Συνεχίζουμε τη βόλτα στους χώρους της έκθεσης στο Κάσελ λίγο πριν τα επίσημα εγκαίνια του Σαββάτου και μεταφέρουμε εικόνες.
Μια λιγότερο βροχερή μέρα ξημέρωσε χθες στο Κάσελ και το τουρ στους περίπου 30 εκθεσιακούς χώρους συνεχίζεται περνώντας από την πλατεία Konigsplatz, όπου ο Νιγηριανός Olu Oguibe που είχε παρουσιάσει στο ΕΜΣΤ το αρχείο για τον πόλεμο της Biafra, έχει στήσει έναν οβελίσκο – κάλεσμα σε δράση για τη σημερινή ανθρωπιστική κρίση.
Μετά τη Neue Galerie, τον πιο εμβληματικό χώρο της φετινής έκθεσης και το Fridericianum και τα πέριξ που είδαμε χθες, σειρά έχει ο τρίτος μεγαλύτερος χώρος που χρησιμοποιείται για πρώτη φορά στη documenta, η Neue Neue Galerie, το πρώην κεντρικό ταχυδρομείο της πόλης του 1975, με τους αχανείς χώρους του άχρηστους σήμερα στην εποχή των νέων τεχνολογιών να αναζητούν ή να έχουν αποκτήσει νέες χρήσεις.
Εδώ, σε καλοσωρίζει η τοιχογραφία του Αυστραλού Gordon Hookey, που διηγείται την ιστορία του με ρίζες στους Αβορίγινες μέσω των τοιχογραφιών του, και το καθιστικό διαβάσματος που έχει στήσει ο Πακιστανός Rasheed Araeen, γνωστού περισσότερο ως εκδότη του εμβληματικού περιοδικού για τις μετα-αποικιακές σπουδές, Third Text, όπου παρουσιάζονται όλα τα περιοδικά που έχουν εκδοθεί.
Τα εκθέματα του ισογείου περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, το ενδιαφέρον βίντεο του Arin Rungjang που μέσα από μια υποτιθέμενη οικογενειακή ιστορία σχολιάζει τη σχέση της Ταϋλάνδης με τα δυτικά ολοκληρωτικά καθεστώτα, τους σωρούς κεφαλιών ταράνδων της Máret Ánne Sara που σχολιάζουν την επιβεβληµένη µαζική θανάτωση ζώων στη Νορβηγία από τις αρχές και την αντίσταση κατά της «νορβηγοποίησης» από την κοινότητα των Σάµι, τα καταγγελτικά βίντεο της Κοινότητας των φίλων του Halit, ενός μετανάστη που δολοφονήθηκε από ακροδεξιά οργάνωση στο Κάσελ, τους σωρούς από σιδερένιες ράβδους του Dan Peterman που διερευνά τις εναλλακτικές οικονομίες και τους αφηγηματικούς πίνακες – ματιές στην καθημερινότητα του Ανδρέα Ράγκναρ Κασάπη.
Ξεχωρίζουν οι ουδέτερες, καθημερινές, μικροσκοπικές φωτογραφίες του Λιθουανού Algirdas Šeškus που ήθελε να καταγράψει στιγμές μη φορτισμένες από τη ζωή κάτω από το καθεστώς.
Ενδιαφέρουσα η αντιπαραβολή τους με τα οπτικά ποιήματα της Ruth Wolf-Rehfeldt, ένα είδος τέχνης της γραφομηχανής, με την οποία δημιουργούσε οπτικά μοτίβα, πολλά από τα οποία στη διάρκεια της μηχανιστικής εργασίας της στο γραφειοκρατικό μηχανισμό της Ανατολικής Γερμανίας τη δεκαετία του ’70 και του ’80.
