Την δέκατη πέμπτη διοργάνωση σκοράρει φέτος το Comicdom Con Athens, κατακτώντας τον τίτλο του μακροβιότερου φεστιβάλ κόμικς στην χώρα, εφόσον εκείνο της Βαβέλ είχε φτάσει ως τις δεκατέσσερις μέχρι να αφήσει πίσω μόνο το θρύλο του. Χέρι-χέρι με την ελληνική σκηνή πορεύτηκε το φεστιβάλ, μεγάλωσε –ή μάλλον γιγαντώθηκε–, σε σημείο που πάνω από 15.000 επισκέπτες κατέκλυζαν την Ελληνοαμερικάνικη Ένωση κάθε Σεπτέμβριο για να γνωρίσουν τους αγαπημένους τους κομίστες, να ξεφυλλίσουν φρέσκες αυτοεκδόσεις και να βγάλουν δυο φωτογραφίες από τους παίκτες cosplay και τα φαντασμαγορικά κοστούμια τους.
Για πρώτη φορά, η διοργάνωση επεκτείνεται στην Πλατεία Κλαυθμώνος, αφενός για την αποφυγή του συγχρωτισμού κι αφετέρου επειδή το μέγεθος των επισκεπτών ήταν κατακλυσμιαίο τις ώρες αιχμής. Έτσι, από 10 έως 12 Σεπτεμβρίου, τα καταστήματα κι οι εκδοτικές μαζί με τους κομίστες στήνουν περίπτερο στην κεντρική πλατεία, ενώ το κτίριο της Ελληνοαμερικάνικης Ένωσης (Μασσαλίας 22, Κολωνάκι) δεν χάνει κάτι απ’ όσα μας έχει συνηθίσει το φεστιβάλ τα δεκαπέντε πλέον χρόνια.
Τρεις μεγάλες εκθέσεις ανοίγονται στο κοινό –μία για τα «100 χρόνια τσεχικά κόμικς», μία με δώδεκα εικονογράφους παιδικών βιβλίων και μία αφιερωμένη στο μπλε κόσμο των στρουμφ–, ενώ πάνελ, προβολές, εργαστήρια, καλεσμένοι και sketch events τις πλαισιώνουν, πάντοτε με ελεύθερη είσοδο. Κανονικά θα γίνει και ο cosplay διαγωνισμός, ωστόσο γα την επίσκεψη της Ελληνοαμερικάνικης απαιτείται πιστοποιητικό εμβολιασμού ή νόσησης για τους ενήλικους και δήλωση self-test από γονέα ή κηδεμόνα για τους ανήλικους.
Λίγο πριν την επετειακή διοργάνωση, αδράξαμε την ευκαιρία για ανασκόπηση και περάσαμε το μικρόφωνο σε πέντε κομίστες, παλιούς και νέους, οι οποίοι συνδέονται –άλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο– με το ίδιο το φεστιβάλ. Τι άλλαξε μέσα στα δεκαπέντε χρόνια ιστορίας; Το κοινό, η σκηνή, οι ευκαιρίες;
Βασίλης Λώλος (τιμώμενος καλλιτέχνης 2021)
Ο Βασίλης Λώλος ήταν ο πρώτος της σκηνής που έσπασε το φράγμα και, σε ηλικία μόλις 24 ετών, υπέγραψε συμβόλαιο στην Αμερική, ανοίγοντας το δρόμο σε όσους ακολούθησαν τη δεκαετία που μας πέρασε. Οι συνεργασίες που έχει υπογράψει με την DC, την Marvel, την Image Comics αλλά και τη Universal Pictures, τα βραβεία Eisner και Harvey (το «όσκαρ των κόμικς») που παρέλαβε κι η αδέκαστη αμεσότητα, που διακατέχει τόσο τον ίδιο όσο και τα τρομερά του σχέδια, κάνουν τον Βασίλη μια άκρως μοναδική περίπτωση στον κόσμο της ένατης τέχνης.
