Ερχόμενοι από μια «κενή» χρονιά, ατενίζουμε το νέο έτος ως φάρο ελπίδας που θα καλύψει όσα χάσαμε. Είναι οι εκθέσεις που ήταν έτοιμες, τοποθετημένες και δεν άνοιξαν ποτέ για το κοινό, άλλες που είχαν ανακοινωθεί αλλά τα μέτρα ανέστειλαν την προετοιμασία τους (η μεταφορά έργων δεν είναι εύκολη, ούτε φθηνή υπόθεση), αλλά κυρίως είναι η όρεξη να σκεφτούμε το μέλλον ξανά με αισιοδοξία.
Τα μικρά οργανωμένα γκρουπ και τα προγραμματισμένα ραντεβού διαφαίνονται ως λύσεις της εξίσωσης, ώστε να μην επιστρέψουμε στο υποκατάστατο της ψηφιακής αναπαράστασης.
Την ίδια στιγμή έχουμε τον αναβρασμό της επετείου για τα 200 χρόνια, ο οποίος παραμένει απτόητος και ακμαίος, σημειώνοντας μεγάλες παρουσιάσεις και θυρανοίξια στις ημερομηνίες που είχαν ανακοινωθεί. Επειδή, ωστόσο, είναι αφελές να λογαριάζουμε χωρίς τον ξενοδόχο, η λίστα που παραθέτουμε χρησιμεύει περισσότερο στη γενική εικόνα, να ξέρουμε τι βρίσκεται στα προσεχώς, ακόμη κι αν δεν είναι βέβαιο το πότε θα γίνει. Θα είναι, πάντως, μέσα στο ’21.
Μπόιντ Γουέμπ
Διάσημος για τα μεγάλα σουρεαλιστικά έργα του από τη δεκαετία του ’80, ο Νεοζηλανδός Μπόιντ Γουέμπ φτιάχνει εγκαταστάσεις και γλυπτά για να συνθέσει σκηνογραφικά σύνολα στο στούντιό του, τα οποία αποτυπώνει και παρουσιάζει σε φωτογραφίες. Οι «κόσμοι» που ζωντανεύουν ακροβατούν μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας μπερδεύοντας το μάτι του θεατή, ενώ συχνά εμφανίζονται άνθρωποι στα έργα του, οι οποίοι μάχοται να απεγκλωβιστούν από τα εμπόδια γύρω τους.
«Η παραπλάνηση είναι ένα συναρπαστικό κι απαραίτητο κομμάτι της ανθρώπινης φύσης», σχολιάζει ο ίδιος. Βραβεύτηκε με Turner το 1988, έχει παρουσιαστεί σε κορυφαία ιδρύματα ανά τον κόσμο όπως το Κέντρο Πομπιντού και από αρχές Φεβρουαρίου (4/2) εκθέτει στη γκαλερί Bernier/Eliades στο Θησείο (είσοδος ελεύθερη). «Το έργο του επιδεικνύει την συνεχή ενασχόλησή του με την διαλεκτική της όρασης και της γνώσης», σημειώνει το συνοδευτικό κείμενο.
Τα πολυπόθητα εγκαίνια: Εθνική Πινακοθήκη
Στις 25 Μαρτίου αναμένονται τα εγκαίνια για το νέο κτίριο της Εθνικής Πινακοθήκης. Στα 21.000 θα ανέρχονται πλέον τα τετραγωνικά μέτρα μαζί με την πτέρυγα Σταύρος Νιάρχος, το οποίο συνεπάγεται διπλάσια εκτιθέμενα έργα από την μόνιμη συλλογή φτάνοντας έως τον 21ο αιώνα (θα προΐσταται η «Λαϊκή Αγορά» του Παναγιώτη Τέτση στο χώρο υποδοχής), καθώς και σύγχρονες αποθήκες έργων, αμφιθέατρο, βιβλιοθήκη κι ένα εντυπωσιακό εστιατόριο με θέα..
