Τρεις φίλες, τρεις επιμελήτριες εκθέσεων βρίσκονται πίσω από την καλλιτεχνική πρωτοβουλία που θέλει να αναδείξει τη σχέση έρευνας και εικαστικής παραγωγής. Η Ελεάννα Παπαθανασιάδη, η Κέλυ Τσιπνή-Κολαζά και η Κλέα Χαρίτου μας μιλούν για την miss dialectic, την επιμελητική ομάδα που έχουν ιδρύσει εστιάζοντας στον κοινωνικό αντίκτυπο και τον επιμορφωτικό χαρακτήρα της τέχνης.
\Αφορμή της συζήτησης, οι «Ψηφίδες», μια καλλιτεχνική έκδοση που αναπτύσσεται τόσο ως online όσο και ως offline πρότζεκτ, και χαρτογραφεί νέες δυναμικές της εικαστικής κοινότητας του «Το Πικάπ» στη Θεσσαλονίκη, ως ανάθεση και με την υποστήριξη του Goethe-Institut Athen.
Γιατί miss dialectic; Το όνομά σας έχει κάτι το σοβαρό και το παιγνιώδες ταυτόχρονα, ενώ θέτει το ζήτημα του φύλου και της γνώσης. Πόσο σημαντικά είναι αυτά για την πρακτική σας και με ποιον τρόπο;
Το «miss dialectic» προέκυψε φυσικά και οργανικά. Όταν ξεκινήσαμε να σκεφτόμαστε το όνομα της ομάδας, θεωρήσαμε σημαντικό να αναγνωρίσουμε το γεγονός ότι είμαστε γυναίκες που εργαζόμαστε στον χώρο της σύγχρονης τέχνης. Θέλαμε το όνομα της συλλογικότητας να είναι αντιπροσωπευτικό του φύλου μας. Για εμάς η «miss dialectic» ήταν (και είναι) μια ιδεατή περσόνα, μια γυναίκα, μια φεμινίστρια, μια εργαζόμενη στον χώρο του πολιτισμού, μια φανταστική συνάδελφος, σύντροφος και φίλη. Φιλοδοξία μας ήταν να καταλήξουμε σ’ ένα όνομα χιουμοριστικό, οικείο και παιγνιώδες, που ταυτόχρονα να νοηματοδοτεί και να αντικατοπτρίζει τις ατομικές και συλλογικές μας πρακτικές.
«Για εμάς η «miss dialectic» ήταν (και είναι) μια ιδεατή περσόνα, μια γυναίκα, μια φεμινίστρια, μια εργαζόμενη στον χώρο του πολιτισμού, μια φανταστική συνάδελφος, σύντροφος και φίλη».
Η λέξη «miss» αναφέρεται όχι μόνο στη θηλυκότητα της πρωτοβουλίας, αλλά ταυτόχρονα και στη συχνή έλλειψη μιας διαλεκτικής σχέσης και μιας ανοιχτής συνομιλίας ανάμεσα στην τέχνη και το κοινό. Υπογραμμίζει τη δική μας ανάγκη για μια συνεχή διαλεκτική και εκπαιδευτική –για εμάς κι ελπίζουμε και για τους άλλους– διαδικασία στα πρότζεκτ που δουλεύουμε. Η αμφίδρομη επικοινωνία, ο διάλογος και η διάδραση που έχουμε με τους καλλιτέχνες, τους συναδέλφους και τους φίλους μας επιθυμούμε να αποτελούν μέρος της και να διαμορφώνουν την καλλιτεχνική διαδικασία. Τα στάδια της σύλληψης, της εξέλιξης των ιδεών, της παραγωγής και της συνολικής δημιουργίας των καλλιτεχνικών έργων είναι σημαντικότερα για εμάς από το τελικό εικαστικό προϊόν. Στόχος μας είναι να εγκαθιδρύσουμε τη διαλεκτική διάσταση πίσω από κάθε μας δράση ως βασικό εργαλείο σύνθεσης και επιμέλειας.
Ακόμη, στο όνομά μας εμπεριέχεται κρυφά η λέξη «misdial» που είναι πολύ σημαντική σε σχέση με τον τρόπο που θέλουμε να αυτοπροσδιοριζόμαστε και να δρούμε. Αυτή φέρει την έννοια του απρόοπτου, την πιθανότητα α(πο)τυχίας που θα μπορούσε να οδηγήσει σε κάτι ενδιαφέρον, ευφάνταστο και απροσδόκητο, αλλά και την ιδέα του λάθους. Υπάρχει μια συγκεκριμένη εντροπία σε όλες τις μορφές και τα έργα τέχνης. Αναγνωρίζοντάς την, αποποιούμαστε την αυθεντία και την παραδεδομένη νόρμα και αισθανόμαστε πιο γειωμένες.
