Κάνουμε μια γρήγορη βόλτα στις αξιόλογες τελευταίες ή και πολύ πρόσφατες κυκλοφορίες, μεταξύ τους και κάποιες που ξεχώρισαν στη χρονιά που σχεδόν πέρασε.
Ελληνική και Μεταφρασμένη Πεζογραφία
Από τις εκδόσεις Άγρα μόλις έφτασε στα βιβλιοπωλεία το Όλιβ Κίττριτζ της Elizabeth Strout (βραβείο Πούλιτζερ 2009) με κεντρικό χαρακτήρα την αδάμαστη, συμπονετική αλλά και απρόβλεπτη Όλιβ, συνταξιούχο καθηγήτρια σε μια μικρή πόλη του Μέην, των ΗΠΑ. Έχει χαρακτηριστεί ως αριστοτεχνικό μυθιστόρημα για τους περίπλοκους δεσμούς της οικογένειας, για την παρατήρηση της ανθρώπινης κατάστασης, τους θριάμβους και τις τραγωδίες της καθημερινότητας.
Στον δεύτερο τόμο του Κλασικά Παραμύθια (για να μάθεις ποιος είσαι) που μόλις βγήκε από τις εκδόσεις Opera, ο Χόρχε Μπουκάι ρίχνει το γάντι της δημιουργικής φαντασίας στον αναγνώστη, προτείνοντάς του να επιλέξει ένα παραμύθι και να το αλλάξει ως προς το τέλος και την αρχή του, τους ήρωές του, την εποχή που διαδραματίζεται, δηλαδή όλα όσα επιτρέπονται από την αρχή της «εποικοδομητικής ανάγνωσης».
Τον Μάρτιο του 1941, και ενώ η Γαλλία βρίσκεται υπό τη φιλοναζιστική κυβέρνηση Βισύ, επιβιβάζονται στο Capitaine-Paul-Lemiere αποσυνάγωγοι κάθε λογής με προορισμό την Μαρτινίκα. Ανάμεσά τους και ιερά τέρατα του πνεύματος όπως ο Κλωντ Λεβί-Στρως, ο Αντρέ Μπρετόν, ο Βιφρέντο Λαμ, ο Βίκτορ Σερζ, η Άννα Ζέγκερς. Το μυθιστόρημα Καπιτέν του Adrien Bosc (εκδ. Στερέωμα) καταγράφει τις περίπλοκες, ανταγωνιστικές και ενίοτε κωμικές πλευρές των πολύ ιδιαίτερων επιβατών.
Εξήντα συγγραφείς που θα συμμετείχαν στο Ιβηροαμερικανικό λογοτεχνικό Φεστιβάλ της Αθήνας μοιράστηκαν στο Ο Κόσμος του Χθες, ο Κόσμος του Αύριο (εκδ. Καστανιώτη) ποιήματα, δοκίμια, αφηγήματα με εμπειρίες, σκέψεις, συναισθήματα, θλίψεις και όνειρα σε μια ανθολογία που αποτυπώνει αυτήν την πρωτόγνωρη εμπειρία του εγκλεισμού και του χάσματος που διανοίγει μεταξύ του πριν και του μετά, κρατώντας το παρόν σε μια διαρκή αναμονή.
Χτυπημένος από μια σπάνια ασθένεια, ο Μάρκο πάσχει από πρόωρη γήρανση. Το σώμα του τού στερεί τόσο την παιδική ξεγνοιασιά, όσο και τους έρωτες της εφηβείας. Ο νους του, αντί να ακολουθεί και αυτός τη φθίνουσα πορεία του σώματός του, μπολιάζεται από ποίηση. Η αρχαία ελληνική γραμματεία που μελετά ο πατέρας του, Στέφανο, μετατρέπεται σε νήμα που τους συνδέει. Το μυθιστόρημα Ο Έμπορος του Φωτός του Roberto Vecchioni (εκδ. Κριτική) είναι μια ωδή στη δύναμη της ψυχής που έρχεται αντιμέτωπη με την ακραία δυσκολία.
