απ’ τα πτηνά των μεγάλων αστικών κέντρων και ειδικότερα τις σχέσεις που αναπτύσσουν οι κάτοικοι με τα περιστέρια, τα δύο μέλη που συναποτελούν την καλλιτεχνική ταυτότητα Hypercomf ταξίδεψαν από την Τήνο στη Νέα Υόρκη, για το πρόγραμμα residency του Pioneer Works.
«Η μετάβασή μας εκεί συνοδεύτηκε από ένα μεγάλο πολιτισμικό σοκ», λένε οι ίδιοι, «η Νέα Υόρκη είναι ουσιαστικά μια πόλη χτισμένη για την εργασία και στο πολιτιστικό ίδρυμα όπου διαμέναμε ζήσαμε από πρώτο χέρι την ένταση, την ταχύτητα και τις ώρες που περνάνε οι άνθρωποι στις συνθήκες ενός open space γραφείου».
Τον Μάρτιο του 2020, μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, αποχώρησαν άρον άρον απ’ την Αμερική και τον αψυχολόγητο Τραμπ, μεταφέροντας το εν εξελίξει πρότζεκτ τους στην εδώ πραγματικότητα και στα νέα Covid-19 δεδομένα. «Η εργασία από το σπίτι έγινε κοινό βίωμα για τον κόσμο, οπότε μπορούσαμε να εμβαθύνουμε σε αυτό, μιλώντας για το πώς απαλείφονται τα όρια μεταξύ προσωπικού και εργασιακού χώρου, μεταξύ ελεύθερου και παραγωγικού χρόνου».
Όλες οι παραπάνω αναφορές, από τους περιστερώνες της Νέας Υόρκης έως τις νευρώσεις των αναδυόμενων μοντέλων εργασίας, συνυφαίνονται στο ανάπτυγμα της πολυμεσικής εγκατάστασης «Polycelium office» που παρουσιάζεται πρώτη φορά στην AB7: ένα υποφωτισμένο σκηνικό εταιρικών γραφείων προκαλεί την περιέργεια του επισκέπτη, δημιουργώντας του την αίσθηση ότι έχει τρυπώσει βράδυ σε ένα meeting room, όταν όλοι οι υπάλληλοι έχουν σχολάσει.
Διάφορα παράδοξα καθιστούν την παραμονή σου εκεί άβολη: ένας νεροχύτης έχει ενσωματωθεί στο γραφείο (για να γλιτώνεις τα πέρα-δώθε), φθηνά διακοσμητικά ανακυκλώνουν νερό για λόγους «ευεξίας», ενώ τα έπιπλα έχουν ως απολήξεις γεωργικές πιρούνες. Στο μόνιτορ, μέσω ενός ντοκιμαντέρ, προβάλλεται μια διακεκριμένη επιστήμονας που αναλύει DNA περιστεριών στη Νέα Υόρκη, ένας θρυλικός περιστερoτρόφος στο Μπρούκλιν καθώς και μέλη των Freegans, του κινήματος που «ψωνίζει» συνειδητά απ’ τα σκουπίδια και στο spectrum των Hypercomf λειτουργεί ως ανάλογο των περιστεριών.
Cajsa von Zeipel
Υποκείμενα ενός άφυλου μέλλοντος
Προκλητική υπερσεξουαλικοποίηση ή κλιμάκωση του sex-positivity; Μετα-ανθρώπινες αναπαραστάσεις ή φουτουριστικός λεσβιανισμός; Τραγωδία ή ουτοπία; Τα σενάρια που σχηματίζει ο θεατής μπροστά στα έργα της Cajsa von Zeipel είναι πολλά, ενίοτε αντιφατικά, και η αναμέτρηση μαζί τους μοιάζει αναπόφευκτη. Διότι απ’ την αρχή της πορείας της στην ανθρωπομορφική γλυπτική, έφτιαχνε μορφές απαλλαγμένες από τη δυαδική κατασκευή του φύλου, οι οποίες δεν άφηναν περιθώριο να τις προσπεράσεις.