Ποιο είναι το σκεπτικό πίσω από την ίδρυση της miss dialectic;
Η miss dialectic ιδρύθηκε πριν δύο χρόνια στην Αθήνα. Οι τρεις μας (Ελεάννα Παπαθανασιάδη, Κέλυ Τσιπνή-Κολαζά και Κλέα Χαρίτου) συναντηθήκαμε ενώ εργαζόμασταν για την documenta 14 στην Αθήνα, γίναμε φίλες και αποφασίσαμε ότι θα θέλαμε να συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε. Οι αρχικές μας συνομιλίες περιστράφηκαν γύρω από την Ελλάδα και τη δυναμική της να αποτελέσει ένα ιδιαίτερο σημείο για την παραγωγή τέχνης. Υπάρχει μια τεράστια γνώση που κατέχουν οι τοπικοί τεχνίτες, οι πρώτες ύλες, η ιστορία, η παράδοση κ.λπ. Συνειδητοποιήσαμε ότι κατά την παρουσίαση των τελικών έργων τέχνης σε μια έκθεση χάνεται ένα μεγάλο μέρος της έρευνας, της εργασίας και της γνώσης της καλλιτεχνικής διαδικασίας. Ακόμη, ότι το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου δυσκολεύεται να συνδεθεί με τη σύγχρονη τέχνη, επειδή το τελικό αποτέλεσμα, τις περισσότερες φορές, δεν είναι κατανοητό στο ευρύ κοινό.
Έχοντας ως αφετηρία τον προβληματισμό για τον κοινωνικό αντίκτυπο και τον επιμορφωτικό χαρακτήρα της τέχνης, θέλαμε να καταδείξουμε την καλλιτεχνική διαδικασία και τα στάδια της έρευνας και παραγωγής που απαιτούνται για τη δημιουργία ενός εικαστικού έργου. Θέλαμε να εστιάσουμε στην έρευνα πίσω από τα έργα, να την αναδείξουμε και να την κάνουμε προσβάσιμη στο κοινό. Η miss dialectic γεννήθηκε από την ανάγκη προώθησης και διεξαγωγής έρευνας, αλλά και παραγωγής σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα. Φιλοδοξία μας είναι να καταγράψουμε και να τεκμηριώσουμε τη διαδικασία προκειμένου να την καταστήσουμε διαθέσιμη στο ευρύτερο κοινό ως ερευνητικό και εκπαιδευτικό εργαλείο.
«Συνειδητοποιήσαμε ότι κατά την παρουσίαση των τελικών έργων τέχνης σε μια έκθεση χάνεται ένα μεγάλο μέρος της έρευνας, της εργασίας και της γνώσης της καλλιτεχνικής διαδικασίας. Και το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου δυσκολεύεται να συνδεθεί με τη σύγχρονη τέχνη, επειδή το τελικό αποτέλεσμα, τις περισσότερες φορές, δεν είναι κατανοητό».
Με ποιον τρόπο σας ενδιαφέρει η παράδοση και η ιστορία και τι κενά βρίσκετε στον τρόπο που η τελευταία γράφεται στην Ελλάδα;
Αντιλαμβανόμαστε την παράδοση ως μια ζωντανή πηγή γνώσης πάνω στην οποία μπορούμε να βασιστούμε και ν’ αναπτύξουμε έναν νέο (διά)λόγο, και όχι ως κάτι στατικό που αφορά αποκλειστικά το παρελθόν. Οι δράσεις της miss dialectic εκκινούν από την ανάγκη μας να κάνουμε έρευνα πάνω σε επιλεγμένες θεματικές και να επαναδιαπραγματευτούμε την πρόσφατη ιστορία και την παράδοση. Επιθυμούμε να συμπληρώσουμε τις τελευταίες με νέες αφηγήσεις και να προσθέσουμε πιθανές συνέχειες μέσα από τον λόγο μας και τις υλικές εκφράσεις του.
