Η Μαρία Cyber έχει διανύσει χιλιόμετρα ως ακτιβίστρια του ΛΟΑΤΚΙ κινήματος σε διάφορα πόστα, με δημοφιλέστερες πρωτοβουλίες της τη δημιουργία του site lesbian.gr και του κινηματογραφικού φεστιβάλ queer ταινιών Outview που φέτος διεξάγεται στις 19-25/4 γιορτάζοντας την 11η συνεχή παρουσία του στην πόλη.
–Πώς ορίζεται το queer σινεμά;
Όπως ακριβώς ορίζεται ο όρος queer που διαφοροποείται από τον όρο gay. Καταρχήν ο όρος queer εδραιώθηκε την εποχή που ξέσπασε το AIDS. Τότε επικρατούσε η άποψη πως ο ιός τιμωρούσε τα άτομα που ακολουθούσαν «αντισυμβατική» συμπεριφορά, γεγονός που οδήγησε στη δημιουργία ενός τεράστιου εξωστρεφούς κινήματος που συγκέντρωσε όλους εκείνους που ένιωθαν «περίεργοι» σε μια υποκριτική και συντηρητική κοινωνία. Γιατί ο όρος queer ήρθε για να ανοίξει την ψαλίδα του τότε γκέι χώρου με σκοπό να δημιουργήσει μια μεγαλύτερη, ευρύτερη και πιο «αλλόκοτη» πλατφόρμα που χώραγε και τρανς, bi ακόμα και στρέιτ άτομα τα οποία ήταν οι «κολασμένοι» της κοινωνίας.
«Για να χαρακτηριστεί μία ταινία queer χρειάζεται να έχει τις δομές, την πλοκή και εκείνο το στοιχείο που επιτρέπει τις κοινωνικές ανατροπές, την ανάδειξη του "αλλόκοτου" και "περίεργου" για την εκάστοτε εποχή.»
Σχετίζεται λοιπόν με μια ολόκληρη ιδεολογία και στάση ζωής. Μετά από αυτήν την κινητοποίηση ακούστηκε για πρώτη φορά πως ο ιός δεν αφορά ομάδες υψηλού κινδύνου, αλλά συμπεριφορές υψηλού κινδύνου. Δηλαδή, ένας γκέι που χρησιμοποιούσε πάντα προφυλακτικό (πράγμα σπάνιο για εκείνη την εποχή) ή ήταν και μονογαμικός δεν κινδύνευε από τον ιό αποκλειστικά επειδή ήταν γκέι. Αντίστοιχα το queer σινεμά δεν είναι απλά gay σινεμά. Μια ταινία που εντάσσει μια ομοερωτική σχέση στο σενάριό της δεν κατηγοριοποιείται αυτόματα ως queer. Χρειάζεται να έχει τις δομές, την πλοκή και εκείνο το στοιχείο που επιτρέπει τις κοινωνικές ανατροπές, την ανάδειξη του «αλλόκοτου» και «περίεργου» για την εκάστοτε εποχή.
Αν αυτήν τη στιγμή κάποιος ήθελε να κάνει ένα αφιέρωμα στο queer σινεμά θα συμπεριλάμβανε τους σκηνοθέτες του λεγόμενου τότε underground ή new transgression cinema, όπως ο Ζαν Ζενέ, ο Κένεθ Άνγκερ, η Μάγια Ντέρεν, ο Τζορτζ Κούχαρ, ο Τζον Γουότερς και πολλοί άλλοι. Τη σκυτάλη πήρε το new queer cinema που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του ’80 με κύριους εκπροσώπους τον Ντέρεκ Τζάρμαν φυσικά (αν και γύρισε το 1976 το «Sebastiane») τη διαχρονικά υπέροχη Σαντάλ Άκερμαν, τον Πέδρο Αλμοδόβαρ βεβαίως, αλλά και τους Μπρους ΛαΜπρους, Γκρεγκ Αράκι, Τζον Κάμερον Μίτσελ, Τοντ Χέινς, Σέριλ Ντούνι και Τζένι Λίβινγκστον μεταξύ άλλων.
Στον 21ο αιώνα ευτυχώς βλέπουμε να αυξάνονται κατακόρυφα οι παραγωγές queer ταινιών, σε σημείο που η εξαίρετη σκηνοθέτιδα Σελίν Σιαμά («Αγοροκόριτσο», «Τα Κορίτσια») να θεωρείται σύντομα «παραδοσιακή». Έχει ξεφυτρώσει πληθώρα queer ταινιών που διεύρυναν τη σημασία του όρου προτάσσοντας το στοιχείο της κοινωνικής αντίστασης στα σενάρια και στις φόρμες τους, συστατικά που ανταγωνίζονται σε επαναστατικότητα το ένα με το άλλο, και καλά κάνουν κατά τη γνώμη μου.