«Θα ήταν μεγάλο ψέμα αν έλεγα ότι η ελληνική αγορά μπορεί να σου εξασφαλίσει το νοίκι και τα προς το ζην», ξεκαθαρίζει ο ίδιος. «Ωστόσο, ευκαιρίες φυσικά και υπάρχουν. Αυτό που πέτυχα εγώ δεν είναι κάποιο ψεύτικο ή απατηλό όνειρο. Όμως, πρέπει να προχωράς με πλάνο και επιμονή. Διάφορες διαβεβαιώσεις και υποσχέσεις αποκατάστασης που μοιράζονται ανεύθυνα είναι οριακά καταστροφικές και 99% ψευδείς».
«Το ακόνισμα της τέχνης σου πρέπει να γίνει ο απόλυτος σκοπός σου. Μάθε να μανατζάρεις το χρόνο σου ώστε να έχεις maximum αποτέλεσμα με minimum πόρους και προπονήσου. Ξανά και ξανά».
» Αν έχω κάτι να πω σε κάποιον/α που ξεκινά ή το κάνει χρόνια χωρίς να έχει το αποτέλεσμα που ζητάει, είναι το εξής απλό: Το ακόνισμα της τέχνης σου πρέπει να γίνει ο απόλυτος σκοπός σου. Μάθε να μανατζάρεις το χρόνο σου ώστε να έχεις maximum αποτέλεσμα με minimum πόρους και προπονήσου. Ξανά και ξανά. Με το ίντερνετ πλέον έχουν αλλάξει οι ισορροπίες στα κόμικς, τα memes πήραν κατά κάποιο τρόπο τη θέση τους, αλλά την ίδια στιγμή άνοιξαν πόρτες – εγώ, για παράδειγμα, μέσω μιας διαδικτυακής πλατφόρμας έκανα την επαφή με έναν συγγραφέα και οδηγήθηκα στην πρώτη μου έκδοση στο εξωτερικό». Από τότε γυρνάει στο εγχώριο τοπίο σπάνια, μόνο για κάποια προσωπική δουλειά, όπως ήταν το άλμπουμ «Αθήνα» (εκδ. Jemma Press), το οποίο απέσπασε πολύ καλές κριτικές.
Ηλίας Κατιρζιγιανόγλου (συνδιοργανωτής)
 (4).jpg)
Η ιστορία του Comicdom ξεκίνησε να γράφεται μέσα απ’ τις σελίδες ενός φανζίν. «Το 1996, συμφοιτητές τότε με τον Δημήτρη Σακαρίδη, φτιάξαμε ένα ενημερωτικό έντυπο για τον κόσμο των αμερικάνικων κόμικς», λέει ο Ηλίας Κατιρζιγιανόγλου. Εκείνη τη δεκαετία εμφανίστηκαν τα πρώτα φανζίν γύρω από τα κόμικς, με άρθρα, παρουσιάσεις και συνεντεύξεις – ένα είδος δημοσιογραφίας που πλέον έχει μεταναστεύσει ολοκληρωτικά στο ίντερνετ.
Μία δεκαετία αργότερα, στα μέσα ’00s, όσο ακόμη έτρεχε το φεστιβάλ της Βαβέλ κι υπήρχε η αίσθηση μιας νέας σκηνής που ήταν εν τη γενέσει της, οι δυο τους, μαζί με τον Γιάννη Κουρουμπακάλη και τη Λήδα Τσενέ (ομάδα που παραμένει σταθερή έως σήμερα), εγκαινίασαν μια διοργάνωση «με αφετηρία και τελικό προορισμό τα κόμικς», στα πρότυπα αντίστοιχων con του εξωτερικού.