Έχοντας, κάποιες από εμάς, ασχοληθεί με τον τρόπο συγγραφής της ελληνικής ιστορίας της τέχνης και τα αρχεία εικαστικών καλλιτεχνών, θεωρούμε ότι πρέπει να γίνουν βήματα για τη βελτίωση της δόμησης, τεκμηρίωσης και πρότυπης παρουσίασης του καλλιτεχνικού έργου των δημιουργών στη χώρα μας. Συχνά παρατηρούμε την έλλειψη πρακτικών που διασφαλίζουν τόσο την οργανωτική και τη νομική σύσταση των αρχείων, όσο και τη συνέχιση της καλλιτεχνικής κληρονομιάς και ιστορίας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια και τη λήθη μεγάλου μέρους αρχειακού υλικού, που είναι ανεκτίμητο για την έρευνα στον παρόντα χρόνο, αλλά και για τις επόμενες γενιές ιστορικών τέχνης, επιμελητών και καλλιτεχνών. Ελπίζουμε στη διευρυμένη καθιέρωση επιτυχημένων μοντέλων και συστημάτων πολιτιστικής διαχείρισης στην Ελλάδα, αλλά και της ενεργής συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών στην ανάπτυξή τους. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε ενδεχομένως να αναδυθεί ένα πιο πρόσφορο τοπίο διαλόγου μεταξύ των επαγγελματιών που δραστηριοποιούνται στο πεδίο και να γεφυρωθούν οι αποσπασματικές χρονικότητες της εγχώριας τέχνης.
Ως γυναίκες στον εικαστικό χώρο ποια είναι η εμπειρία σας; Τι μπορεί να γίνει για να έχει το ελληνικό #metoo πιο ουσιαστικό αντίκτυπο;
Δεν νομίζουμε πως υπάρχει άνθρωπος που προσδιορίζεται ως γυναίκα, ο οποίος (ή καλύτερα, η οποία) να μην έχει βιώσει, ενσυναίσθητα ή/και ασυναίσθητα, ή να μην έχει αντιληφθεί ποτέ την πατριαρχία, τον άμεσο ή έμμεσο και υποδόριο σεξισμό και την ανισότητα τόσο σε εργασιακό και όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, ενδεχομένως και σε οικογενειακό. Έχουμε μεγαλώσει και, πολλές από εμάς, εκπαιδευτεί και δουλέψει σε ένα περιβάλλον βαθιά πατριαρχικό. Η έμφυλη βία είναι καθημερινό παγκόσμιο φαινόμενο και τα δικαιώματα των γυναικών στον κόσμο απέχουν πολύ από την κατάκτηση της επιθυμητής ισότητας και του αλληλοσεβασμού. Είμαστε ευγνώμονες προς όλους τους ανθρώπους που είχαν το θάρρος να μιλήσουν. Είναι πολύ σημαντικό να δημιουργήσουμε για όλες και όλους μας το χώρο για ανοιχτό αληθινό διάλογο. Δεν αρκεί μόνο να ακούσουμε το #metoο. Θα οφείλαμε να το συμπληρώσουμε φωναχτά με ένα ακόμη hashtag: #enough.
«Δεν αρκεί μόνο να ακούσουμε το #metoο. Θα οφείλαμε να το συμπληρώσουμε φωναχτά με ένα ακόμη hashtag: #enough».
Η σωστή (αν και δεν είναι αυτή η λέξη που πραγματικά θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε) σεξουαλική διαπαιδαγώγηση θα πρέπει να είναι μέρος του προγράμματος σπουδών στα σχολεία, αλλά και του «προγράμματος» ανατροφής στα σπίτια. Να λειτουργεί ως μέσο πρόληψης της σεξουαλικής κακοποίησης, αλλά και κατά του σεξουαλικού ρατσισμού. Θεωρούμε απαραίτητες τις αναθεωρήσεις, αλλαγές, προσθήκες, και διορθώσεις στους υφιστάμενους (;) άγραφους και έγγραφους νόμους – όχι μόνο σε επίπεδο κανόνων δεοντολογίας αλλά και θεσμικού πλαισίου. Δυστυχώς, στο χώρο των τεχνών το πλαίσιο αυτό δεν υπάρχει, ή και να υπάρχει, φάνηκε ότι δεν είναι αρκετό. Επιπλέον, κρίνουμε αναγκαίες τις προσαρμογές στους όρους που επικρατούν για την προστασία και την ενδυνάμωση των θυμάτων. Θα πρέπει να βεβαιωθούμε πως υπάρχουν δομές υποστήριξης ώστε να νιώθουν ασφαλή.
