Περπατώντας το στενό της Αναξαγόρα από τον σταθμό του ηλεκτρικού Ταύρος προς την Πειραιώς, σε ένα καθόλα γειτονίστικο δρόμο όπου η μία πολυκατοικία διαδέχεται την άλλη και όλα βαδίζουν με ήσυχους ρυθμούς, το κτίριο που βρίσκεται στον αριθμό 33 δύσκολα τραβάει το βλέμμα: πέντε όροφοι με τζαμαρίες στην πρόσοψη που στο ανυποψίαστο μάτι μοιάζουν αδειανοί και έρημοι, υπόλειμμα –σκέφτεσαι– μιας άλλοτε ενεργής βιοτεχνίας. «Αν κοιτάξεις καλύτερα, στους επάνω ορόφους υπάρχουν στοιβαγμένα τόπια και πατρόν», μου λένε οι Μαρία-Θάλεια Καρρά και η Όλγα Χατζηδάκη ανοίγοντας τη βαριά σιδερένια πόρτα του νέου τους χώρου, «τα πρωινά δουλεύουν κανονικά βιοτεχνίες υφασμάτων».
Τα δύο μέλη των Locus Athens, του ανεξάρτητου οργανισμού σύγχρονης τέχνης που έχουμε παρακολουθήσει σε πολλά ενδιαφέροντα πρότζεκτ («Αιγάλεω Σίτι», «I/E Elefsis» κ.ά.), άμεσα συνδεδεμένα με το δημόσιο χώρο και την κοινωνία, ύστερα από τις «Γεωμετρίες» στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και ένα χρόνο σιγής, άνοιξαν τη μόνιμη στέγη τους στον Ταύρο. Και το όνομα αυτής: «Tavros».
Σύμφωνα με την ιστορία, όπως μου διηγούνται, η περιοχή πήρε τα όνομά της από το σύμπλεγμα βουνών Toros Dağları στα σύνορα Τουρκίας και Αρμενίας, από όπου έφτασαν κύματα προσφύγων τη δεκαετία του 1920. «Ο χώρος μας αντικατοπτρίζει αυτήν την κατάσταση μετατόπισης, που φέρνει μαζί της μεταλλάξεις και αλλαγές στη νοοτροπία».
Το διακριτικό σήμα-οροσειρά στην είσοδο, δίπλα από το κουδούνι, είναι το μόνο που προδίδει αυτό που συμβαίνει στον πρώτο όροφο του κτιρίου. Στα τριακόσια είκοσι τετραγωνικά του χώρου, μετά από τις ελάχιστες δυνατές παρεμβάσεις ώστε να γίνει λειτουργικός και ασφαλής χωρίς να αλλοιωθεί ο πρότερος χαρακτήρας του (από την αρχιτεκτονική ομάδα AREA), δεν υπάρχουν τοίχοι, δωμάτια ή μόνιμα διαχωριστικά, παρά μόνο μερικές στιβαρές κολώνες ανά λίγα μέτρα για να συγκρατούν το ταβάνι: πρόκειται για ενιαίο βιομηχανικό χώρο στρωμένο με μωσαϊκό που τα παλιότερα χρόνια στέγαζε μια βιοτεχνία εκατομμυρίων με παπούτσια. Στα χρόνια της κρίσης η επιχείρηση φαλίρισε και ο χώρος έμεινε κενός.
«Αυτή η σχέση του μέσα-έξω που δημιουργείται μας κέντρισε κατευθείαν. Τα παράθυρα σηματοδοτούν ακριβώς το γεγονός πως είμαστε εδώ για να έρθουμε σε επαφή με την κοινωνία του Ταύρου, να ακούσουμε και να απαντήσουμε, να λειτουργήσουμε ως δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπων, πραγμάτων και ιδεών».
Σε όλη την μπροστινή αλλά και την πίσω πλευρά είχαν μπει τζαμαρίες, ώστε να περνάει άπλετο φως τις πρωινές ώρες που δούλευαν οι εργάτες. Αυτή τη στιγμή, σκούρες κουρτίνες έχουν τοποθετηθεί για τις ανάγκες της πρώτης βιντεο-έκθεσης που παρουσιάζεται. Μόλις τραβήξεις τις τραβέρσες αποκαλύπτεται όλη η μαγεία: χαίρεσαι ένα πανοραμικό αλλά αρκετά κοντινό πλάνο στα απέναντι παραταγμένα, πανομοιότυπα κτίρια (σύμπλεγμα εργατικών πολυκατοικιών), στο παρκάκι που βρίσκεται μπροστά και το δρόμο. Από εκεί μπορείς να χαζεύεις με τις ώρες τα αργόσυρτα πέρα-δώθε των περαστικών και την ήρεμη καθημερινότητα του Ταύρου, ενώ αισθάνεσαι μέρος του τοπίου.