«Έχει διαφοροποιηθεί ηλικιακά ως χόμπι: έχει μετεφηβικό και ενήλικο χαρακτήρα πλέον, αλλά το σίγουρο είναι ότι ο αναγνώστης, μπαίνοντας σε αυτή την ηλικία, το κάνει επειδή πραγματικά το γουστάρει, όχι επειδή είναι λαϊκή τέχνη. Οπότε θα ψαχτεί κατευθείαν.»
«Ίσως ακουστεί πεζό αλλά, κατά τη γνώμη μου, ο τρόπος που συνέβαλε περισσότερο το Comicdom στην ανάπτυξη της σκηνής ήταν το εμπορικό κομμάτι», λέει ο Ηλίας, «διότι ήταν το πρώτο σημείο όπου συγκεντρώθηκαν μαζί καταστήματα, εκδοτικοί και καλλιτέχνες για να συναντήσουν το κοινό. Αυτή η μαζικότητα έκανε αίσθηση και ενέπνευσε περισσότερο κόσμο να ασχοληθεί με αυτό». Έτσι, χέρι-χέρι με την ελληνική σκηνή, προχώρησε και αναπτύχθηκε το Comicdom, μετρώντας πλέον πάνω από 15.000 επισκέπτες κάθε χρόνο. «Ενδεικτικό είναι ότι την πρώτη χρονιά υπήρχαν μόλις τρία φανζίν στο φεστιβάλ, ενώ πλέον δεχόμαστε πάνω από εκατό αιτήσεις για το self-publishers alley».
Πολλά άλλαξαν μέσα σε αυτά τα δεκαπέντε χρόνια, μεταξύ άλλων και το κοινό. «Οι σημερινοί πιτσιρικάδες –εάν εξαιρέσεις όσους είναι κολλημένοι με τα manga– δεν διαβάζουν κόμικς. γεννιούνται εξοικειωμένοι με τις οθόνες, οπότε θέλουν ταχύτητα, εναλλαγές».
» Έχει διαφοροποιηθεί ηλικιακά ως χόμπι: έχει μετεφηβικό και ενήλικο χαρακτήρα πλέον, αλλά το σίγουρο είναι ότι ο αναγνώστης, μπαίνοντας σε αυτή την ηλικία, το κάνει επειδή πραγματικά το γουστάρει, όχι επειδή είναι λαϊκή τέχνη. Οπότε θα ψαχτεί κατευθείαν. Και δη όσον αφορά τους Έλληνες δημιουργούς. Θα λέγαμε πλέον ότι όχι μόνο έχει αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη προς το ελληνικό προϊόν, τους καλλιτέχνες και τους εκδοτικούς που πλήθυναν τα τελευταία χρόνια, αλλά πολλές φορές είναι τα πρώτα που θα βάλει ο επισκέπτης στο καλάθι».
Δανάη Κηλαηδόνη (DaNi)
Εάν η πορεία της Δανάης Κηλαηδόνη, κατά κομιξόκοσμον DaNi, έμπαινε σε παλμογράφο, η οθόνη θα έδειχνε μια απότομη εκτόξευση απ’ το 2016 κι έπειτα, χωρίς καμία μετάπτωση μέχρι σήμερα. Παρέα με τον Ανδρέα Πεφάνη (διοργανωτή πλέον του AthensCon) βρέθηκαν τότε σε ένα αγγλικό convention, όπου δύο –διόλου τυχαία– μάτια έπεσαν πάνω στο έντονο κοντράστ και τα αμαρτωλά σύμπαντα της Δανάης, και έσκασε πρόταση απ’ το βρετανικό περιοδικό «2000AD». Ύστερα ήρθε μια ευκαιρία στην Αμερική κι έπειτα η επόμενη, με το ταλέντο της να αποδεικνύεται τελικά αντάξιο της ομάδας της DC.