Οι παραπάνω πρακτικές θα μπορούσαν να συνδράμουν στη δημιουργία καθημερινών συνθηκών ζωής και εργασίας όπου κυριαρχούν η ισότητα και η συμπερίληψη, με μηδενική ανοχή σε ρατσιστικές και βίαιες συμπεριφορές. Στην παρούσα συνθήκη και μέχρι να ανανοηματοδοτηθεί συλλογικά η κοινή μας ιστορία, έχουμε ακόμη αρκετό δρόμο. Είναι καθήκον μας να πάμε προς αυτήν την κατεύθυνση. Αναπόφευκτα αναρωτιόμαστε: κι αν ήμαστε όλ@ φεμινιστές;
Μιλήστε μας για τις «Ψηφίδες». Τι μάθατε για την εικαστική σκηνή της Θεσσαλονίκης μέσα από τη διαδικασία; Πώς επιλέχθηκαν οι καλλιτέχνες;
Τον Νοέμβριο του 2020 είχαμε την ιδιαίτερη χαρά να μας προσεγγίσει το Goethe-Institut με μια πρόταση συνεργασίας, που είχε ως αφετηρία τη διαδραστική εγκατάσταση «Ο τοίχος που χάνεται». Η αρχική ιδέα ήταν να επιμεληθούμε και να διοργανώσουμε μια ομαδική έκθεση σε φυσικό χώρο με συμμετέχοντες από την «καλλιτεχνική κοινότητα του Πικάπ» στη Θεσσαλονίκη. Με στόχο ν’ αποτυπώσουν μια ορισμένη στιγμή στη δημιουργική ιστορία της Θεσσαλονίκης, τα εικαστικά έργα θα ήταν εμπνευσμένα από τα ρητά του «Τοίχου που χάνεται» και θα παρουσιάζονταν στον χώρο του Πικάπ.
Οι «Ψηφίδες / Pixels» προέκυψαν τον Δεκέμβριο μετά την ανακοίνωση του lockdown λόγω της πανδημίας. Συνίστανται τελικά από δώδεκα υβριδικά βιβλία καλλιτεχνών. Έργα σε εξέλιξη, σχέδια, φωτογραφίες και κολάζ αποτελούν τη βάση για ένα συλλογικό εκδοτικό πρότζεκτ, με στόχο τη διερεύνηση της σχέσης ανάμεσα στο αστικό αποτύπωμα της Θεσσαλονίκης και στην εικαστική της κοινότητα. Ως ψηφίδα, ο κάθε καλλιτέχνης μάς επιτρέπει να γνωρίσουμε το έργο του μέσα από την αντίστοιχη έκδοση, ενώ όλοι μαζί οι καλλιτέχνες, όπως και οι εκδόσεις, συνθέτουν ένα μοναδικό ψηφιδωτό της δημιουργικής σκηνής της πόλης. Προσκαλέσαμε δώδεκα δημιουργούς από την «εικαστική κοινότητα του Πικάπ», μια διαδικτυακή πλατφόρμα η οποία αποτελείται από περισσότερους από τριακόσιους καλλιτέχνες, ενώ φιλοξενεί ενδεικτικά έργα τους και συναφείς πληροφορίες. Τους ζητήσαμε να παρουσιάσουν δουλειά τους, η/ο καθεμία/καθένας τους σε μία ξεχωριστή καλλιτεχνική έκδοση. Η καθεμία θα σχεδιαζόταν από διαφορετικό γραφίστα και θα παρουσιαζόταν σε έντυπη (σε περιορισμένα αντίτυπα) αλλά και σε ψηφιακή μορφή.
Ψηφίδες / Pixels Δώδεκα καλλιτεχνικές εκδόσεις σε έντυπη και ψηφιακή μορφή με έργα δημιουργών από την εικαστική...
Δημοσιεύτηκε από miss dialectic στις Πέμπτη, 11 Μαρτίου 2021
Οι «Ψηφίδες» είναι αποτέλεσμα συλλογικής δημιουργικής δουλειάς. Συνεργαστήκαμε με δώδεκα εικαστικούς καλλιτέχνες και με δώδεκα γραφιστικά γραφεία από τη Θεσσαλονίκη για τον σχεδιασμό των εκδόσεων υπό την καθοδήγηση και επιμέλεια του Post-Spectacular Office, που ανέλαβε και τον σχεδιασμό του ιστότοπου. Θεσσαλονικείς ήταν και οι υπόλοιποι πολύτιμοι συνεργάτες μας: η επιμελήτρια κειμένων/μεταφράστρια, το υπεύθυνο γραφείο προγραμματισμού και ανάπτυξης του ιστότοπου, αλλά και το τυπογραφείο.
