© Χάρης Ακριβιάδης
Την εμμονή της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών στο ρομαντικό ρεπερτόριο αλλά και την σταθεροποιούμενη σε υψηλά επίπεδα απόδοσή της πιστοποίησαν οι δύο πρώτες συναυλίες της για τη νέα χρονιά. Σε αμφότερες ευχαρίστησε η αθρόα προέλευση του κοινού στην "Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης".
Στις 4 Φεβρουαρίου, και στο πλαίσιο συναυλίας ενταγμένης στον κύκλο "Μεγάλοι ερμηνευτές" του Μεγάρου, με την ΚΟΑ, υπό τον καλλιτεχνικό της διευθυντή Λουκά Καρυτινό, συνέπραξε ο Βραζιλιάνος πιανίστας Ζαν Λουί Στώϋερμαν στο κοσμαγάπητο "Κοντσέρτο για πιάνο" του Ρόμπερτ Σούμαν.
Καθώς το συγκεκριμένο κοντσέρτο είναι ένα από τα πιο χιλιοπαιγμένα της σχετικής εργογραφίας, τα περιθώρια να εκπλήξει θετικά μια ερμηνεία είναι αρκετά περιορισμένα. Κι όμως, αυτό συνέβη με τον εκλεκτό 73χρονο σολίστ, γνωστό στους φιλόμουσους για το ευρύτατο ρεπερτόριό του (από τον Μπαχ -μία άρια από τις "Παραλλαγές Γκόλντμπεργκ" του οποίου επέλεξε ως ανκόρ- μέχρι τους Σκριάμπιν, Σαίνμπεργκ και Σεκ!), ο οποίος ενθουσίασε με το ανεπιτήδευτης απλότητας, πλην μεγάλης εκφραστικότητας, άκρως κομψό και ποιητικό παίξιμό του. Χωρίς να αντιμετωπίσει καμία δυσκολία (δεξιο)τεχνικής φύσεως (υποδειγματικής έκθεσης cadenza, θαυμάσιες τρίλιες), εστίασε στην ανάδειξη του πηγαίου συναισθήματος του έργου, στις εναλλαγές διαθέσεων μεταξύ των παραγράφων ορμητικής δράσης και των λυρικών ξέφωτων (αξιοποιώντας μιαν άλλοτε αιχμηρή άλλοτε μαλακή φραστική), στην αβίαστη, χωρίς περιττές εκζητήσεις εκτύλιξη του μελωδικού και ρυθμικού θεματικού υλικού.
Παρότι η μουσική διεύθυνση δεν κινήθηκε συνολικά στο ίδιο μήκος κύματος, η σβέλτη ορχηστρική συνοδεία, που άντλησε ο Καρυτινός, χρωματισμένη κατά περίπτωση με ωραίες σολιστικές παρεμβάσεις (ξύλινα, βιολοντσέλα), διασφάλισε μιαν ενδιαφέρουσα, ενίοτε ανταγωνιστική, πάντοτε καλά συντονισμένη συνοδοιπορία, συμβάλλοντας στην πολυπόθητη αφηγηματική καθαρότητα…
Ο πήχης δυσκολίας ανέβηκε κατακόρυφα με το κύριο έργο της βραδιάς, την πανέμορφη 6η Συμφωνία του Μπρούκνερ. Δεδομένου ότι το αθηναϊκό σύνολο είναι σποραδικά και ατελώς εξοικειωμένο με το ιδιαίτερο μουσικό ιδίωμα του Αυστριακού συνθέτη, η εκτέλεση υπήρξε οπωσδήποτε επιτυχημένη, αν και όχι ανεπίληπτη.
Τα περισσότερα προβλήματα εντοπίσθηκαν στο μεγαλόπρεπο, εκτενές εναρκτήριο μέρος, όπου, λόγω των γρήγορων ταχυτήτων, οι αλλεπάλληλες εμφανίσεις (και αναπτύξεις) του διαδοχικά επαναλαμβανόμενου κυρίου θέματος της εκστασιακής ενατένισης (που εισάγει το επαναλαμβανόμενο ρυθμικό στακκάτο των βιολιών), έγιναν κάπως νευρικά/σπασμωδικά, χωρίς τη δέουσα, "θεατρική" κλιμάκωση. Η ρυθμική ακρίβεια και οι καλές διακυμάνσεις της δυναμικής, στοιχεία εκ των ων ουκ άνευ στον Μπρούκνερ, ήταν, πάντως, αξιοπρόσεκτη. Η ερμηνεία βρήκε σταδιακά τον βηματισμό της στα υπόλοιπα μέρη: το ελεγειακό adagio ήχησε με τη δέουσα στοχαστικότητα (καθοριστικό υπήρξε εδώ το ολοένα και πιο εστιασμένο παίξιμο των εγχόρδων –της ομάδας με την πιο ορατή βελτίωση φέτος- και οι ποιητικές συνεισφορές των ξύλινων, με προεξάρχοντα το φλάουτο της Πιλαφτσή και το όμποε του Γιάννη Οικονόμου), το ανήσυχο σκέρτσο διατήρησε την κρίσιμη λεπτή ισορροπία μεταξύ ρυθμικών/δραματικών και μελωδικών/ανάλαφρων στοιχείων/συνιστωσών.
