Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πλέον: αυτό το απείθαρχο μικρόβιο COVID-19 έχει πειθαρχήσει με εκπληκτική επιτυχία στην κοινωνία, η οποία παροπλισμένη στο σπίτι της αναγκάζεται να παράξει νέα ήθη και έθιμα, διαδικτυακές διεξόδους και επαφές από την ασφάλεια του καναπέ. Αυτή τη στιγμή, πολίτες από όλο τον κόσμο συντονίζονται για να ακούσουν Metropolitan Opera σε ζωντανή σύνδεση, βλέπουν θέατρα που ανεβαίνουν on demand και σουλατσάρουν ακούραστα στα δωμάτια των μεγαλύτερων μουσείων διεθνώς, πατώντας απλώς τα βελάκια με τον κέρσορα.
Μιλάω για το Google Arts & Culture, την μη κερδοσκοπική πλατφόρμα της «μαμάς» του διαδικτύου. Όταν στις αρχές της περασμένης δεκαετίας, το Google Cultural Institute λάνσαρε το Art Project (μετέπειτα Google Arts & Culture) υπήρχαν μόλις δεκαεπτά μουσεία που συμμετείχαν. Καθώς η ανάγκη για εκσυγχρονισμό και ψηφιοποίηση των συλλογών αυξανόταν, περισσότεροι οργανισμοί συνεργάστηκαν με την πλατφόρμα, προσφέροντας φωτογραφίες πολύ υψηλής ανάλυσης (πάνω από 1 δισ. πίξελ), ματιές 360 μοιρών και περιηγήσεις με street view, όπως στους οδικούς χάρτες της Google.
Η δεξαμενή πλέον είναι χαοτική. Πάνω από 1.200 οργανισμοί και 2.500 εκθέσεις βρίσκονται στην πλατφόρμα, η οποία παρά τις αντιδράσεις που προέκυψαν κατά καιρούς, όπως τα πνευματικά δικαιώματα της προβολής, προώθησε οργανωμένα το online viewing. Βέβαια, λόγω ότι κάθε μουσείο μοιράζεται ελεύθερα ό,τι κρίνει το ίδιο σκόπιμο για την πολιτική του, σ’ αυτό τον αχανή χάρτη υπάρχουν καταγραφές με ανεπαρκές ή αδιάφορο υλικό. Πάμε ένα τουρ σε όσα πραγματικά αξίζουν την προσοχή σας.
Istanbul Research Institute: «Taksim, The Heart of Istanbul»
Το πνεύμα μιας πόλης, οι ιδέες και αξίες της αποτυπώνονται πάντα στα πιο κεντρικά της σημεία. Από τον 17ο αιώνα, η εικόνα της περίφημης πλατείας Ταξίμ στην Κωνσταντινούπολη άλλαξε πολλές φορές: αρχικά ήταν το κέντρο διανομής νερού με την θολωτή υδροδεξαμενή, έπειτα απέκτησε στρατιωτικό ρόλο φιλοξενώντας τους στρατώνες των ανακτόρων, ενώ από τον 20ο αιώνα αναπτύχθηκε ως καρδιά του νέου καθεστώτος που έως σήμερα συμβολίζει το κοινό αίσθημα – ποιος ξεχνά τις διαδηλώσεις του ’13; Με αρχειακό υλικό και επεξηγηματικά κείμενα σε κάθε φωτογραφία, το Istanbul Research Institute παρουσιάζει την ιστορία και τις μεταμορφώσεις της κεντρικής πλατείας, από τον 19ο αιώνας έως το 1960.
Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου
Έστω και με τις πιο πρόσφατες ανακοινώσεις, σύμφωνα με τις οποίες η Εθνική Πινακοθήκη πρόκειται να ανοίξει με «προ-εγκαίνια», όπως είχαν χαρακτηριστεί, την επετειακή χρονιά του 2021 παρουσιάζοντας έργα σχετικά με την ελληνική επανάσταση, δεν αναμένεται άμεσα να δούμε τη μόνιμη συλλογή διά ζώσης. Οπότε ας ανατρέξουμε στη βοήθεια της τεχνολογίας. Περίπου 120 πίνακες, κυρίως από τον 19ο και τον 20ο αιώνα παρουσιάζονται, ανάμεσα στους οποίους υπάρχει ξεχωριστή ενότητα για τον Κωνσταντίνο Παρθένη αλλά και τον Νικόλαο Γκύζη.
Faces of Frida
Από τη μία, το βιωματικό είναι αναντικατάστατο, από την άλλη το διαδικτυακό γεννάει νέες προοπτικές. Λειτουργώντας ως εργαλείο-υπερσύνδεσμος ανάμεσα σε γεωγραφικά διάσπαρτες συλλογές και μουσεία, το Google Culture & Arts συγκέντρωσε τη μεγαλύτερη συλλογή-ρετροσπεκτίβα που υπάρχει για τη Φρίντα Κάλο: πάνω από 800 τεκμήρια συσχετιζόμενα με την Μεξικανή καλλιτέχνιδα, από προσωπικά γράμματα και φωτογραφίες, ρούχα ή άλλα προσωπικά αντικείμενα μέχρι τους εμβληματικούς πίνακές της. Μπορούμε να περιηγηθούμε στο υπέροχο «Μπλε Σπίτι» στο Μεξικό, όπου πλέον στεγάζεται το ομώνυμο μουσείο, να κάνουμε κοντινό σε κάθε της πορτρέτο, να διαβάσουμε κατατοπιστικά editorial κείμενα και –επιτέλους– να δούμε τι της έγραψε ο Τρότσκι στο γράμμα του 1937.