Οι δώδεκα δίγλωσσες καλλιτεχνικές εκδόσεις διατίθενται δωρεάν σε έντυπη μορφή σε επιλεγμένα σημεία στην Αθήνα (3 137, A FOREST, DOLCE, Goethe-Institut Athen, Victoria Square Project) και στη Θεσσαλονίκη (Αναψυκτήριο Πικάπ, Keda Press, PHĒNO). Επιπλέον, μπορεί κανείς να ξεφυλλίσει, να κατεβάσει και να παράξει τις δικές της/του Ψηφίδες ακολουθώντας τις οδηγίες που υπάρχουν διαθέσιμες στον ειδικά σχεδιασμένο ιστότοπο που φιλοξενεί τις Ψηφίδες στην ψηφιακή τους μορφή.
Τι σχέδια έχετε για το μέλλον;
Τόσο στο παρελθόν όσο και στο παρόν –και στο μέλλον– η miss dialectic, ως πολιτιστικός οργανισμός στο οικοσύστημα των εικαστικών τεχνών, (θα) οραματίζεται ένα βιώσιμο μοντέλο λειτουργίας. Η καθεμιά μας ξεχωριστά ως άτομο-μονάδα, αλλά και όλες μαζί ως μέλη μιας ομάδας επιμέλειας και διοργάνωσης εκθέσεων στην Αθήνα του 2021 (εξακολουθούμε να) έχουμε μια κοινή, πολύ έντονη επιθυμία: να εργαζόμαστε στον εγχώριο καλλιτεχνικό χώρο και να βιοποριζόμαστε από τη δουλειά στον οργανισμό μας, σε σταθερή βάση, ενώ παράλληλα μέσω της εργασίας μας να υποστηρίζουμε τους δημιουργούς και τις νέες παραγωγές, όπως και να προωθούμε τις τέχνες στην Ελλάδα και διεθνώς. Κάτι που θα έπρεπε να είναι πάγια αυτονόητο. Κι όμως, δεν είναι.
Η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία miss dialectic ιδρύθηκε το 2019. Έκτοτε, όπως και πάρα πολλές άλλες αντίστοιχες ΑΜΚΕ που δραστηριοποιούνται στον χώρο του σύγχρονου πολιτισμού, ως νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου καταθέτει τακτικά προτάσεις επιχορήγησης. Αυτές αφορούν σε εκθέσεις και εκδηλώσεις μικρής κλίμακας. Δεν αφορούν σε έξοδα λειτουργίας του οργανισμού. Οι αιτήσεις απευθύνονται τόσο σε δημόσιους όσο και σε ιδιωτικούς φορείς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, σε μια προσπάθεια υλοποίησης πολιτιστικών δράσεων και έργων που καλύπτουν ικανοποιητικά όλες τις προβλεπόμενες δαπάνες: έξοδα έρευνας, παραγωγής, αμοιβές καλλιτεχνών, επιμελητών, όλων των συντελεστών και συνεργατών κ.ο.κ.
Ταυτόχρονα, σκεφτόμαστε να παρουσιάσουμε διαδικτυακά μια σειρά από προτάσεις που συντάξαμε στο παρελθόν για εκθέσεις ή/και εκδηλώσεις που δεν πραγματοποιήθηκαν (ή δεν έχουν υλοποιηθεί ως τώρα). Στα άμεσα σχέδιά μας είναι να διευρύνουμε και ν’ αναπτύξουμε συνεργασίες με άλλους ανθρώπους ή/και συλλογικότητες που δραστηριοποιούνται στον πολιτιστικό χώρο σήμερα (επιμελήτριες και επιμελητές εκθέσεων, αλλά και άλλα επιμελητικά σχήματα, καλλιτέχνες, πολιτιστικούς παραγωγούς κ.λπ.) και να υλοποιήσουμε κοινά συλλογικά πρότζεκτ.