Αρχικά κυρίως λόγω του μεγέθους τους (καθώς κοιτούσαν το θεατή αφ’ υψηλού), αλλά και λόγω της ολόλευκης αισθητικής που υιοθετούσαν από τη γλώσσα των μαρμάρινων αγαλμάτων ενώ, την ίδια στιγμή, ανατίνασσαν κάθε συντηρητισμό. «Ήταν μια αντίδραση στο πώς η γυναικεία φιγούρα αναπαρίσταται στην κλασική γλυπτική», σημειώνει η εικαστικός με έδρα τη Νέα Υόρκη. «Πλέον, όμως, οι φιγούρες μου έχουν απαλλαγεί από οποιαδήποτε υποχρέωση».
Είναι κατασκευασμένες από έγχρωμη σιλικόνη σε πραγματικό μέγεθος αλλά εξωπραγματικές συνθήκες. Παραπέμπουν σε millennials cyborgs που εκδιώχθηκαν απ’ τον τόπο τους, προφταίνοντας να φορτωθούν επάνω τους τα αντικείμενα απ’ τα οποία εξαρτάται το εγώ τους: φθηνές απομιμήσεις επώνυμων προϊόντων, high-tech εξαρτήματα και πόσα άλλα υποκατάστατα σύγχρονων ορέξεων. Η κριτική διαπλέκεται με τη διεκδίκηση, έτσι που το κουίρ προκύπτει ως κατάσταση.
«Προτιμώ να αντιμετωπίζω τα έργα μου ως πρωτοσέλιδα εφημερίδων», αναφέρει η Von Zeipel. «Ναι μεν υπάρχει κεντρικός τίτλος, αλλά και άλλες ιστορίες που κονταροχτυπιούνται στην πρώτη γραμμή». Συγκεκριμένα για το «Catch and Kill», το οποίο αναμένει τους επισκέπτες της AB7, το σκεπτικό της ήταν να χρησιμοποιήσει το γλυπτό ως το ακριβές ανάλογο της «κολλητικής ταινίας, περιμένοντας τον αέρα του χρόνου να περάσει από πάνω του και να αφήσει όσα μεταφέρει». Ήταν ο αέρας του πρώτου εξάμηνου του 2020, όταν ο εγκλεισμός, τα fake news κι αβεβαιότητα μορφοποιούσαν τις συνειδήσεις μας.
Omsk Social Club, Jonas Schoeneberg & Happy New Tears
Έτοιμος να συναντήσεις τον εαυτό σου;
Στο τελευταίο επίπεδο του κτιρίου Fokas οι παράλληλες πραγματικότητες τέμνονται και η τελετουργική διάσταση της φετινής διοργάνωσης πυκνώνει. Ο λόγος είναι το «The Living Necrologue», ένα site-specific συνεργατικό έργο από τους Omsk Social Club, τον Jonas Schoeneberg και τη Happy New Tears, το οποίο εκτείνεται σε όλα τα τετραγωνικά του ορόφου. Σύμφωνα με τους καλλιτέχνες, είναι ένας «μεταβατικός χώρος κύησης», «ένας υπερβατικός κόσμος που κατοικεί στο ενδιάμεσο των δημιουργών του», μια «εμβυθιστική εμπειρία που ενεργοποιείται από τους επισκέπτες».
«Ιστορικά, τα σταυροδρόμια είναι τρομερά φορτισμένα μέρη – επιλογές που πρέπει να κάνεις, φόβοι, γεγονότα και υποθέσεις αλληλεπικαλύπτονται, ενώ γνωρίζεις εξ αρχής ότι διαλέγοντας το ένα μονοπάτι, αυτόματα αποκλείεις οποιοδήποτε άλλο», σημειώνει ένα μέλος των Omsk.
Υπάρχουν τόσες πιθανότητες που ανοίγονται (ή απορρίπτονται) στη διαδρομή που εάν αποτυπώναμε το έργο με σχεδιάγραμμα, δεν θα σχεδιάζαμε μια πύλη αλλά μάλλον το αστέρι του χάους, το οποίο με οκτώ ομόκεντρα διανύσματα εκτείνεται προς όλες τις κατευθύνσεις. «Ιστορικά, τα σταυροδρόμια είναι τρομερά φορτισμένα μέρη – επιλογές που πρέπει να κάνεις, φόβοι, γεγονότα και υποθέσεις αλληλεπικαλύπτονται, ενώ γνωρίζεις εξ αρχής ότι διαλέγοντας το ένα μονοπάτι, αυτόματα αποκλείεις οποιοδήποτε άλλο», σημειώνει ένα μέλος των Omsk, παραπέμποντας στον ανθρωπολόγο Victor Turner που ανέπτυξε στη θεωρία του τη δυναμική των μεταβατικών ζωνών (liminal zones).
