Ο Δημήτρης Σοφιανόπουλος, αν και το όνομά του έμεινε εν πολλοίς κρυμμένο πίσω από τον τηλεοπτικό φακό και οι πιο ενημερωμένοι ίσως τον γνωρίζετε ως πρώην Γενικό Διευθυντή Τηλεόρασης στην ΕΡΤ, υπήρξε εξ απαλών ονύχων βαθιά χωμένος στα πράγματα. Γεννημένος λίγο μετά τον Εμφύλιο, γιος του πολιτικού και στενού φίλου-συνεργάτη του Βενιζέλου Ιωάννη Σοφιανόπουλου, ο «Μπουρμπούλης» –όπως τον φώναζαν μικρό πριν καταλήξει στο κοινότυπο «Δημήτρης»– έχει από νωρίς πολλά ερεθίσματα και γνωριμίες να θυμάται: πήγε μαθητής στο Κολλέγιο Αθηνών και ανάμεσα στους παιδικούς του φίλους δεν λησμονεί τον Μιχάλη Λιάπη και τον Γιάννη Χουβαρδά, έγινε δεκτός στο χιπ πανεπιστήμιο της Αμερικής, στο Reed College, την εποχή των λουλουδιών, φοίτησε επίσης στο London School of Economics και, λίγο αργότερα, ακολούθησε την καριέρα πίσω από τον τηλεοπτικό φακό.
Πλέον, φτάνοντας στην τρίτη ηλικία και έχοντας πιπεράτες ιστορίες να αφηγηθεί από γυρίσματα, σαλόνια της αστικής τάξης ή τυχαία περιστατικά με πρόσωπα-φάροι του καλλιτεχνικού και όχι μόνο στερεώματος, όπως τον ψυχρό και ταυτόχρονα υπερβολικά ευαίσθητο Θεόδωρο Αγγελόπουλο ή τον άνθρωπο-ταλέντο Άγγελο Παπαδημητρίου, ο Σοφιανόπουλος ατενίζει τη ζωή του στοχαστικά με την αυτοβιογραφία «Πολλά χρόνια αργότερα» (εκδ. Ποταμός).
Δύο γάμοι, τρεις κόρες και πολλά –μα πολλά– ταξίδια. Ίσως να ευθύνεται εκείνο το ηρωικό τετράτροχο Ντεκαβέ, που τον φόρτωνε ο πατέρας του παιδί γράφοντας χιλιόμετρα στο οδικό δίκτυο της Ελλάδας και των γειτονικών χωρών, για την διαρκή αγάπη του για τα ταξίδια. Από αυτόν τον άνθρωπο κληρονόμησε επίσης το αθώο πάθος για τον Παναθηναϊκό και τον Αντρέα Παπαεμμανουήλ με το χρυσό φάουλ-μπανάνα, την κλίση στα οικονομικά που σπούδασε μετέπειτα αλλά και τους πρώτες του αδυναμίες που, πέρα από τον Βενιζέλο, ήταν τα αρχαία δράματα και οι όπερες.
Όπως στην περίπτωση της τηλεοπτικής του καριέρας, όπου παρά την παραπάνω αναφορά αποκαλύπτεται ένας σκηνοθέτης με γνήσιο μεράκι κόντρα στην εύκολη πεπατημένη του τηλεοπτικού γυρίσματος, έτσι και στην εξιστόρηση της υπόλοιπης ζωής του, ο Σοφιανόπουλος απαρνείται τη νοσταλγία.
Οι οικονομικές σπουδές στην Αμερική και την Αγγλία δεν τον κράτησαν μακριά από το καλλιτεχνικό του ένστικτο. Βλέποντας τον εαυτό του σαν έναν άλλο Αντονιόνι, επίσης οικονομολόγο και αρκετά χρόνια τραπεζικό υπάλληλο, ο Σοφιανόπουλος μάζευε ερεθίσματα και υλικό για το διψασμένο του νου: μαλλιάς, τότε, με χαϊμαλιά και πλουμιστά ρούχα, ασπάστηκε τη χίπικη φιλοσοφία γυρνώντας αμέτρητα μέρη (φυσικά και το Άμστερνταμ) με ωτοστόπ, νυχτερινά τρένα αλλά και ένα ξεχαρβαλωμένο αμάξι που είχε αγοράσει, γνώρισε τους πρώτους του έρωτες, διάβασε πολύ με αδυναμία στον Μπρεχτ και μυήθηκε στους μεγάλος της έβδομης τέχνης, τον Φελίνι, τον Κουροσάουα και τον Μπερτολούτσι, ενώ αρκετά συχνά ό,τι ζούσε οραματιζόταν πως αποτελούσε σεκάνς ταινίας, με τον ίδιο στη θέση του σκηνοθέτη.
Ο πρόωρος θάνατος του πατέρα του αλλά και η επταετία της Χούντας, ακόμη κι αν τη βίωσε εκ περιτροπής καθώς πηγαινοερχόταν στο εξωτερικό, τον έκαναν γρήγορα να ωριμάσει. Μάλλον και το αναπάντεχο δυστύχημα σε ένα γκρεμό στη Μαλακάσα όπου πέρασε ξυστά από το θάνατο έπαιξε το ρόλο του. Έτσι, μετά από ένα γρήγορο πέρασμα σε οργανισμό του Υπουργείου Χωροταξίας, παραιτήθηκε και αφιερώθηκε στο ασίγαστο πάθος του: τη σκηνοθεσία. Μπήκε στην τηλεόραση, γύρισε πολλά σήριαλ και, τελικά, έμεινε εκεί για είκοσι χρόνια περίπου. «Παρ’ ότι κινήθηκαν μέσα σε ένα πλαίσιο μίνιμουμ ευπρέπειας, θεωρώ ότι έχω συμβάλλει σ’ αυτό που αποκαλώ τη “μεγάλη χαμένη ευκαιρία της κοινωνίας για μόρφωση και κουλτούρα”», σημειώνει προς το τέλος.
Όπως στην περίπτωση της τηλεοπτικής του καριέρας, όπου παρά την παραπάνω αναφορά αποκαλύπτεται ένας σκηνοθέτης με γνήσιο μεράκι κόντρα στην εύκολη πεπατημένη του τηλεοπτικού γυρίσματος (ποιος άλλος ψάχνει περίεργα τράβελινγκ πλάνα και ενδιαφέρουσες γωνίες;), έτσι και στην εξιστόρηση της υπόλοιπης ζωής του, ο Σοφιανόπουλος απαρνείται τη νοσταλγία – όπως όταν αποχωρίστηκε για ένα κομμάτι ψωμί το τεράστιο τραινάκι με τα οποίο είχε συνδέσει την παιδική του ηλικία. Γράφοντας την αυτοβιογραφία του, κοιτά το παρελθόν με κριτικό βλέμμα, αποτίει φόρο τιμής στους φίλους, λέει ανοιχτά όσα δεν πρόλαβε να πει σε όσους έφυγαν νωρίς και καταγγέλλει ό,τι τον βρίσκει αντίθετο. Δεν ωραιοποιεί, απλά παρατηρεί, σαν να βρίσκεται, για ακόμη μια φορά, πίσω από τον κινηματογραφικό φακό.
«Πολλά χρόνια αργότερα», Δημήτρης Σοφιανόπουλος, εκδόσεις Ποταμός (2019), σελ. 296, € 15