«Απώτερος σκοπός της miss dialectic είναι η ανανέωση του ενδιαφέροντος γύρω από τα εικαστικά, η ανταλλαγή απόψεων γύρω από ζητήματα που εκφράζονται μέσω του λόγου –κοινωνικά και πολιτικά, ιστορικά και εθνολογικά, επιστημονικά και τεχνολογικά–, και που αφορούν όλους μας. Θέλουμε να αποτελέσει ευρεία πεποίθηση το γεγονός ότι η τέχνη αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μας».
Στον προγραμματικό σχεδιασμό μας για το 2021 συμπεριλαμβάνεται –πόρων θέλοντος και Covid επιτρέποντος– μια σειρά βίντεο προβολών γύρω από τα καλλιτεχνικά εργαστήρια της Αθήνας, που έχει αναβληθεί από πέρσι, ενώ έχει εμπλουτιστεί με νέα βίντεο στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα. Ακόμη, η επιμέλεια και έκδοση κάποιων καλλιτεχνικών βιβλίων νέων εικαστικών που ζουν κι εργάζονται στην Αθήνα. Τέλος, μια ομαδική έκθεση/εκδήλωση πάνω στον Λόγο με έργα ιστορικών και σύγχρονων Ελλήνων καλλιτεχνών και συμμετοχικά εργαστήρια, εφόσον λάβουμε σχετική επιχορήγηση. Στην προσπάθειά της ν’ αναδείξει την καλλιτεχνική διαδικασία, η miss dialacetic δοκιμάζει διαφορετικές επικοινωνιακές οδούς και καταγράφει αυτές τις διαδικασίες. Μέχρι τώρα στα πρότζεκτ της, αυτές οι διαδικασίες έχουν πάρει τη μορφή βίντεο («Λιτανεία για ενισχυμένες φωνές») και εκδόσεων («Ψηφίδες»), έντυπων, όπως και ψηφιακών.
Ως ίχνη της διαδικασίας σύλληψης και παραγωγής του καλλιτεχνικού έργου, τα βίντεο έργα και οι εκδόσεις που παράγονται, αλλά και το υλικό από την ερευνητική και επιμελητική πλαισίωση της miss dialectic, θα προσπαθήσουμε να αναρτώνται και να παραμένουν διαθέσιμα και ελεύθερα προσβάσιμα στις διαδικτυακές πλατφόρμες της. Στόχος είναι το σύνολό τους ν’ αποτελέσει στο μέλλον το υλικό ενός ψηφιακού αρχείου με δωρεάν πρόσβαση, που θα λειτουργεί ως εργαλείο peer-education. Όραμά μας αποτελεί η ανάδειξη και η προώθηση της ελληνικής καλλιτεχνικής σκηνής με ευρεία διάδραση και συμπερίληψη. Απώτερος σκοπός της miss dialectic είναι η ανανέωση του ενδιαφέροντος γύρω από τα εικαστικά, η ανταλλαγή απόψεων γύρω από ζητήματα που εκφράζονται μέσω του λόγου –κοινωνικά και πολιτικά, ιστορικά και εθνολογικά, επιστημονικά και τεχνολογικά–, και που αφορούν όλους μας. Θέλουμε να αποτελέσει ευρεία πεποίθηση το γεγονός ότι η τέχνη αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μας.
Στις «Ψηφίδες» συμμετέχουν οι καλλιτέχνες; Μαρία Ανδρικοπούλου, Γιάννης Καραβασίλης, Σοφία Καρασαββίδου, Μαρία Κριαρά, Loopo, Ηλέκτρα Μάιπα, Δημοσθένης Μπογιατζής, Θεοφάνης Νούσκας, Θεοδώρα Πρασσά, Στέλλα Τσουματίδου, Φουστί Λαμέ, Στέλιος Χατζηβασιλείου
Σημεία διανομής των έντυπων εκδόσεων (δωρεάν διάθεση): 3 137 (Μαυρομιχάλη 137, Αθήνα), A FOREST (Καλλιδρομίου 40, Αθήνα), DOLCE (Σίνα 62, Αθήνα), Goethe-Institut Athen (Ομήρου 14-16, Αθήνα), Victoria Square Project (Ελπίδος 13, Αθήνα), Αναψυκτήριο του «To Πικάπ» (Αγνώστου Στρατιώτου 6, Θεσσαλονίκη), Keda Press (Στρατηγού Μπραντούνα 3, Θεσσαλονίκη), PHĒNO (Ρακτιβάν 6, Θεσσαλονίκη).