Βαθιές ανάσες και ξεκινάμε. Η ατμόσφαιρα μεταμορφώνεται και το περιβάλλον –οι ήχοι, τα φώτα, τα ζωγραφικά έργα– καλούν για ένα προσωπικό ταξίδι διαλογισμού. Οι θεατές, καθοδηγούμενοι από τις οδηγίες, καλούνται να πλοηγηθούν στα δύο δωμάτια της αφηγηματικής εγκατάστασης, να συλλέξουν στοιχεία/σημάδια και να διαδράσουν, έτσι που ανάλογα με τις επιλογές τους πρόκειται να βιώσουν κάτι τελείως διαφορετικό.
«Η ιδέα της εμβύθισης είναι ότι εσύ, ως θεατής, μπαίνεις σε μια μεταβατική ζώνη για να συναντήσεις τον εαυτό σου σε μια άλλη πραγματικότητα, αλλά ταυτόχρονα μπαίνοντας σε αυτό, δύνασαι να το αλλάξεις», λέει ο Jonas Schoeneberg, ο οποίος ενσωμάτωσε τελετουργικές πρακτικές για να φτιάξει τα έργα με τα οποία συμμετέχει (λ.χ. διέλυσε τις χρωστικές ουσίες με νερό που είχε παραμείνει στο φως της πανσελήνου). Η κλιμάκωση του «The Living Necrologue» έρχεται με ένα μυστικιστικό επιτραπέζιο παιχνίδι που σχεδίασε ο ίδιος, υιοθετώντας την αισθητική των ταρό. Έτοιμος να πάρεις απαντήσεις από τον παράλληλο εαυτό σου;
The Mycological Twist
Παίζοντας για την επιβίωση (του περιβάλλοντος)
Όπως τα μανιτάρια φυτρώνουν απρόβλεπτα σε παράδοξα μέρη και η εμφάνισή τους υποδηλώνει ότι κάτω απ’ τη γη υπάρχει μια ολόκληρη αποικία μυκήτων που δεν φαίνεται, έτσι και το συλλογικό πρότζεκτ The Mycological Twist κινείται νομαδικά, αναπτύσσει εφήμερα δίκτυα συμμετεχόντων και, αντί να ασχολείται με τον εκθεσιακό χώρο –το ορατό, κατ’ αναλογία, κομμάτι του μύκητα–, εμβαθύνει στα ενδότερα στρώματα, στη διαδικασία και την κοινωνική διάδραση που πυροδοτείται. Ιδανικό έδαφος για να καλλιεργήσεις κοινωνικές σχέσεις είναι, φυσικά, τα online παιχνίδια.
«Μέσα από αυτά, συνυπάρχεις σε μια παράλληλη πραγματικότητα: συχνά δημιουργείς ένα avatar για τον εαυτό σου, κινείσαι ελεύθερα στο χώρο και αλληλεπιδράς στο πλαίσιο ενός κοινωνικού συνόλου που δυνητικά μοιάζει με τον κανονικό κόσμο – πολύ περισσότερο, τουλάχιστον, από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης», λένε οι Eloïse Bonneviot και Anne de Boer, οι οποίοι είναι πίσω από το πρότζεκτ.
Αυτό που τους κέντρισε το ενδιαφέρον για να οδηγηθούν στο «Reverse Synergy», τη νέα παραγωγή με την οποία συμμετέχουν στην AB7, ήταν το γεγονός ότι στα gaming σενάρια έχει κυριαρχήσει ο ανταγωνισμός και η λογική της επιβίωσης του ισχυρού, συνήθως σε συνθήκες μετά τη μεγάλη καταστροφή, χωρίς να εστιάζει κάποιος στο πώς μπορείς να αποτρέψεις αυτή την καταστροφή.