Bruegel Unseen Masterpieces
Μια αντίστοιχη προσπάθεια, αλλά με περισσότερο immersive χαρακτήρα, έκανε η Google για τον Πίτερ Μπρίγκελ: με πρωτοβουλία του Royal Museums of Fine Arts στις Βρυξέλλες, ακόμη οκτώ μεγάλα μουσεία απ’ όλο τον κόσμο ένωσαν τις συλλογές τους στη διαδικτυακή πλατφόρμα, χρησιμοποιώντας VR κι άλλες τεχνολογίες αιχμής. Το αποτέλεσμα είναι το πρότζεκτ «Bruegel Unseen Masterpieces», το οποίο φέρνει αδημοσίευτο υλικό στην επιφάνεια από τις πτυχές του μεγάλου Φλαμανδού. Τα υπέροχα, λεπτομερή τοπία και οι πολυπληθείς απεικονίσεις που ζωγράφιζε μπορούν να μελετηθούν σημείο προς σημείο από τον επισκέπτη, υπάρχει διαθέσιμο οπτικό υλικό από βιντεοσυνεντεύξεις επιμελητών ενώ καλύτερο σημείο είναι το σύμπαν του «The Fall of the Rebel Angels»: ο συμβολικός μνημειώδης πίνακας αποκτά νέα προοπτική στο βίντεο 360 μοιρών που σχεδιάστηκε.
Rijksmuseum
Το Κρατικό Μουσείο της Ολλανδίας, μπαίνοντας στην πλατφόρμα το 2016 με πάνω από 200.000 αντικείμενα, αποτελεί ίσως το καλύτερα αντιπροσωπευόμενο μουσείο στο Google Cultural Institute. Όλη η ιστορία της Ολλανδίας περνάει μπροστά από τα μάτια σου μέσα από τα έργα κορυφαίων ζωγράφων, τις πινελιές του Γιοχάνες Βερμέερ, του Ρέμπραντ φαν Ράιν ή του Γιαν Στέιν. Ξεχωριστή θέση έχει η «Νυχτερινή Περίπολος» (1642) του Ρέμπραντ, ένας από τους πλέον γνωστούς πίνακες της χρυσής ολλανδικής εποχής στη ζωγραφική, ο οποίος αναλύεται σημείο-σημείο.
Μπιενάλε Βενετίας 2015
«Συνδυάζοντας αυτά τα ψηφιακά εργαλεία με μια πιο ισχυρή ικανότητα προσαρμογής, οι στόχοι μας είναι να βελτιώσουμε την εμπειρία του κοινού και να καταγράψουμε καλύτερα την έκθεση», είχε δηλώσει o Πάολο Μπαράτα, πρώην διευθυντής της Μπιενάλε Βενετίας. Το 2015, ο θεσμός-προμετωπίδα της σύγχρονης τέχνης ανέβασε για πρώτη φορά διαδικτυακά ένα μέρος από το περιεχόμενό του: περίπτερα και έργα τέχνης του «All The World’s Futures», σε επιμέλεια του Νιγηριανού Οκούι Ενβέζορ, είναι διαθέσιμα στην πλατφόρμα. Έπειτα ακολούθησε η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής του 2016 με ακόμη περισσότερες καταχωρήσεις.
Smithsonian American Art Museum: «African American Art»
Περισσότερο γνωστό ως SAAM, αυτό το μουσείο στην Ουάσινγκτον της Αμερικής έχει μια από τις μεγαλύτερες και πιο συμπεριληπτικές συλλογές παγκοσμίως. Πάνω από 4.000 έργα έχουν καταχωρηθεί στην πλατφόρμα της Google, ανάμεσα στα οποία και η συλλογή «African American Art: Harlem Renaissance, Civil Rights Era and Beyond», η οποία παρουσιάζει δουλειές από το 1920 έως το 2000. Όλα τα έργα προέρχονται από καλλιτέχνες σκουρόχρωμης επιδερμίδας που είχαν επιδραστικό ρόλο στη διαμόρφωσης της αφρικανικής ταυτότητας στην Αμερική. Μερικές από τις ιστορίες που αποκαλύπτονται είναι του Βαν Ντερ Ζε, του Τζόνσον και της Κλεμεντίν Χάντερ.
Art Zoom: «Έναστρη Νύχτα»
Πέρσι, με αφορμή την επέτειο 130 χρόνων από όταν ο Βαν Γκόγκ σχεδίασε την «Έναστρη Νύχτα», η Google, μέσω της πλατφόρμας, λάνσαρε το Art Zoom: μια σειρά από βίντεο όπου διάσημοι μουσικοί αναλαμβάνουν να μας ξεναγήσουν στις λεπτομέρειες μεγάλων έργων. Η αρχή, φυσικά, έγινε με το τοπίο που σχεδίασε ο Βίνσεντ από το δυτικό παράθυρο του δωματίου του στο άσυλο Σεν Ρεμί ντε Προβάνς, σε αφήγηση της Μάγκι Ρότζερς.