Ιδιαίτερα ικανοποιητική ήταν η απόδοση του περιπετειώδους φινάλε (που θεωρείται συγκριτικά ένα από τα πιο αδύναμα καταληκτικά μέρη συμφωνιών του Μπρούκνερ) με τα ευάριθμα, διαρκώς εναλλασσόμενα θέματα. Η ρυθμική ενέργεια της διεύθυνσης και η εξαιρετική απόδοση των χάλκινων πνευστών που αρίστευσαν στα συνεχή φορτίσσιμι (τα κόρνα υπό τον Σίσκο, οι τρομπέτες υπό τον Καραμπέτσο, τα τρομπόνια υπό τον Κώστα Αυγερινό, η τούμπα του Ραράκου!) συνέβαλαν στην ανάδειξη, με καθαρότητα και ευπρόσδεκτη ηχητική πληρότητα, του ιδιαίτερου μουσικού συντακτικού με την πληθώρα αντιθέσεων.
Συνολικά, μια ανάγνωση επαρκούς αν και όχι πάντοτε οργανικής ρευστότητας, που έμεινε, λόγω της μιας κάποιας νευρικότητάς της και της ατελούς προβολής στίξεων και παύσεων, κάπως στην επιφάνεια του έργου, προσπερνώντας την πνευματική του διάσταση. Μακάρι αυτή η συναυλία να αποτελέσει αφορμή μεγαλύτερης εμβάθυνσης της ΚΟΑ στο μπρουκνέρειο συμφωνικό σύμπαν, αναγκαίο προαπαιτούμενο για να αποδοθεί πειστικά η αφηρημένη, αιωρούμενη μεταξύ πνευματικής ανάτασης και έντονου θρησκευτικού συναισθήματος, μουσική του δραματουργία…
Δυο εβδομάδες νωρίτερα (21/1), στην πρώτη τακτική συναυλία της ΚΟΑ για τη νέα χρονιά, ο ρομαντισμός είχε και πάλι την τιμητική του. Το μεγαλύτερο ποσοστό επιτυχίας αυτής της βραδιάς πρέπει να πιστωθεί στον -μάλλον άγνωστο- μετακεκλημένο αρχιμουσικό, τον Πολωνό Πάβελ Κότλα.
Καθώς η καλή ημέρα από το πρωί φαίνεται, το αφιερωμένο στα 200 χρόνια από τη γέννηση του Σεζάρ Φρανκ πρόγραμμα άνοιξε με μία επιβλητική, μοναδικού παλμού και αφηγηματικής ευφράδειας εκτέλεση του συμφωνικού του ποιήματος "Ο καταραμένος κυνηγός". Το εμπνευσμένο από την μπαλάντα "Ο άγριος κυνηγός" του Γερμανού ποιητή Μπύργκερ 15λεπτης διάρκειας έργο αποτελεί τυπικό δείγμα προγραμματικής μουσικής. Η ανήσυχη, σκοτεινή δραματουργία του, όπως μετουσιώνεται στην έντονη αναμέτρηση λυρικών (ο θρησκευτικός/καθολικός ευσεβισμός) και δραματικών ενοτήτων (το δαιμονικό στοιχείο) δόθηκε με ακρίβεια, σφιχτοδεμένη φραστική και ευπρόσδεκτα μεστό ήχο των εγχόρδων, ενώ κομβικές υπήρξαν οι σταθερές παρεμβάσεις των χάλκινων πνευστών (το κόρνο του Κ. Σίσκου, το τρομπόνι του Ανδρέα Πυλαρινού).