Παλαιότερα έπαιρναν το ρόλο του σαμποτέρ, καταστρώνοντας in-game τρόπους συσπείρωσης ενάντια στη φιλοσοφία που υπαγόρευαν τα παιχνίδια. Ώσπου βρήκαν το «ECO», ένα first-person παιχνίδι, το οποίο οι gamers θα χαρακτήριζαν οικολογική εναλλακτική του «Minecraft». Η ιδέα είναι ότι εισέρχεσαι σε έναν παρθένο πλανήτη και αναπτύσσεις απ’ το μηδέν (και από κοινού) πολιτισμό, γνωρίζοντας ότι σε τριάντα real-time ημέρες, ένας γιγάντιος μετεωρίτης θα πέσει επάνω σας. Η τεχνολογία μπορεί να δώσει τη λύση, αλλά όσο προχωράει η βιομηχανοποίηση τόσο πιο αδύνατο είναι να γλιτώσεις την καταστροφή του πλανήτη, αφού τελικά είσαι εσύ που την προκαλείς στην προσπάθειά σου να την αποτρέψεις.
«Κατά μία έννοια, είναι ένα κοινωνικό πείραμα», σχολιάζουν. «Συλλογικά θα αποφασίσουμε τι πρόκειται να συμβεί στον πλανήτη και, εάν τελικά δεν αποτρέψουμε τη σύγκρουση, τι θα κάνουμε ύστερα από αυτήν». Παρουσία στην online κοινότητα θα έχουν καλλιτέχνες και ερευνητές, ενώ όποιος επιθυμεί να λάβει εξ αποστάσεως μέρος στο LAN party, μπορεί να ζητήσει πρόσβαση στο events@athensbiennale.org.
Suzanne Treister
Μια τρύπα στο χωροχρόνο μεταξύ ταξιδιωτών
Η καλλιτεχνική φιλοξενία της στο CERN στη Γενεύη την άνοιξη του 2018, πέρα από ένα (ακόμη) κύμα αναγνώρισης, χάρισε στη Suzanne Treister την ευκαιρία να εξοικειωθεί με το πιο περίπλοκο σύστημα του σύμπαντος: τις μαύρες τρύπες. Σύμφωνα με την ολογραφική αρχή –η οποία πλέον αποτελεί το πιο γόνιμο πεδίο έρευνας στην κοσμολογία–, ολόκληρο το σύμπαν ενδέχεται να είναι ένα γιγάντιο ολόγραμμα και όσα βλέπουμε γύρω μας να προέρχονται από δύο μόνο διαστάσεις. Η παράδοξη αυτή θεωρία ξεκίνησε από τις μαύρες τρύπες και την ιδιότητά τους να παραμορφώνουν το χρόνο αλλά και το χώρο, αφαιρώντας μια διάσταση από όσες γνωρίζουμε.
Ένα βίντεο «ολογραφικής αίσθησης» με χιλιάδες εικόνες απ’ την ιστορία της τέχνης ήταν ο καρπός αυτού του residency, αλλά η επίδρασή του δεν εξαντλήθηκε. Την ίδια χρονιά, η φημισμένη από τα 90s εικαστικός ανακάλυψε μια πύλη μεταξύ δύο παλαιότερων έργων της: από τη μία ήταν το «Survivor (F)», με πρωταγωνιστή τον τελευταίο –μάλλον θηλυκό– επιζώντα στον πλανήτη Γη, και από την άλλη το «Escapist BHST», μια απροσδιόριστη διαπλανητική οντότητα, της οποίας οι εμπειρίες αποδίδουν ποιητικά τις άλλες διαστάσεις. «Ένιωσα ότι αποτελούσαν τις δύο όψεις του ίδιου αφηγήματος και ότι η πύλη ήταν ο τρόπος να τους ενώσω», λέει η ίδια.
Τα δύο έργα υπό τη νέα τους μορφή, διασυνδεδεμένα τόσο φαντασιακά όσο και κυριολεκτικά μέσω μιας μεγάλης τρύπας την οποία οι επισκέπτες να διαβούν καλούνται, παρουσιάζονται στην AB7. Βλέποντας τις υδατογραφίες που απλώνονται στις δύο αίθουσες, ιχνηλατείς τα –δισδιάστατα– μηνύματα άλλων τόπων και χρόνων, σαν να βιώνεις μια αποκάλυψη υψηλής πύκνωσης. «Προσπαθώ να δημιουργήσω μια ποιητική του μέλλοντος για να βοηθήσω το παρόν», αναφέρει η Treister.
Olalekan Jeyifous
Αφρο-ελληνικά μνημεία μέσα απ’ την οθόνη
Ο Νιγηρο-αμερικανός, με έδρα το Μπρούκλιν, Olalekan Jeyifous, έχοντας δώσει παρουσία σε πρώτης τάξεως ιδρύματα και μουσεία σε Αμερική και Ευρώπη, όπως είναι το MoMA, το Studio Museum στο Χάρλεμ και το Guggenheim στο Μπιλμπάο, συγκαταλέγεται στο ηλεκτρίζον δυναμικό της αφρικανικής διασποράς, το οποίο και καταλαμβάνει σημαντικό κομμάτι των συμμετοχών στην AB7. Το βιογραφικό του, πριν απ’ τις υποτροφίες, τα καλλιτεχνικά residencies και τις διακρίσεις, αναγράφει πτυχίο στην αρχιτεκτονική αλλά όπως συχνά λέει ο ίδιος: «Η αρχιτεκτονική είναι το μέσο, στην πραγματικότητα είμαι ένας παραμυθάς».
Τα «παραμύθια» του Olalekan αφορούν το αστικό περιβάλλον. Μέσα από ψηφιακά και αναλογικά εργαλεία, παρεμβαίνει στο δομημένο χώρο για να προβάλλει τις πόλεις σε πιθανές μελλοντικές εκδοχές τους, θίγοντας ζητήματα οικολογίας και γεωπολιτικής. Εξασκεί μια ποιητική του αστικού σχεδιασμού, καθότι βασικό κίνητρό του, είτε στις εκθεσιακές αίθουσες είτε στο δημόσιο χώρο, είναι να δείξει πόσο επιδραστικές είναι οι πόλεις που κατοικούμε στον ψυχισμό μας, στη συμπεριφορά, στη σκέψη μας.
Στη νέα του παραγωγή στην AB7, ο Olalekan διεγείρει την περιέργεια με δώδεκα AR γλυπτά («12 Encounters»), τα οποία καλούνται οι επισκέπτες να αναζητήσουν περπατώντας στο κέντρο.
Στη νέα του παραγωγή στην AB7, ο Olalekan διεγείρει την περιέργεια με δώδεκα AR γλυπτά («12 Encounters»), τα οποία καλούνται οι επισκέπτες να αναζητήσουν περπατώντας στο κέντρο (εδώ η εφαρμογή για IOS και για Android). «Οι χώροι όπου συνδέουμε τις διαφορές και τις ομοιότητές μας, είτε είναι με αδιόρατο ή με εκρηκτικό τρόπο, αποτελούν το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της αρχιτεκτονικής για εμένα», αναφέρει ο ίδιος, «έτσι ξεκίνησα τη διαδικασία παραγωγής για μια σειρά ψηφιακών μνημείων που εξερευνούν μυριάδες συνδέσεις μεταξύ Ελλάδας και αφρικανικής ηπείρου».
Στα τρισδιάστατα υβρίδια διαπλέκονται θεότητες, μυθολογίες, πολιτισμοί, ιστορίες και γνωστά πρόσωπα (όπως ο Αντετοκούνμπο στην Ομόνοια), αλλά εφόσον τα γλυπτά είναι αυστηρά site-specific, το ερώτημα που εγείρεται μπροστά σε κάθε «Encounter» είναι: «γιατί επιλέχθηκε το συγκεκριμένο πάντρεμα για το συγκεκριμένο μέρος;».
AB7: «Έκλειψη» | 24/9-28/11 (Τετ.-Παρ.: 1-9 μ.μ., Σάβ.-Κυρ.: 10 π.μ.-9 μ.μ.) | Εισιτήρια: € 10 (ημερήσιο), € 18 (τριήμερο) και € 25 (διαρκείας) Απαραίτητη επίδειξη πιστοποιητικού εμβολιασμού ή νόσησης | Περισσότερες πληροφορίες εδώ