Τέσσερις αυτοεκδόσεις είχε ολοκληρώσει προτού φύγει για την αγορά του εξωτερικού, χωρίς να έχει επιστρέψει έκτοτε στο εγχώριο εκδοτικό τοπίο. «Νομίζω ότι, αν έβρισκα χρόνο να το κάνω, πάλι προς την αυτοέκδοση θα κινιόμουν», λέει η ίδια, «αλλά μάλλον είναι προσωπικό χούι: μου αρέσει η διαδικασία, το δέσιμο – το βιβλίο ως έργο τέχνης, ας πούμε. Πλέον, οι εκδότες που βγάζουν κόμικς είναι πολύ πιο ανοιχτοί σε τέτοιου είδους καλλιτεχνικούς πειραματισμούς και σίγουρα δίνουν παραπάνω χώρο σε νέες φωνές».
«Υπάρχουν πολύ καλά χέρια και τόσο προσεγμένα άλμπουμ στις αυτοεκδόσεις πλέον που τα μπερδεύεις με τα επαγγελματικά. Μπορώ να πω ότι, σε σχέση με αντίστοιχα zin communities άλλων χωρών που έχω δει, δεν έχουμε τίποτα να ζηλέψουμε».
Πλήθυναν οι εκδοτικοί του χώρου τα τελευταία χρόνια, όμως και πάλι καλύπτουν μόνο ένα μέρος της υπό εξέλιξη εγχώριας σκηνής. «Αυτό κατ’ εμέ είναι ένας λόγος που η ελληνική σκηνή έχει τόσο φοβερές δουλειές στις αυτοεκδόσεις», παρατηρεί η Δανάη. «Υπάρχουν πολύ καλά χέρια και τόσο προσεγμένα άλμπουμ που τα μπερδεύεις με τα επαγγελματικά. Μπορώ να πω ότι, σε σχέση με αντίστοιχα zin communities άλλων χωρών που έχω δει, δεν έχουμε τίποτα να ζηλέψουμε».
Δήμητρα Νικολαΐδη
Η Δήμητρα ανήκει στο νέο αίμα της σκηνής, είναι γεννημένη το ’96, κι έχει ήδη στο ιστορικό της ένα βραβείο απ’ τη διοργάνωση, καθώς και τρία ολοκληρωμένα άλμπουμ, των οποίων τα αντίτυπα εξαντλήθηκαν άμα τη εμφανίσει. Από το γλυκούλικο light fantasy «Guess» πήγε στην εσωτερική αγωνία μιας εξαντλημένης χορεύτριας στα «Βαθιά ρέματα» και στο σκοτεινό, μετα-αποκαλυπτικό σενάριο της «Παλικαρούς», ετοιμάζοντας κάτι εξίσου απρόσμενο στη νέα της δουλειά, με δαίμονες, μυστικά και μια αλλόκοτη κοινωνία.
«Από παιδί μου άρεσε να φτιάχνω ιστορίες όλων των ειδών», λέει η ίδια. «Μάλλον το μυαλό μου θα ευθύνεται γι’ αυτό που πηδάει από τη μια ιδέα στην άλλη χωρίς έλεγχο», συμπληρώνει με αθώα ειλικρίνεια.
«Ειδικά την πρώτη χρονιά ήταν τρομακτικά τεράστιο το να βλέπουν ξαφνικά τόσοι άνθρωποι τη δουλειά μου και να παίρνω καλά σχόλια, ήταν μια ανάσα για τη στροφή που έκανα στην καριέρα μου».
Πέρασε στο Φυσικό Αθηνών αλλά, όντας αποφασισμένη να μη συμβιβαστεί με κάτι που δεν τη γέμιζε, τα παράτησε και τελείωσε μια ιδιωτική σχολή εικονογράφησης –πλέον είναι τρεις οι εναλλακτικές, εάν κρίνεις ότι χρειάζεσαι ένα χαρτί ή λίγη ώθηση και δύο συμβουλές–, ενώ παράλληλα έσκασε μύτη στα Comicdom.
