Με αφορμή τη συζήτηση για την «Ηλεκτρονική πολεοδομία ή πόλη του μέλλοντος» του Τάκη Ζενέτου στις 29/6 στη Στέγη περιηγούμαστε στην έκθεση «Tomorrows» με τον επιμελητή Πάνο Δραγώνα.
Πώς φαντάζονται οι εικαστικοί και οι αρχιτέκτονες το αύριο των πόλεων; Τι μέλλον μπορεί να έχει η αθηναϊκή πολυκατοικία; Ποιος είναι ο ρόλος της αρχιτεκτονικής στη μετα-ανθρώπινη συνθήκη; Σε ένα εργαστήριο ουτοπικών και δυστοπικών σεναρίων για το μέλλον έχει μεταμορφωθεί η Διπλάρειος Σχολή στην Πλατεία Θεάτρου, στο πλαίσιο της έκθεσης «Tomorrows», που σχεδίασε η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και διαρκεί μέχρι τις 16/7.
Προφητικά έργα ιστορικών αρχιτεκτόνων συναντούν τις δημιουργίες νέων καλλιτεχνών και ντιζάινερ, ορισμένα από τα οποία αποτελούν νέες παραγωγές και προέκυψαν από εργαστήρια που πήραν ως παράδειγμα την Αθήνα. Όπως μας λέει ο Πάνος Δραγώνας, αρχιτέκτονας και καθηγητής στο Πολυτεχνείο Πάτρας, ο οποίος επιμελήθηκε την έκθεση μαζί με τη Δάφνη Δραγώνα: «Το “Tomorrows” θέτει ερωτήματα για το πώς οι πόλεις γίνονται πιο έξυπνες, για το πώς εξελίσσεται η φύση αλλά και για τη μετα-ανθρώπινη συνθήκη στην οποία περνάμε, σύμφωνα με πολλούς θεωρητικούς. Το κοινό στοιχείο είναι ότι όλα τα έργα της έκθεσης λένε κάποια ιστορία, βασίζονται σε κάποιο σενάριο, το οποίο μπορεί να είναι είτε επιστημονικά τεκμηριωμένο είτε εντελώς φαντασιακό. Σε πολλά έργα, όπως συμβαίνει και στην επιστημονική φαντασία, στη λογοτεχνία ή στον κινηματογράφο, η φαντασιακή προβολή στοιχείων του σήμερα σε αυτό που έρχεται βοηθά το κοινό να βγάλει τα συμπεράσματά του γι’ αυτό που ζει».
Η έκθεση ξεκινά με την «Οικουμενόπολη» του Κωνσταντίνου Δοξιάδη, μια πολύ σημαντική πρόταση από τα ’60s, η οποία χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Ford tvn HΠA και οραματίζεται τον 22ο αιώνα, όταν όλες οι πόλεις ενώνονται και αρχίζει να δημιουργείται μια ενιαία πλανητική πόλη. Ο Δοξιάδης λέει ότι υπάρχουν πέντε βασικά στοιχεία στην οικιστική θεωρία και αυτά είναι η φύση, ο άνθρωπος, τα κελύφη, η κοινωνία και τα δίκτυα και, για να έχουμε μια ευτυχισμένη πόλη, θα πρέπει αυτά τα στοιχεία να βρίσκονται σε ισορροπία μεταξύ τους. Οι θεματικές της έκθεσης βασίζονται σε αυτά τα πέντε στοιχεία που έχουν επικαιροποιηθεί.
Άλλο ένα προφητικό έργο είναι η «Ηλεκτρονική πολεοδομία ή πόλη του μέλλοντος» του Τάκη Ζενέτου. Όπως μας λέει ο Δραγώνας: «Η σημασία αυτής της πρότασης σε διεθνές επίπεδο είναι ότι στα μέσα της δεκαετίας του ’60 ο Ζενέτος μελετούσε συστηματικά επιστημονικά περιοδικά και ήταν σε θέση όχι να προφητεύσει αλλά να προδιαγράψει με ακρίβεια τον τρόπο που ζούμε σήμερα, δίνοντας έμφαση στα ηλεκτρονικά δίκτυα. Δηλαδή μιλάει για “τηλε-διεκπεραίωση”, “τηλε-εργασία”, “τηλε-εξυπηρέτηση”, για πολλά πράγματα που σήμερα θεωρούμε δεδομένα, αλλά τότε δεν ήταν».