Στο Δόξα (εκδ. Ελληνικά Γράμματα), ο νεαρός Ρώσος Μάρτιν Εντελβάις είναι ένας ρομαντικός νέος χωρίς σκοπό στη ζωή. Όταν η μητέρα του τον στέλνει σε μια οικογένεια Ρώσων εμιγκρέδων στο Λονδίνο, ο Εντελβάις φροντίζει να ερωτευτεί την Σόνια, την ακατάδεκτη και κυκλοθυμική νεαρή κόρη τους. Για να την κερδίσει, θα μηχανευτεί μια ηρωική αλλά και παράτολμη πράξη. Ο ίδιος ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ χαρακτήρισε τον κεντρικό ήρωα του μυθιστορήματός του ως τον πιο «ακέραιο και συγκινητικό» απ’ όλους τους νεαρούς του ήρωες.
Με φόντο τα συνταρακτικά γεγονότα του 1968 σε διάφορα σημεία του πλανήτη, αλλά και της Ελλάδας, ένα έφηβος που παραθερίζει με τους γονείς του παρατηρεί στο απέναντι σπίτι μια γυμνή γυναίκα με κίτρινη εσάρπα. Μετά από είκοσι χρόνια θα εμφανιστεί ένας άλλος έφηβος που θα επισκεφτεί το ερημωμένο πια σπίτι του 1968 και θα δώσει μια ριζικά διαφορετική εκδοχή του παρελθόντος. Το Όταν έρθει η μέρα που ξέρεις των Άγη Πεταλά και Κώστα Καλφόπουλου (εκδ. Εστία) είναι μια νουβέλα ενηλικίωσης που ενώνει δυο διαφορετικές περιόδους μιας Ελλάδας που ακόμα βρίσκουμε μπροστά μας σε διαφορετικές εκφάνσεις.
Στο Ο κύριος Γουάιλντερ και Εγώ του Jonathan Coe (εκδ. Πόλις) η Καλλιστώ εγκαταλείπει την Αθήνα και έπειτα από ένα ταξίδι στην Αμερική, βρίσκεται σε ένα νησί βοηθός του διάσημου σκηνοθέτη του Χόλυγουντ Μπίλι Γουάιλντερ ενώ σκηνοθετεί το Fedora. Η Καλλιστώ θαμπώνεται από τη λάμψη αυτού του πρωτόγνωρου τρόπου ζωής, αλλά ο Γουάιλντερ αντιλαμβάνεται ότι το Χόλυγουντ σιγά σιγά τον εγκαταλείπει. Στη Γερμανία, πλέον, με την Καλλιστώ θα κατορθώσει να εξασφαλίσει χρήματα για την ταινία του, αλλά θα ξεκινήσει και ένα ταξίδι αναμνήσεων ενώ αρχίζει να γαντζώνεται όλο και πιο πολύ από το παρελθόν του.
Ένας προδομένος σύζυγος σχεδιάζει την εκδίκησή του, χωρίς απαραιτήτως το επιθυμητό αποτέλεσμα, ένας λαμπρός νέος στοιχειώνεται από μια μυστηριώδη γραία, ένας εξόριστος του Βορρά παλεύει με την αμείλικτη φύση. Τα διηγήματα στην συλλογή Η Ψηλή Γυναίκα του Pedro Antonio de Alarcon (εκδ. Μάγμα) είναι επηρεασμένη από τον Έντγκαρ Άλλαν Πόε και εκτυλίσσονται σε μια ατμόσφαιρα αδιόρατης απειλής.
Ο Πωλ είναι άνθρωπος για όλες τις δουλειές: επιστάτης, κηπουρός, αλλά και συμπαραστάτης των ανήμπορων και παρηγορητής των ψυχών. Τον υπόλοιπο χρόνο πετάει με το υδροπλάνο της συζύγου του πάνω από τις αχανείς εκτάσεις της καναδικής φύσης. Μετά όμως από μια κρίσιμη αλλαγή στο κτίριο που μένει, ο Πωλ καταλήγει να μοιράζεται το κελί της φυλακής με τον Πάτρικ, έναν θεόρατο κρατούμενο με μια επικίνδυνη (για τους άλλους) αδυναμία στις Harley Davidson. Το Δεν κατοικούν όλοι οι άνθρωποι τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο του Jean-Paul Dubois (εκδ. Δώμα) είναι ένα μυθιστόρημα πρωτίστως για τις αδυναμίες των ανθρώπων, για το πώς άθελά τους μπορούν να χαραμίσουν τη ζωή τους αλλά και για το ρόλο της ανθρωπιάς και της πραότητας.
Το σύμπαν της πολιτικής κατάστασης, των εθίμων, των σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων, της καθημερινότητας σε ένα ναυτοχώρι της Χίου στις αρχές της δεκαετίας του '50 επιστρέφει ζωντανό και απτό στα γράμματα με παραλήπτη έναν πρωτόμπαρκο ναυτικό και αποστολείς τη μητέρα του, την αδελφή του, την αγαπημένη του και τον φίλο του. Το Εν Λαγκάδα της Βίκυς Γεωργούλη είναι μια πολύ πρόσφατη άφιξη από τις εκδόσεις Θίνες.
Ένα από τα πλέον βασικά κείμενα-θεμέλιος λίθος της μυθολογίας περί βρικολάκων, Η Οικογένεια του Βρικόλακα και το Συνάντηση Μετά από Τριακόσια Χρόνια του Αλεξέι Κωνσταντίνοβιτς Τολστόι (εκδ. Ροές) είναι το κύριο και γνωστότερο διήγημα φαντασίας του συγγραφέα στην ιδιαίτερα σημαντική παράδοση της γοτθικής λογοτεχνίας.
Στο Χίλια Φεγγάρια του Sebastian Barry (εκδ. Ίκαρος) η νεαρή Ινδιάνα Οτζιντζίντκα επιβιώνει από τη σφαγή της φυλής της και μετονομάζεται σε Γουινόνα, που σημαίνει πρωτότοκη. Δεν είναι ακριβώς πρωτότοκη, αλλά αναγκάζεται να αποχωριστεί το πραγματικό της όνομα επειδή ο Τόμας Μακ Νάλτι που την υιοθετεί και της προσφέρει καταφύγιο στη φάρμα του, δυσκολεύεται να το προφέρει. Στο καταφύγιο αυτό, ένας μικρός ουτοπικός κόσμος μέσα στη σφαγή του Αμερικανικού εμφυλίου, η Γουινόνα θα προσπαθήσει να γράψει το δικό της μέλλον, να αναζητήσει την ταυτότητά της και να βρει το δίκιο της.
Η Agatha Christie αποτελεί εγγυημένη αναγνωστική επιλογή εδώ και δεκαετίες και δεν χρειάζεται συστάσεις. Στο Ο Άντρας με το Καφέ Κοστούμι (εκδ. Ψυχογιός) γνωρίζουμε την Αν Μπέντινγκφελντ, μια νεαρή και όμορφη Αγγλίδα που καταφθάνει στο Λονδίνο με σκοπό να αναζητήσει την περιπέτεια. Θα τη συναντήσει υπό τη μορφή ενός άγνωστου άντρα που πέφτει νεκρός στις ράγες το τρένου. Όμως η Αν έχει ήδη δει κάτι εξαιρετικά ύποπτο το οποίο, φυσικά, θα διερευνήσει.
Εξίσου καθηλωτικό και άκρως κατάλληλο για μια εποχή που θέλουμε να ξεφύγουμε από την συνεχή ροή δυσμενών νέων, το Πρωσικό Μπλε του Philip Kerr (εκδ. Κέδρος) ξεκινά με τον Έριχ Μίλκε, υψηλά ιστάμενο στην Στάζι, να αναθέτει στον επιθεωρητή Μπέρνι Γκούντερ την εξόντωση της πρώην συνεργάτιδας Ανν Φρεντς. Μαζί του θα πάει και ο Φρίντριχ Κορς για να διασφαλιστεί ότι θα φέρει εις πέρας την αποστολή του. Λίγο μετά, ο Γκούντερ θα του διαφύγει.