«Ειδικά την πρώτη χρονιά ήταν τρομακτικά τεράστιο το να βλέπουν ξαφνικά τόσοι άνθρωποι τη δουλειά μου και να παίρνω καλά σχόλια, ήταν μια ανάσα για τη στροφή που έκανα στην καριέρα μου». Γιατί, όμως, εφόσον υπάρχουν εγχώριοι εκδοτικοί αφιερωμένοι στα κόμικς, μια δημιουργός με καλό potential παραμένει στην αυτοέκδοση, κάνοντας ουσιαστικά διπλή δουλειά; «Δεν πιστεύω ότι είναι κλειστοί και “δύσκολοι” οι εκδοτικοί οίκοι στα νέα ονόματα, απλώς όταν εγώ ένιωσα έτοιμη να χτυπήσω την πόρτα, οι πόρτες έκλεισαν λόγω της πανδημίας – κακό timing αλλά, αν το δεις από τη θετική πλευρά, αυτό σημαίνει ότι είναι θέμα χρόνου».
Νίκος Γιαμαλάκης (Malk)
Αγαπήθηκε περισσότερο μέσα από τον ανεπρόκοπο, κάφρο και πάντοτε πιωμένο «Φαβορίτη», όπου καυτηρίαζε με χιούμορ τα στραβά του νεοέλληνα, αλλά τα τελευταία χρόνια η υπογραφή «Malk» μπαίνει δίπλα σε σκηνές φρικιαστικών φόνων, σκοτεινούς δράκουλες και μάτια που στάζουν τρόμο, κόβοντας την ανάσα με old school ατμόσφαιρα.
Όπως οι περισσότεροι, το μικρόβιο το κόλλησε από νωρίς. Όλο το χαρτζιλίκι απ’ τον παππού και τους γονείς πήγαινε στο περίπτερο, στις εκδόσεις του Ανεμοδουρά («Μπλεκ», «Όμπραξ», «Κάπτεν Μαρκ») και του Καμπανά («Μάστερ οφ Κουνγκ Φου», «Γκραν Γκίνιολ», «Σπαϊντερμαν», «Κάπτεν Αμέρικα», κ.ά.), στα «Γκαούρ-Ταρζάν», έως ότου –έφηβος πια, στα 90s– πέρασε πρώτη φορά την πόρτα του «Solaris» κι έπαθε σοκ. Ήταν η σπίθα για να γίνει κομίστας.
«Πιστεύω πως οι σημερινοί δημιουργοί δεν φοβούνται τον πειραματισμό: Αν μια δουλειά είναι καλή, θα βρει το κοινό της».
Το ’98 (παρακαλώ!), κυκλοφόρησε το πρώτο του graphic novel, η «Μήδεια» (εκδ. Ιάμβλιχος). «Τότε είχα άλλα δύο τελειωμένα άλμπουμ στο συρτάρι, βασισμένα στον Χ.Φ. Λάβκραφτ, αλλά δεν προχώρησαν εκδοτικά», αναφέρει ο Νίκος. «Υπήρχε επιφυλακτικότητα στο να επενδύσει κάποιος σε Έλληνες δημιουργούς, πόσο μάλλον αν ήταν άγνωστοι». Για λίγα χρόνια έκανε ένα διάλειμμα απ’ το πενάκι, μεταπηδώντας σε άλλες μορφές έκφρασης, και, όταν επέστρεψε το 2005, το τοπίο ήταν σαφώς πιο εύφορο.
Ο νόμος της εξέλιξης δείχνει μόνο μπροστά, οπότε το άλμα προς το vintage horror που κάποτε έπεσε στο κενό, εντέλει πέτυχε. «Πιστεύω πως οι σημερινοί δημιουργοί δεν φοβούνται τον πειραματισμό: Αν μια δουλειά είναι καλή, θα βρει το κοινό της». Αυτό συνέβη με τις ρετρό ανατριχίλες του Νίκου, αλλά και γενικότερα με το horror genre, για το οποίο κυκλοφορεί πλέον και ξεχωριστό περιοδικό: τα «Ρίγη».