Σε διαφορετικά σημεία του χώρου οι σχεδόν ακίνητες χορεύτριες της Μαρία Χασάπη διεκδικούν το βλέμμα μας,
ενώ στον τελευταίο όροφο η Irene Haiduk έχει στήσει την μπουτίκ των ανατομικών παπουτσιών που έχει σχεδιάσει για την έκθεση, τα οποία μπορείς να δοκιμάσεις και να αγοράσεις σε τιμή αντίστοιχη του εισοδήματός σου. Τα παπούτσια της φορούν αρκετές από τις εργαζόμενες στη documenta, στις οποίες έχουν δοθεί περίπου 1000 ζευγάρια φτιαγμένα κατά τα πρότυπα μιας γιουγκοσλαβικής φίρμας που φημιζόταν για τα άνετα υποδήματα για σκληρά εργαζόμενες γυναίκες. Ο «στρατός των ωραίων γυναικών» που έχει δημιουργήσει η καλλιτέχνης κάνει βόλτες ντυμένος στα μαύρα στους δρόμους της πόλης ισορροπώντας βιβλία στο κεφάλι τους. Δυστυχώς όταν τις πετύχαμε είχαμε πια ξεμείνει από μπαταρία στο κινητό!
Μια άλλη πορεία, φοιτητών αυτή τη φορά, πετύχαμε στο δρόμο για τους χώρους του πανεπιστημίου του Κάσελ. Διεκδικούν μια κατάληψη χώρου του πανεπιστημίου για ανάγκες στέγασης διαμαρτυρόμενοι για την άνοδο των ενοικίων στην περιοχή του Nordstadt και την κατεδάφιση παλιών κτιρίων και δωρεάν χώρων για να δημιουργηθούν μοντέρνα διαμερίσματα προς ενοικίαση στους φοιτητές.
Μέσα σε έναν χώρο του campus που περιμένει την αξιοποίησή του ή την κατεδάφισή του συναντάμε έργα καλλιτεχνών που είδαμε στην ΑΣΚΤ, όπως του Άγγελου Πλέσσα που παρουσιάζει εδώ την Αιώνια Ιντερνετική Αδελφότητα 6.
Στον εγκαταλελειμμένο σήμερα υπόγειο σταθμό μετρό Kulturbahnhof συναντήσαμε μεταξύ άλλων την εγκατάσταση του Ζάφου Ξαγοράρη που έχει στήσει ένα πανό που γράφει ΧΑΙΡΕΤΕ μαζί με ηχητικά αρχεία από την τρίχρονη παραμονή 6000 Ελλήνων στρατιωτών στο στρατόπεδο του Γκέρλιτς στα σημερινά σύνορα Γερμανίας – Πολωνίας από το 1916 ως το 1919. Οι στρατιώτες μεταφέρθηκαν εκεί με το σκεπτικό ότι η Ελλάδα θα συμμαχούσε με τις αντι-Γερμανικές δυνάμεις αλλά επρόκειτο για μια φιλόξενη διαμονή, όπου οι κρατούμενοι εξέδιδαν τη δική τους ελληνική εφημερίδα και ηχογραφούσαν τη μουσική τους.
Κάπου εκεί οι δυνάμεις μου άρχισαν να με εγκαταλείπουν αλλά είχα την τύχη να πέσω πάνω στην προβολή του Lost Lost Lost του Jonas Mekas που, όπως και μια σειρά άλλων φιλμ του θα προβάλλονται καθημερινά κατά τη διάρκεια της έκθεσης (σε αντίθεση με την Αθήνα όπου προβλήθηκαν μόνο δύο φορές), προσθέτοντας κατά τη γνώμη μου ιδιαίτερα στο περιεχόμενό της.
Απόλαυσα λοιπόν μια ώρα ιδιοσυγκρασιακών περιηγήσεων στη Νέα Υόρκη του ’70, εν μέσω αντιπολεμικών διαδηλώσεων και χριστουγεννιάτικου κλίματος και πήρα δυνάμεις για τον τελευταίο χώρο της ημέρας, το χλιαρό μουσείο της πόλης του Κάσελ Stadtmuseum Kassel, όπου ξεχώρισα άλλο ένα φιλμ της Anna Daucikova που με κλινική αλλά υπόγεια φορτισμένη, παρεμβατική και με χιούμορ ματιά παρουσιάζει λεπτομέρειες από τις προσωπικές της εμπειρίες ως περιπλανώμενη λεσβία στη Σοβιετική Ένωση του ’80. Μια καλλιτέχνης που με διεισδυτικό αλλά καθόλου περιγραφικό τρόπο διερευνά τις ιδεολογίες της αρχιτεκτονικής, της τέχνης, της ταυτότητας και για μένα ήταν η πιο ενδιαφέρουσα «ανακάλυψη» που έκανα στο πλαίσιο της documenta14.