Ιστορία, Δοκίμιο, Χρονογράφημα, Μελέτες
Το βιβλίο του Πασχάλη Κιτρομηλίδη Πολιτικοί Στοχαστές των Νεοτέρων Χρόνων (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) προσεγγίζει τον διάλογο μεταξύ του πολιτικού ουμανισμού και ατομιστικού φιλελευθερισμού μέσα από την πνευματική φυσιογνωμία και τις πολιτικές ιδέες μεγάλων στοχαστών όπως ο Μακιαβέλλι, Χομπς, Λοκ, Μοντεσκιέ, Ρουσσώ, Μπερκ, Μπένθαμ, Μιλλ και Τοκβίλλ. Ένα έργο ιστορικής αποκατάστασης του νοήματος της πολιτικής σκέψης που συχνά οδηγείται σε στρεβλώσεις όταν οι αναγνώσεις δεν γίνονται με τα συμφραζόμενα της εποχής των δημιουργών της.
Στο Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία (εκδ. Άγρα), ο Ίρβιν Γιάλομ γράφει ένα βιβλίο που αντλεί την πρώτη του ύλη από την κλινική εμπειρία και έρευνα, τη φιλοσοφία και τη λογοτεχνία, απευθυνόμενος τόσο σε ειδικούς όσο και στο ευρύ κοινό. Ένα κείμενο για τα θεμελιώδη ερωτήματα της ψυχοθεραπείας αλλά και της ανθρώπινης εμπειρίας.
Στο Τα Πρώτα Διακόσια Χρόνια είναι Δύσκολα (εκδ. Μεταίχμιο), ο Τάκης Θεοδωρόπουλος εξετάζει ορόσημα της ιστορίας μας μέσα από το πρίσμα του θυμού που παρασύρει τη συλλογική μας συμπεριφορά, ο οποίος, αντίθετα με την οργή που ζητάει να δικαιωθεί, ζητάει να ξεθυμάνει. Πώς έφτασε να θεωρείται «ως πιστοποιητικό γνησιότητας της εθνικής μας ταυτότητας»;
Ο Κώστας Βάρναλης συνεχίζει να αρθρογραφεί προσπαθώντας να διατηρήσει ψηλά το φρόνημα μετά την κήρυξη του πολέμου στις 28 Οκτωβρίου 1940. Με την μοναδική του πένα ανατέμνει με σοφία και ειρωνεία τον ιταλικό φασισμό και τον ίδιο τον Μουσολίνι. Τα Πολεμικά από τις εκδόσεις Αρχείο συγκεντρώνουν 81 χρονογραφήματα του Βάρναλη από τον Νοέμβριο του 1940 μέχρι τον Απρίλιο του 1941.
Ένα βιβλίο - συνδυασμός απολογισμού και αναστοχασμού που καλύπτει μια περίοδο από τον Γράμμο μέχρι τον covid-19, το Δύο Βήματα Μπρος Ένα Πίσω (8+1 Πολυτάραχες Δεκαετίες) του Νίκου Αλιβιζάτου (εκδ. Μεταίχμιο) αναφέρεται σε οκτώ δεκαετίες με «πετάγματα και εκτροχιασμούς» οι οποίες μνημονεύονται περισσότερο ως κεντρίσματα παρά ως μαρτυρίες. Οι σελίδες του βιβλίου δεν περιέχουν μόνο κεντρικά και πασίγνωστα πρόσωπα της περιόδου αυτής, αλλά και ιδέες και επιχειρήματα με κύριο νήμα τη σκέψη μιας Ελλάδας ευρωπαϊκής και ανοιχτής στις μεγάλες προκλήσεις.
Ο ειδικός σε θέματα ύπνου καθηγητής της Οξφόρδης Colin Espie τείνει χείρα βοηθείας σε όσους βασανίζονται τα βράδια από τη φθορά της αϋπνίας. Με πάνω από 30 χρόνια έρευνας στο ενεργητικό του, ο Espie θεωρεί τον ύπνο, μαζί με τον αέρα, το νερό και το οξυγόνο, ένα από τα «βασικά συστατικά της ζωής». Ένα βιβλίο που ευχόμαστε να μας κοιμίσει, το Αντιμετωπίζοντας την Αϋπνία (εκδ. Διόπτρα) έρχεται, επιπλέον, σε μια εποχή έντονης και γενικευμένης ψυχικής αναταραχής.