«Το μελλοντικό μας στοίχημα είναι να γίνουμε ένα ευρωπαϊκό σημείο συνάντησης της ευρύτερης queer τέχνης.»
Όσον αφορά το ελληνικό queer σινεμά, θα δυσκολευτούμε αρχικά να βρούμε γυναίκες εκπροσώπους μεταξύ των σκηνοθετών. Έτσι περιοριζόμαστε σε γνωστά ονόματα όπως εκείνα των Αλέξη Μπίστικα, Κωνσταντίνου Γιάνναρη, Πάνου Κούρα, Χρήστου Δήμα και Παναγιώτη Ευαγγελίδη που ανήκουν στην «παλιά φουρνιά». Οι νέοι κινηματογραφιστές που παίρνουν τη σκυτάλη είναι ο Τηλέμαχος Αλεξίου, ο Αδάμ Καρυπίδης, ο Νίκολας Πουρλιάρος, ο Θανάσης Τσιμπίνης, ο Παναγιώτης Κουντουράς και ο Στέφανος Κακαβούλης μεταξύ πολλών άλλων. Παρόλο που η ηχηρή απουσία γυναικών δημιουργών επιμένει, ελπιδοφόρα είναι η δουλειά της Λάρα Κρίστεν αλλά και της άξιας προσπάθειας των κοριτσιών στη Σινε Κολεκτίβα, όπως επίσης και της Ναταλίας Μπουγαδέλλη. Αναρωτιέμαι αν θα μπορούσαμε να κατατάξουμε ανάμεσά τους την Αθηνά Ραχήλ Τσαγγάρη, όμως νομίζω ούτε η ίδια θα το επιθυμούσε.
–Πώς κινείται σήμερα το ελληνικό queer σινεμά;
Μπουσουλάει, αλλά τολμάει να ξεπροβάλει διαρκώς… Ευτυχώς που υπάρχει και το Outview Film Festival, αλλιώς θα ήταν δύσκολο να φτάσει στο ελληνικό κοινό. Δε θέλω να ευλογώ τα γένια μου (που δεν έχω), αλλά ήταν βασικός στόχος του φεστιβάλ να προωθήσει το ελληνικό LGBTQI σινεμά και να προβάλλουμε όλες τις ελληνικές ταινίες που μας υποβάλλουν. Απονέμουμε μάλιστα και το βραβείο καλύτερης ελληνικής queer ταινίας ακριβώς για αυτόν το λόγο. Η προσωπική μου άποψη είναι πως η ταινία «Η Επίθεση του Γιγαντιαίου Μουσακά» του Πάνου Χ. Κούτρα είναι η απόλυτα ελληνική camp ταινία, κάτι με το οποίο πολλοί θα συμφωνούσαν. Φυσικά και η «Στρέλλα» του ίδιου είναι σταθμός για το ελληνικό queer σινεμά, όμως εγώ είχα ξετρελαθεί όταν είδα το «Μια Θέση στον Ήλιο» του Κωνσταντίνου Γιάνναρη με τον Σταύρο Ζαλμά.
–Ποιο θεωρείτε μεγαλύτερο επίτευγμα του φεστιβάλ Outview Film Festival και ποιο είναι το μελλοντικό στοίχημα που πρέπει να κερδίσει;
Ένα φεστιβάλ θεωρείται δυνατό όταν μπορεί και φέρνει απέναντι στο κοινό του τους συντελεστές των ταινιών που προβάλλονται. Αυτό κάνει τη διαφορά, να έρχονται κοντά οι δημιουργοί με τους θεατές ώστε να συστήνονται ο ένας στον άλλο όχι μόνο μέσω της μεγάλη οθόνης, ώστε να εξαπλωθεί η τέχνη τους. Στο περσινό επετειακό Outview είχαμε πάνω από 27 καλεσμένους, αριθμός που ξεπερνά φεστιβάλ μεγαλύτερα από το δικό μας. Το μελλοντικό μας στοίχημα κινείται προς αυτήν την κατεύθυνση, να γίνουμε ένα ευρωπαϊκό σημείο συνάντησης της ευρύτερης queer τέχνης, ενώ παράλληλα διακαής πόθος μας είναι η απονομή βραβείου καλύτερου σεναρίου ελληνικής queer ταινίας ώστε το Outview να γίνει συμπαραγωγός σε όμορφες, φρέσκιες ελληνικές queer ταινίες.