Η αρχή θα γίνει με την επετειακή έκθεση για το 1821, στην οποία θα περιλαμβάνονται τα πορτρέτα του Γερμανού φιλέλληνα αξιωματικού Καρλ Κρατσάιζεν, ο οποίος πολέμησε ως εθελοντής δίπλα στους Έλληνες, όπως είχε περιγράψει η διευθύντρια του οργανισμού Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, λίγο παλαιότερα.
Η πρώτη έκθεση για τον εορτασμό του ’21
Άλλη μία μεγάλη έκθεση που είναι έτοιμη, τοποθετημένη και περιμένει την εκκίνηση των μουσείων για να παρουσιαστεί στο κοινό είναι το «Αρχαιολατρεία και Φιλελληνισμός. Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου» στο Μέγαρο Σταθάτου του Μουσείου Κυκλαδικής.
Στο πλαίσιο της επετειακής χρονιάς, η συλλογή του επιφανούς ζεύγους πρόκειται να ξεδιπλώσει εμπρός μας σημαντικά ευρωπαϊκά έργα (ελαιογραφίες και γλυπτά) του 19ου αιώνα καθώς και έργα και του ελληνικού Νεοκλασικισμού, σε διάλογο με αρχαία αριστουργήματα που έρχονται από μουσεία της Ελλάδας και της Ιταλίας (επιμ.: Φανή-Μαρία Τσιγκάκου και του καθηγητή Ν. Χρ. Σταμπολίδη).
Το ίδιο το κτίριο, εσωτερικά, πρόκειται να μεταμορφωθεί σε μεγαλοαστική ευρωπαϊκή κατοικία του 19ου αιώνα.
Ανανεωμένες προθήκες στο Μουσείο Γουλανδρή
Ένας επιπλέον λόγος προστίθεται για να επιστρέψουμε στο νεότερο και ιδίως γοητευτικό Μουσείο Γουλανδρή στην οδό Ερατοσθένους του Παγκρατίου, αμέσως μόλις αρθούν τα μέτρα και πάψει η αναστολή: Νέα έργα της συλλογής έρχονται στο προσκήνιο.
Πέρα από τον πρώτο όροφο που φιλοξενεί τις υπογραφές από τους μεγάλους της μοντέρνας τέχνης –Σεζάν, Μονέ, Βαν Γκογκ, Πικάσο, μεταξύ άλλων– και παραμένει ως είχε, οι υπόλοιποι όροφοι εγκυμονούν εκπλήξεις για τους επισκέπτες. Όπως γνωρίζουμε, η μεγαλύτερη ποικιλία του ιδρύματος υπάρχει στην ενότητα των νεότερων Ελλήνων καλλιτεχνών (3ος και 4ος όροφος), αλλά νέα έργα θα δούμε και στον 2ο όροφο, όπου φιλοξενούνται σύγχρονα έργα από διεθνή ονόματα.
Στο βαθύ μπλε του Αλί Μπανισάντρ
H πρώτη ατομική έκθεση του Αλί Μπανισάντρ στην Ελλάδα ήταν προγραμματισμένη και έτοιμη για τον Νοέμβριο στο Μουσείο Μπενάκη, αλλά τα μέτρα ανέστειλαν τη λειτουργία της προτού εγκαινιαστεί. Έτσι, αποφασίστηκε να παραμείνει στην Αίθουσα Σπυρίδωνος και Ευρυδίκης Κωστοπούλου (Μουσείο Ελληνικού Πολιτισμού) έως 21 Φεβρουαρίου και θα μπορέσουμε να την απολαύσουμε αμέσως μόλις ανοίξουν οι πόρτες των μουσείων.