«Αυτή η σχέση του μέσα-έξω που δημιουργείται μας κέντρισε κατευθείαν», εξηγεί η Μαρία-Θάλεια, «τα παράθυρα σηματοδοτούν ακριβώς το γεγονός πως είμαστε εδώ για να έρθουμε σε επαφή με την κοινωνία του Ταύρου, να ακούσουμε και να απαντήσουμε, να λειτουργήσουμε ως δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπων, πραγμάτων και ιδεών». Με άλλα λόγια δεν πρόκειται για μια συμβατική γκαλερί ή κάποιον εκθεσιακό χώρο στο ύφος που συνήθως σκεφτόμαστε. Συνεχίζοντας το μοντέλο που τρέχουν από το 2004 (όταν και ιδρύθηκαν οι Locus Athens), το Tavros λειτουργεί ως μη κερδοσκοπικό art space το οποίο, έχοντας καλύψει τη βιωσιμότητά του από συνεργαζόμενα ιδρύματα και ιδιώτες, εστιάζει απρόσκοπτα στο έργο του: να δώσει έμφαση στις κοινωνικές σχέσεις και να θίξει δύσκολα θέματα, όπως η κρίση της δημοκρατίας, ζητήματα ισότητας και οικολογίας.
«Μετά από τις “Γεωμετρίες”, όπου αναμετρηθήκαμε με πρωτόγνωρα μεγάλη κλίμακα, αισθανθήκαμε πως πρέπει να κάνουμε ένα δομικό βήμα», συνεχίζουν αναφερόμενες στο τρίμηνο πρόγραμμα δράσεων που επιμελήθηκαν πέρσι. «Η ανάγκη που εντοπίσαμε και θέλαμε να καλύψουμε ήταν η ύπαρξη ενός mid sized institution, ενός χώρου μεσαίας κλίμακας δηλαδή, ανοιχτού σε επαγγελματίες που ασχολούνται με τη σύγχρονη τέχνη, σε ερευνητές και άλλους χώρους αντίστοιχης φιλοσοφίας». Πράγματι, η απόσταση ανάμεσα στα artist run spaces ή τους μικρούς χώρους-πρότζεκτ, που τα τελευταία χρόνια ανοίγουν σωρηδόν, και τα γνωστά ιδρύματα-μεγαθήρια είναι αγεφύρωτη, πέρα από ελάχιστες εξαιρέσεις που λειτουργούν ως ενδιάμεσο σκαλοπάτι. Αυτό επιχειρεί το Tavros.
Πώς, όμως, μια εικαστική-επιμελητή ομάδα που χαρακτηρίζεται από τη νομαδικότητα και την αλλαγή, όπως η Locus Athens η οποία κατά καιρούς έχει προσαράξει σε διαφορετικές περιοχές μέσω περιοδικών πρότζεκτ εστιάζοντας σε άλλους πληθυσμούς και μικροκοινότητες (πχ κάτοικους του Αιγάλεω, περαστικούς του ΟΛΠ ή Ελευσίνιους), μπορεί να ενσωματώσει το σκεπτικό της σε ένα σταθερό σημείο; «Ερχόμαστε στον Ταύρο αλλά δεν είμαστε από εδώ», απαντά η Θάλεια, «προσπαθούμε ουσιαστικά να χτίσουμε εκ του μηδενός σχέσεις εμπιστοσύνης με τον κόσμο της περιοχής και τους επιμέρους πληθυσμούς της, όπως ακριβώς έχουμε κληθεί να κάνουμε έως τώρα στις προηγούμενες δουλειές μας· πάντως δεν μπαίνουμε κάτω από μια στέγη και λέμε πως θέλουμε να είμαστε ασφαλείς, με κάποιο τρόπο θέλουμε να παραμείνουμε ανασφαλείς».
Πυλώνες στην προσπάθειά τους παραμένουν η άμεση επαφή με την πόλη και η εκπαίδευση. Για την επίτευξη του πρώτου, κομβικό σημείο είναι να ακουστούν ιστορίες από τους κατοίκους. Έτσι, σε συνεργασία με το Faliro House, έχει ξεκινήσει το πρόγραμμα «Stories»: κάθε χρόνο ένας ή δύο καλλιτέχνες θα προσκαλούνται για να ερευνήσουν τον Ταύρο, να συλλέξουν αφηγήσεις και να τις μεταμορφώσουν σε γραμμένα κείμενα, σχέδια, κινούμενες εικόνες, οπτικό υλικό ή περφόρμανς. Την αρχή κάνουν η Παλαιστινοαγγλίδα Rosalind Nashashibi και ο αλβανικής καταγωγής καλλιτέχνης που ζει στο Μιλάνο Adrian Paci.
«Με το πρόγραμμα που σχεδιάσαμε έχουμε φροντίσει το reach out στους κατοίκους του Ταύρου να γίνει με πολλούς διαφορετικούς διαύλους, σε διαφορετικό κοινό κάθε φορά, Το Α και το Ω είναι οι σχέσεις που χτίζεις – και αυτό χρειάζεται χρόνο».
Όσον αφορά το δεύτερο κομμάτι, προτού ακόμη ανοίξει ο χώρος, είχαν ξεκινήσει τα «ΤεχνοΔοχεία». Με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, το ειδικά σχεδιασμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που εγκρίθηκε κατόπιν open call, απευθύνεται σε διακόσια είκοσι παιδιά του 2ου Δημοτικού Σχολείου Ταύρου, από την πρώτη έως την έκτη τάξη. Για δύο μήνες (ολοκληρώνεται τέλος Νοεμβρίου το πρώτο session), σε συνεργασία με το δάσκαλο του κάθε τμήματος, καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες και μουσικοί έρχονται για μερικές συναντήσεις και ανοίγουν νέες διόδους στα παιδιά, χρησιμοποιώντας αναλογικά, παραδοσιακά, ψηφιακά και σύγχρονα μέσα ή τεχνικές ως εργαλεία βιωματικής μάθησης.
Παράλληλα, το πρόγραμμα της πρώτης σεζόν του Tavros περιλαμβάνει διαφορετικές συνεργασίες με καλλιτεχνικές μονάδες, από τις οποίες αναδύονται πολλά υποσχόμενα πρότζεκτ: η γνωστή ερευνήτρια-περφόρμερ Γεωργία Σαγρή προγραμματίζει θεραπευτικές συναντήσεις με το κοινό απ’ όπου θα προκύψει εικαστικό υλικό (από τον Φεβρουάριο), ο Χριστόφορος Μαρίνος ξεκινά μια σειρά συζητήσεων με Έλληνες εικαστικούς διαφορετικών γενεών (επίσης από τον Φεβρουάριο), η Πάκυ Βλασσοπούλου θα ερευνήσει τον άρτο ως κοινωνικό και πολιτικό εργαλείο μέσω διάφορων δημόσιων δρώμενων και συνθηκών διαμοιρασμού (από τον Μάιο), ενώ ήδη η έκθεση «(Of) Public Interest» που εγκαινίασε το χώρο –πρόκειται για δύο βίντεο-αρτ έργα του Σουηδού Jonas Dahlberg με πολλαπλά επίπεδα ανάγνωσης– γίνεται αφορμή για δημόσιο πρόγραμμα ομιλιών-συζητήσεων.
«Το Tavros δεν είναι για εμάς ένας αμιγώς εκθεσιακός χώρος», εξηγεί η Όλγα, «από πλευράς παραγωγής υπάρχει υπερπληθώρα καλλιτεχνικών πρότζεκτ αυτή τη στιγμή στην Αθήνα· είναι ένα περιβάλλον στο οποίο μας ενδιαφέρει να έχουν στέγη και άλλες φωνές, περα των δικών μας – καλλιτέχνες, άλλοι επιμελητές, και ομάδες της κοινωνίας άτυπες ή οργανωμένες». Για αυτό το λόγο, ο μεγάλος ενιαίος χώρος στον Ταύρο είναι ιδανικός: ανάλογα με τις ανάγκες των επιμέρους παρουσιάσεων ή διαδικασιών, εφήμερα διαχωριστικά μπορούν να τοποθετηθούν και να αλλάξουν τη δομή του, όπως γυψοσανίδες ή κουρτίνες, ώστε να δημιουργηθούν μικρότεροι χώροι. Μια πολύ ενδιαφέρουσα προσθήκη, μάλιστα, είναι το mobile office που σχεδίασε η ομάδα AREA: ελαφριά, ευκίνητη με ροδάκια και καλυμμένη γύρω-γύρω με κουρτίνες, η μεταλλική εγκατάσταση που λειτουργεί ως γραφείο συνάδει απόλυτα με το χαρακτήρα των Locus Athens και τη μεταβλητότητα του Tavros.
«Με το πρόγραμμα που σχεδιάσαμε έχουμε φροντίσει το reach out στους κατοίκους του Ταύρου να γίνει με πολλούς διαφορετικούς διαύλους, σε διαφορετικό κοινό κάθε φορά», καταλήγουν και οι δύο, «σε δεύτερο χρόνο, όταν οι κάτοικοι θα έχουν εξοικειωθεί με το όνομά μας, τα σχολικά προγράμματα τις δράσεις και τα καλέσματα που κάνουμε, θα έρθουν αυθόρμητα εδώ· το Α και το Ω είναι οι σχέσεις που χτίζεις – και αυτό χρειάζεται χρόνο».
Tavros (Αναξαγόρα 33, 1ος όροφος, Ταύρος) | «(Of) Public Interest»: έως 27/12 | Είσοδος ελεύθερη | Περισσότερες πληροφορίες για την ομάδα Locus Athens και το Tavros θα βρείτε εδώ και εδώ