Στη συνέχεια, και σε α’ εκτέλεση με την ΚΟΑ, ακούσθηκε το "Κοντσέρτο για φλάουτο και ορχήστρα" του Μιχάλη Τραυλού, με σολίστ την από σειρά ετών εγκατεστημένη στη χώρα μας Πολωνή φλαουτίστα -και σύζυγο του συνθέτη- Ιβόνα Γκλίνκα. Η τετραμερής σύνθεση, που απαιτούσε διαφορετικά φλάουτα (σε ντο για τα μονά μέρη, άλτο φλάουτο σε σολ για τα ζυγά), δεν στερείτο ενδιαφέροντος, ιδίως λόγω της αέναης δράσης και της ευφάνταστης αξιοποίησης αφενός ολόκληρης της τεσσιτούρας του οργάνου και αφετέρου εγχόρδων, ξύλινων, κρουστών και πιάνου. Δεδομένου του αέρινου ήχου του φλάουτου, οι ατμοσφαιρικής ενορχήστρωσης λυρικές παράγραφοι, με τις πολυστιλιστικές επιρροές (ιμπρεσιονισμός, μοντερνισμός), ερέθισαν περισσότερο από τα πιο γοργά μέρη, στα οποία το φλάουτο καλείτο -κάπως άχαρα- να αντιπαλέψει τα άλλα πνευστά, κατά τόπους δε και το σύνολο της ορχήστρας… Η Γκλίνκα απέδωσε την παρτιτούρα με μουσικότητα και δεξιοτεχνική σιγουριά, ενώ ο συμπατριώτης της αρχιμουσικός (που την είχε συνοδεύσει και στην πρώτη παρουσίαση του έργου το 2019 στη Μολδαβία) αποκωδικοποίησε με ασφάλεια την πληθωρική ενορχήστρωση.
Η βραδιά ολοκληρώθηκε με μία τεχνικά άρτια και απρόσμενα ενδιαφέρουσα ερμηνεία της 4ης Συμφωνίας του Τσαϊκόφσκι, την οποία χαρακτήρισε περισσότερο η νηφαλιότητα του συναισθήματος παρά η έξαρση του πάθους, με την οποία συνήθως αποδίδεται το παιχνίδι του πεπρωμένου. Υπό τη στιβαρή διεύθυνση του Κότλα, οι αγωγικές ενδείξεις τηρήθηκαν -επιτέλους!- με χειρουργική ακρίβεια (το αρχικό μέρος ήχησε πραγματικά ως andante sostenuto – moderato con anima), οι δομικές πρωτοτυπίες προβλήθηκαν με συνέπεια, ενώ η μυώδης φραστική, οι καλά σταθμισμένες δυναμικές, οι ελεγχόμενης φρενίτιδας κορυφώσεις υπηρέτησαν πολύ καλά την τραυματική, ρομαντική δραματουργία του Ρώσου συνθέτη.
Ο πρωτοφανής ορχηστρικός έλεγχος συνδυάσθηκε με παίξιμο μεγάλης εγρήγορσης των (υπό τον Μηλιάδη) εγχόρδων τόσο στο pizzicato ostinato του σκέρτσου όσο και στο φινάλε, καθώς και με θαυμάσιες συνεισφορές χάλκινων (Καραμπέτσος) και ξύλινων (Γιάννης Οικονόμου στο μελαγχολικό σόλο όμποε του andantino, Λιοδάκης) πνευστών, επιτρέποντας τη διάπλαση ενός ακροάματος με συνεκτικό αφηγηματικό ειρμό.
Η προσφερθείσα εκτέλεση πιθανότατα θα ξένισε κάπως όσους θεωρούν ότι οι εντονότερες διακινδυνεύσεις σε δυναμικές και ταχύτητες θα διασφάλιζαν μεγαλύτερη πλαστικότητα στη διαμόρφωση των μουσικών φράσεων και πιο γλαφυρή ανάδειξη του υπερχειλίζοντος μελωδικού υλικού της αριστοτεχνικής ενορχήστρωσης ή αποζητούν στο συγκεκριμένο σπαρακτικό έργο την -ενίοτε στα όρια της υστερίας- συναισθηματική υπερβολή. Ίσως πάλι η αυστηρότητα της προσέγγισης να υπενθύμισε εντελέστερα την τόσο καθοριστική στον Τσαϊκόφσκι διαπάλη μεταξύ ελέγχου και ελευθερίας…
Λεζάντα φωτογραφίας εξωφύλλου: Ο Βραζιλιάνος πιανίστας Ζαν Λουί Στώυερμαν ερμηνεύει το "Κοντσέρτο για πιάνο" του Ρόμπερτ Σούμαν συνοδευόμενος από την ΚΟΑ υπό τον Λουκά Καρυτινό ("Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης" Μεγάρου Μουσικής, 4/2)