Ο τίτλος της έκθεσης «Ultramarinus - Πέρα από τη θάλασσα» αναφέρεται στη μπλε χρωστική ουσία που προκύπτει από το ορυκτό lapis lazuli και χρησιμοποιείται από τα μεσαιωνικά χρόνια. Αυτή η απόχρωση αποτελεί τον συνδετικό κρίκο της έκθεσης, στην οποία πρωταγωνιστούν τα έργα του Ιρανού καλλιτέχνη: μεγάλοι πίνακες (νεοπαραστατικού ρεύματος) που αποτυπώνουν περίτεχνες, δυναμικές εντροπίες με πολλές φιγούρες, έντονα χρώματα και ρευστά όρια. Κεραμικά κινέζικης τέχνης από τις συλλογές του μουσείου επεκτείνουν το διάλογο της έκθεσης.
Η μεγάλη «Έκλειψη» της Άνοιξης
Στο ακέραιο παραμένουν οι συμμετοχές κι οι κατευθύνσεις που είχαν ανακοινωθεί για την 7η Μπιενάλε της Αθήνας («Έκλειψη»), παρά τον ένα χρόνο αναβολής που υπέστη και τις αντίξοες συνθήκες που ισχύουν ελέω πανδημίας. Οι συντελεστές της διοργάνωσης, απορρίπτοντας την ψηφιακή εκδοχή, δούλεψαν ώστε να προσαρμόσουν όσα είχαν σχεδιάσει στα νέα δεδομένα και η λύση που διαφαίνεται είναι τα μικρά οργανωμένα γκρουπ.
Την άνοιξη είναι το ραντεβού, σε κτίρια πέριξ της Πλατείας Δικαιοσύνης απέναντι από το «Rex», και η επιμελητή ομάδα (OMSK Social Club και Larry Ossei-Mensah) είχε δηλώσει στο «α»: «Θα έχει πλάκα, θα έχει πολύ ενδιαφέρον, αλλά δεν θα είναι απαραίτητα εύκολη για όλους, γιατί ίσως προκαλέσει τριγμούς σε ιδέες, προοπτικές ή αξίες». Σίγουρο είναι πως πολλοί καταξιωμένοι καλλιτέχνες της αφρικανικής διασποράς πρόκειται να εκθέσουν, ενώ ανατρεπτικές (συλλογικές) πρακτικές θα μας απασχολήσουν.
Ποδαρικό στο Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού
Αποδίδεται στο κοινό το πρώτο κομμάτι από το Μουσείο Νεότερο Ελληνικού Πολιτισμού στο Μοναστηράκι. Από τον προσεχή Μάιο, βάσει του προγραμματισμού του Υπουργείου αναμένεται να ανοίξει τις πύλες του το Τζαμί Τζισταράκη μαζί με ακόμη τρία κτίρια από το μνημειώδες σύμπλεγμα που ανασκευάζεται τα τελευταία χρόνια.
Στις προθήκες των πρώτων επισκέψιμων χώρων θα είναι τοποθετημένα αντιπροσωπευτικά εκθέματα από το σύνολο των Συλλογών του Μουσείου (αντικείμενα του λαϊκού βίου και της καθημερινότητας από τον 18ο έως και τον 20ο αιώνα), υλικό για την ιστορία του μουσείου και της περιοχής, μια μόνιμη έκθεση για την ταυτότητα των Ελλήνων αλλά και μια περιοδική για την επετειακή χρονιά.
Πρωτοπορία με καταγωγή από Κύπρο: Χριστόδουλος Παναγιώτου & Χάρις Επαμεινώνδα
Στον προγραμματισμό της (πάντα δυναμικής) Rodeo Gallery για την νέα χρονιά βρίσκονται δύο ονόματα τα οποία εξάπτουν την περιέργεια και την προσμονή, έχουν καταγωγή από Κύπρο και χαίρουν ιδιαίτερης διεθνούς εκτίμησης με μεγάλες διακρίσεις τα τελευταία χρόνια.
Από τη μία, έχουμε τον Χριστόδουλο Παναγιώτου (περφόρμανς «Dying on Stage» στη Στέγη, 2016), του οποίου τα έργα συμπεριλήφθηκαν στα πιο αξιόλογα του ’19 στη λίστα του New York Times. Μεταπλάθοντας αντικείμενα και παραδόσεις σε ένα σύγχρονο (μετα-εννοιολογικό) πλαίσιο και συλλαμβάνοντας την ενέργεια που φέρουν εγγενώς τα υλικά και οι εικόνες, ο εικαστικός αντιστρατεύεται τις κυρίαρχες αφηγήσεις της ιστορίας με έναν πολύ προσωπικό, ανοιχτό σε αναγνώσεις τρόπο.
Από την άλλη, πρόκειται να δούμε ατομική έκθεση της Χάρις Επαμεινώνδα. Η πιο υποσχόμενη νέα εικαστικός, σύμφωνα με την τελευταία Μπιενάλε Βενετίας που της απένειμε τον Αργυρό Λέοντα πρόκειται να παρουσιάσει το επόμενο «κεφάλαιο» στο έργο της (όλες της οι παρουσιάσεις τιτλοφορούνται ως ενότητες και νοούνται ως μέρη μιας συνέχειας στο χρόνο). Σε ένα αινιγματικό πλέγμα ανάγονται πάντα οι εγκαταστάσεις της, οι οποίες πάνε από το προσωπικό στο συλλογικό, αποτελούμενες από αντικείμενα που είτε έχει βρει η ίδια ή έχει κατασκευάσει.
Προς το παρόν, το βάρος της γκαλερί έχει πέσει στο δυναμικό group show διεθνών συμμετοχών που θα παρουσιάσει πρώτο, ενώ σε μερικούς μήνες θα δούμε και ατομική παρουσίαση της πολλά υποσχόμενης Ιμάν Ίσσα.
Η μεγάλη επετειακή έκθεση του Μουσείου Μπενάκη
Την περίοδο πριν την Επανάσταση, την εξέλιξη του αγώνα αλλά και τα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης πρόκειται να αφηγηθεί η μεγάλη έκθεση που ετοιμάζει το Μουσείο Μπενάκη για την επέτειο («1821: Πριν και Μετά»), με τη συνεργασία τριών τραπεζών κι ένα δάνειο από το Λούβρο.
Το υλικό που συγκεντρώθηκε είναι εντυπωσιακό: Χίλια διακόσια αντικείμενα και έργα τέχνης –σημαντικοί πίνακες, προσωπικά αντικείμενα των αγωνιστών και ιστορικά κειμήλια, σπάνιο αρχειακό υλικό, μαζί με χρηστικά αντικείμενα και τεκμήρια της ζωής των Ελλήνων– τοποθετούνται στους τρεις ορόφους του κτιρίου επί της οδού Πειραιώς (επιμ.: Τάσος Σακελλαρόπουλος και Μαρία Δημητριάδου), φωτίζοντας σφαιρικά μια μακρά περίοδο ιστορίας, από το 1770 έως το 1870. Τα εγκαίνια αναμένονται τον Μάρτιο.
Πίσω από την ανατρεπτική «Πύλη» του πρώην Καπνεργοστασίου
Άγνωστο, ή έστω ανεξερεύνητο για πολλούς Αθηναίους, το πρώην Καπνεργοστάσιο επί της οδού Λένορμαν μέλλεται να λάμψει μέσα στο ’21, αφού με τη συνεργασία της Βουλής των Ελλήνων και του οργανισμού ΝΕΟΝ προέκυψε μια διεθνής έκθεση μακράς διαρκείας (από τον Ιούνιο έως τον Δεκέμβριο), η οποία αφορμάται από την επέτειο των διακοσίων χρόνων αλλά απαρνείται τις κλασικές εθνικές αφηγήσεις.
«Οραματιζόμαστε έναν χώρο ενότητας, έναν μη ιεραρχικό χώρο, έναν χώρο που θα διευκολύνει τη διαδικασία αναστοχασμού των πολιτικών και κοινωνικών στρατηγικών», είχε σημειώσει η Ελίνα Κουντούρη που συνυπογράφει την επιμέλεια της έκθεσης «Πύλη» με την καλλιτεχνική διευθύντρια του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στο Σικάγο, Mάντλιν Γκρίζντιν.
Ανδρέας Κασάπης και Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου σε διάλογο
Δύο καλλιτέχνες που είχαν παρουσιάσει έργα τους στη documenta14 και των οποίων το λεξιλόγιο απέχει μορφικά, ο Ανδρέας Ράγκναρ Κασάπης και ο Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου συναντιούνται αναπάντεχα σε ένα από τα εκθεσιακά σόου που ετοιμάζει ο (μη κερδοσκοπικός) χώρος τέχνης Tavros.
Από το περασμένο καλοκαίρι που οργανώθηκε η έκθεση, οι δύο εικαστικοί έχουν έρθει κοντά, έχουν ανταλλάξει οπτικές και προσεγγίσεις, «σε σημείο τέτοιο που τα νέα έργα τα οποία έφτιαξαν για την έκθεση επικοινωνούν μεταξύ τους», όπως μας είπε η Όλγα Χατζηδάκη από τους locus athens που τρέχουν το oχώρο.
Σε ποιες αφηγήσεις θα συναντηθούν τα αφοπλιστικά «καθημερινά» ζωγραφικά έργα του Κασάπη με την ποιητική διάσταση του Κωνσταντίνου Χατζηνικολάου; Η απάντηση την Άνοιξη.
#RevoltingBodies: Τα σώματα της επανάστασης
Πέρα από τις μονοσήμαντες ερμηνείες της επανάστασης που υπηρετούν τις εθνικές αφηγήσεις στέκεται το επερχόμενο πρότζεκτ του Αλέξη Φιδετζή, το οποίο πρόκειται να εξελιχθεί στο πλαίσιο της ετήσιας φιλοξενίας του στο χώρο Atopos του Μεταξουργείου για το 2021. Εντρυφώντας στις ιστορίες και τις ταυτότητες των σωμάτων πάνω στα οποία εγγράφεται η επαναστατική δράση αλλά και η μυθοπλασία γύρω από αυτήν, το «#RevoltingBodies» μέλλεται να πυροδοτήσει κριτικές αναγνώσεις στο φαντασιακό του ’21 από πολλές πλευρές.
Πλήθος θεωρητικών και εικαστικών (Ελλάδας και εξωτερικού) πρόκειται να λάβουν μέρος στο πρόγραμμα, το οποίο θα εκκινήσει τον Φεβρουάριο, ξετυλίγοντας σταδιακά μια σειρά –φυσικών και ψηφιακών– δράσεων, παρουσιάσεων, εκθέσεων και μικρο-εκδόσεων.
Στο «Μουσείο Επούλωσης» του Κάντερ Αττιά
Το τραύμα και η επούλωση σε επίπεδο συλλογικής, μετα-αποικιοκρατικής μνήμης απασχολεί το –φιλοσοφικό και εικαστικό– έργο του Κάντερ Αττιά, τα τελευταία είκοσι χρόνια. Ο διακεκριμένος Γαλλο-Αλγερινός καλλιτέχνης (Joan Miró Prize και Yanghyun Art Prize το 2017) χρησιμοποιεί γλυπτά, εγκαταστάσεις, κολάζ, βίντεο με συνεντεύξεις και φωτογραφίες για να επανεξετάσει κριτικά και διαχρονικά το βλέμμα της Δύσης στην παγκόσμια ιστορία και την πολιτιστική κληρονομιά. Στόχος του κάθε φορά είναι να πυροδοτήσει έναν «πραγματικό, θεμελιώδη διάλογο» για τον κόσμο που ζούμε.
Το «Μουσείο Επούλωσης» είναι η επόμενη ατομική έκθεση του Κάντερ Αττιά, η οποία βρίσκεται στον άμεσο προγραμματισμό του State of Concept στο Κουκάκι. Ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα της πορείας του πρόκειται να παρουσιαστεί στο κοινό, δοκιμάζοντας τα όρια αυτοκριτικής και αναθεώρησης που έχουμε ως κοινωνία.