Το Ανθρωπότητα, μια Απροσδόκητα Αισιόδοξη Ιστορία (εκδ. Κλειδάριθμος) του Rutger Bregman είναι ένα από τα πολυσυζητημένα βιβλία της χρονιάς. Ήδη γνωστός από τα άρθρα του και από τα εκατομμύρια online επισκεπτών της ομιλίας του στο TED, ο Bregman φέρνει ένα εκ πρώτης όψεως διαφορετικό μήνυμα. Μετά από ένα ταξίδι στα τελευταία 200.000 χρόνια της ανθρώπινης ιστορίας, θα ισχυριστεί ότι η καλοσύνη και ο αλτρουισμός μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο που σκεφτόμαστε και, εν τέλει, τις κοινωνίες μας.
Ο Αμερικανός φιλόσοφος Μόρτιμερ Τζ. Άντλερ μπαίνει στα πολύ δύσκολα νερά της φιλοσοφικής σκέψης που φιλοδοξεί να γίνει προσιτή χωρίς υπεραπλουστεύσεις ή απλώς πνευματώδεις αυτοσχεδιασμούς και μας φέρνει ένα από τα γνωστότερα βιβλία εισαγωγής στη φιλοσοφία του Αριστοτέλη. Χωρισμένο σε διαφορετικές θεματικές ενότητες, το Σκέψου όπως ο Αριστοτέλης (εκδ. Πατάκη), είναι επίσης ένα βήμα για περαιτέρω αναγνώσεις καθώς και έμπρακτη υπενθύμιση ότι η φιλοσοφική σκέψη ζει ανάμεσά μας σε καθημερινή βάση.
Η Επινόηση της Φύσης της Άντρεα Βουλφ (εκδ. Ροπή) μας έρχεται με ήδη πολλά και ιδιαίτερα εντυπωσιακά βραβεία στη βαλίτσα του (ειδικά στην κατηγορία έργων με θέμα τη Φύση), ενώ μνημονεύεται σε πάμπολλες λίστες καλύτερων βιβλίων. Αφηγείται την ζωή του συγκλονιστικού Αλεξάντερ φον Χούμπολτ, ενός ιδιοφυούς φυσιοδίφη που άλλαξε για πάντα τον τρόπο που κατανοούμε τον φυσικό κόσμο ως ένα περίπλοκο συστήμα που δεν υπάρχει μόνο για τη δική μας χρήση και εκμετάλλευση.
Για πρωτοεμφανιζόμενους αναγνώστες
Για τους μικρότερους αναγνώστες μόλις κατέφθασε το Λε Κορμπιζιέ των Φρανσίν Μπουσέ, Μισέλ Κοέν και Μισέλ Ραμπί (εκδ. Μέλισσα), ένα άριστα και χορταστικά εικονογραφημένο βιβλίο με έξυπνο κείμενο για έναν αρχιτέκτονα στον οποίο οφείλεται σε μεγάλο βαθμό η σημερινή μορφή των πόλεων και κτιρίων. Μια συναρπαστική προσθήκη στα βιβλία της Μέλισσας που εισάγουν τους μικρούς αναγνώστες στο μοναδικό σύμπαν των εξαιρετικών δημιουργών και επιστημόνων. Σε αντίστοιχη κατεύθυνση κινείται επίσης και το πολύ ωραίο Ιστορία των Εικόνων για Παιδιά του πασίγνωστου Βρετανού ζωγράφου David Hockney και του Martin Gayford (εκδ. Καπόν). Το ταξίδι στον κόσμο των εικόνων περνάει από τους τοίχους των σπηλαίων, τα τηλέφωνα, τα περιοδικά, τα βιβλία, τα βιντεοπαιχνίδια και συμπεριλαμβάνει συναντήσεις με τους ίδιους τους καλλιτέχνες. Στο Η Οβίδα της Εύης Μάμαλη (εκδ. Θίνες), μια οβίδα ξεφεύγει από το εργοστάσιο παραγωγής Βαρέων και Φρικαλέων Όπλων και ξεκινάει ένα ταξίδι γεμάτο περιπέτεια και αναπάντεχα στην κοιλιά μιας όρκας, σε ένα δάσος, δίπλα στο φτέρωμα ενός παγωνιού, σε ένα πάρκο, σε μια αίθουσα με εκθέματα.