«Το ενδιαφέρον που έχει η συγκεκριμένη παρουσίαση είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος των όσων βλέπετε στην έκθεση έχει παρουσιαστεί τελευταία φορά στην έκθεση που έκανε ο Ζενέτος το 1971 στο Ζάππειο, ενώ τα σκίτσα, οι σημειώσεις, τα σχέδια εργασίας και όλα τα προσωπικά τεκμήρια δεν έχουν ξαναπαρουσιαστεί ποτέ. Ο Ζενέτος έχοντας μια νοοτροπία εντελώς διαφορετική απ’ αυτή που έχουν οι αρχιτέκτονες σήμερα δεν παρουσιάζει αυτό το υλικό, το θεωρεί υλικό εργασίας και συνεργασίας με τους ανθρώπους του γραφείου του. Οπότε έχουμε τη μεγάλη χαρά, σήμερα 40 χρόνια μετά το θάνατο του Ζενέτου να παρουσιάσουμε πρωτότυπο υλικό και προσωπικά τεκμήρια που δείχνουν τον τρόπο με τον οποίο ο συγκεκριμένος αρχιτέκτονας δημιουργούσε πριν από 50-60 χρόνια.»
Τέλος, ιδιαίτερη θέση στο Tomorrows έχει Μεσόγειος, και δη η Αθήνα, παρότι είθισται οι περισσότερες αφηγήσεις για το μέλλον να μιλάνε για περιοχές που είτε δεν έχουν ταυτότητα είτε είναι διάσημες μητροπόλεις. Χαρακτηριστικό είναι το έργο της ομάδας AREA, που βλέπει την Πλατεία Βικτωρίας σαν ένα είδος πρεσβείας, ελεγχόμενου δημόσιου χώρου, όπου για να μπει κάποιος πρέπει να περάσει από διάφορες δοκιμασίες, ενώ τριγύρω οραματίζεται διάφορα σενάρια για εναλλακτικές οικονομίες του μέλλοντος μέσω των οποίων οι μετανάστες και ο φτωχός πληθυσμός θα βρουν τρόπους να επιβιώσουν.
Και βέβαια το animation του Liam Young «Tomorrow’s Storeys», που προέκυψε από ένα εντατικό think tank με συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας, αρχιτέκτονες και κινηματογραφιστές. Ζωντανεύοντας το σενάριο μιας εναλλακτικής οικονομίας με τη χρήση προχωρημένης τεχνολογίας, που διέπει τη ζωή στην αθηναϊκή πολυκατοικία, σε κάνει να σκεφτείς ποια είναι η Αθήνα που έρχεται.
Ξαναβλέποντας την «Ηλεκτρονική πολεοδομία»
29 Ιουνίου, Μικρή Σκηνή, Στέγη Ωνάση, 7 μ.μ.
Στις 29 Ιουνίου 2017 συμπληρώνονται 40 χρόνια από το θάνατο του Τάκη Χ. Ζενέτου και η Στέγη διοργανώνει μια συζήτηση για τις βασικές αρχές της έρευνας του σπουδαίου αρχιτέκτονα.
Η αναλυτική παρουσίαση της μελέτης για την Ηλεκτρονική πολεοδομία στην έκθεση Tomorrows (έως 16 Ιουλίου) προσφέρει την αφορμή για μια επαναπροσέγγιση του οραματικού έργου του Ζενέτου. Η συζήτηση στις 29 Ιουνίου στη Μικρή Σκηνή της Στέγης θα επικεντρωθεί στις βασικές αρχές της έρευνας του Ζενέτου για την πόλη και την κατοικία του μέλλοντος, καθώς και στην επαναξιολόγηση της Ηλεκτρονικής πολεοδομίας, σύμφωνα με τις τρέχουσες τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις. Θα επιχειρηθεί ακόμη η ανάδειξη ορισμένων κρυμμένων πτυχών του ελληνικού μοντερνισμού, αλλά και των οραμάτων της δεκαετίας του 1960.
Ομιλητές:
Πάνος Δραγώνας, Αρχιτέκτονας, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών
Λυδία Καλλιπολίτη, Αρχιτέκτονας, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Rensselaer Polytechnic Institute
Μανόλης Μαρμαράς, Αρχιτέκτονας, Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης
Γιώργος Τζιρτζιλάκης, Αρχιτέκτονας, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας